Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên
Thực hiện Chương trình Kỳ họp thứ 2, Quốc hội khóa XV, chiều 09/11, sau khi các đại biểu Quốc hội tiến hành thảo luận toàn thể tại Hội trường, Bộ trưởng Công thương Nguyễn Hồng Diên đã giải trình, làm rõ một số nội dung trong Phiên thảo luận về kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội.
Xuất khẩu tiếp tục là điểm sáng
Theo ông Diên, trong hoàn cảnh đặc biệt khó khăn do đại dịch Covid-19, nhưng 10 tháng qua sản xuất công nghiệp vẫn duy trì mức tăng trưởng 3,3% cao hơn mức 2,7% của cùng kỳ năm trước, là động lực chính góp phần vào tăng trưởng chung của nền kinh tế.
Đáng chú ý, xuất khẩu tiếp tục đạt mức xuất siêu, là điểm sáng với mức tăng rất cao 17,3% so với cùng kỳ; nhập khẩu từng bước giảm nhưng vẫn đáp ứng nhu cầu nguyên vật liệu phục vụ sản xuất, tiêu dùng và xuất khẩu.
Mặc dù đã đạt được một số kết quả nhất định, song Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cũng thẳng thắn thừa nhận, ngành Công Thương thời gian qua vẫn còn những tồn tại, hạn chế như báo cáo của Chính phủ đã nêu tại buổi thảo luận kinh tế - xã hội sau gần hai ngày qua. Đại biểu Quốc hội và cử tri tiếp tục thể hiện sự quan tâm hai nhóm vấn đề chủ yếu liên quan đến ngành, đó là lĩnh vực điện năng và vấn đề bình ổn thị trường phân bón, vật tư nông nghiệp.
Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho hay, thực hiện Nghị quyết 55 của Bộ Chính trị, chỉ đạo của Chính phủ thời gian qua, Bộ Công Thương đã tập trung tham mưu cho cấp có thẩm quyền chỉ đạo xây dựng Quy hoạch Điện VIII với những nguyên tắc cơ bản là bảo đảm cân đối cung cầu vùng miền, cơ cấu các nguồn điện, cơ cấu nguồn và truyền tải huy động mọi nguồn lực xã hội đầu tư phát triển điện. Đặc biệt, chú trọng xây dựng thị trường phát điện và thị trường bán buôn điện cạnh tranh.
Theo đó, thị trường phát điện cạnh tranh được ngành triển khai thực hiện từ khá sớm, nhờ vậy đến nay có gần 70% nguồn điện do tư nhân hoặc công ty cổ phần sản xuất. Thị trường bán buôn điện cạnh tranh cũng được vận hành từ đầu năm 2019 và đến nay EVN không còn là vị duy nhất mua bán điện mà đã có thêm 5 tổng công ty trực tiếp tham gia mua bán điện trên thị trường.
Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên thông tin, Bộ Công Thương đang khẩn trương xây dựng thị trường bán lẻ điện cạnh tranh, trong đó việc triển khai cơ chế mua bán điện trực tiếp giữa nhà máy điện và khách hàng sử dụng điện chính là bước đầu tiên trong thị trường điện bán lẻ cạnh tranh ở nước ta.
Hiện nay, Bộ đã trình Chính phủ cho phép thí điểm thực hiện cơ chế này từ nay đến năm 2025, đồng thời đã trình Chính phủ và Quốc hội cho sửa một điều của Luật Điện lực để tư nhân có thể đầu tư vào phân khúc truyền tải điện.
Bên cạnh đó, trình Chính phủ cơ chế điều hành thực hiện các dự án điện nhằm siết lại kỷ cương trong tổ chức thực hiện quy hoạch và kế hoạch phát triển điện ở nước ta; trình Chính phủ cho phép tiếp tục triển khai chương trình hỗ trợ cấp điện cho nông thôn, miền núi, vùng dân tộc thiểu số và hải đảo. Sau khi được chấp thuận, Bộ sẽ triển khai thực hiện nghiêm túc.
Phiên họp toàn thể tại hội trường
Khẩn trương xây dựng khung giá điện gió, điện mặt trời
Về đề xuất gia hạn thời gian áp dụng cơ chế giá FIT cho các dự án điện gió, người đứng đầu ngành Công Thương chia sẻ, với những khó khăn của các chủ đầu tư và các địa phương có dự án chậm tiến độ. Tuy nhiên, giá FIT là cơ chế giá hỗ trợ của Nhà nước chỉ được áp dụng trong thời gian nhất định để khuyến khích đầu tư vào lĩnh vực cần đầu tư, việc kéo dài thời gian hưởng chính sách giá FIT là không hợp lý bởi không đúng với bản chất có thời hạn của chính sách hỗ trợ, gây bất bình đẳng với các dự án cùng cơ chế nhưng đã thực hiện đúng tiến độ.
Hiện nay giá đầu vào các vật tư, nguyên liệu, thiết bị trong lĩnh vực điện gió giảm hơn so với thời điểm ban hành chính sách và tiếp tục có xu hướng giảm mạnh. Nếu kéo dài thời gian hưởng chính sách này có thể sẽ gây ra hậu quả pháp lý gây thiệt hại về kinh tế cho Nhà nước và các đối tượng sử dụng điện.
Bộ Công Thương cũng đang xây dựng dự thảo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ quy định về phát triển các dự án điện gió, điện mặt trời theo Luật Đầu tư, đối tác công tư, trong đó điểm cốt yếu là cơ chế đấu thầu, đấu giá để lựa chọn nhà đầu tư và xác định giá điện.
Theo đó, các nhà đầu tư sẽ đàm phán với EVN trong khung giá do Bộ Công Thương ban hành. Các dự án dở dang sẽ được xem xét, giải quyết trong điều khoản chuyển tiếp của dự thảo Quyết định nêu trên. Đồng thời, Bộ cũng đang khẩn trương xây dựng khung giá điện gió, điện mặt trời làm căn cứ cho nhà đầu tư đàm phán với EVN trong thời gian tới.
Về đề nghị quan tâm đến tỉnh Ninh Thuận và một số địa phương trong khai thác tiềm năng, lợi thế phát triển các nguồn điện, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho biết, phát triển năng lượng tái tạo đang được xem là cơ hội khai thác tiềm năng, lợi thế và tăng thu ngân sách cho một số địa phương, tuy nhiên, năng lượng sạch, năng lượng tái tạo vẫn có giá thành cao, chưa phù hợp với khả năng thanh toán của các đối tượng sử dụng điện ở Việt Nam.
Ở nước ta hiện nay có một nghịch lý là những nơi có tiềm năng tốt để phát triển các loại hình điện năng lại là nơi có phụ tải thấp, điển hình như Nam Trung Bộ và Tây Nguyên phụ tải chỉ chiếm khoảng 4 - 10 % khả năng cung ứng về nguồn, trong khi miền Bắc phụ tải luôn tăng mà nguồn vẫn chỉ ở ngưỡng thấp so với nhu cầu.
Việc phát triển quá nóng các nguồn điện trong thời gian vừa qua ở một vài địa phương như thế đã khiến cho hệ thống truyền tải điện không thể đáp ứng, không thể huy động hết công suất các nhà máy hiện có, gây lãng phí nguồn lực xã hội; việc xây dựng thêm các đường dây truyền tải cao áp, siêu cao áp kết nối liên vùng miền khiến chi phí sản xuất tăng rất cao làm tăng giá thành điện năng.
Việc mở rộng quy mô, nâng công suất các dự án, nhà máy hiện có (nhất là thủy điện) cũng cần được cân nhắc, tính toán thật kỹ bởi điều đó tùy thuộc rất nhiều vào yếu tố khí hậu, kết cấu địa chất và các điều kiện tự nhiên, xã hội khác.
Thực hiện chỉ đạo của Quốc hội, Chính phủ, thời gian qua, Bộ đã phối hợp rất chặt chẽ với tỉnh Ninh Thuận trong việc phát triển các dự án điện trên địa bàn. Theo đó, về quy hoạch đã bổ sung thêm gần 24% công suất nguồn điện so với thời điểm có các dự án điện hạt nhân.
"Một số đề xuất của tỉnh về phát triển năng lượng tái tạo, Bộ đã và sẽ cân nhắc kỹ lưỡng trong mặt bằng chung của cả nước, trình Chính phủ xem xét quyết định. Trong giai đoạn tới, Bộ sẽ tiếp tục đồng hành, hỗ trợ tỉnh trở thành là một trong những trung tâm năng lượng tái tạo, năng lượng sạch trong tương lai như Nghị quyết 115 của Chính phủ đề ra" - Bộ trưởng cho hay.
Về giải pháp bình ổn thị trường phân bón, vật tư nông nghiệp, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên khẳng định, tiếp tục phối hợp tốt hơn với các bộ, ngành, địa phương để có các giải pháp hiệu quả hơn. Trong đó, có việc tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát thị trường, xử lý vi phạm; đề xuất Chính phủ, Quốc hội xem xét sửa đổi, bổ sung Luật thuế Giá trị gia tăng để mặt hàng phân bón được bổ sung vào danh mục chịu thuế VAT giúp cho mặt hàng này có cơ hội giảm giá và nâng cao năng lực sản xuất của các doanh nghiệp trong nước.