Người xưa có câu: “Bình minh một chung trà – Thầy thuốc không đến nhà”. Như vậy đầu tiên trà là thứ đem lại sức khỏe cho người uống. Lại nói “trà tam, tửu tứ” có nghĩa là trà ngon phải có bạn cùng thưởng thức.
Và tất nhiên, thưởng thức trà cũng phải biết cách, nghề chơi cũng lắm công phu. Các cụ xưa vẫn dạy: nhất thủy, nhì trà, tam bôi, tứ bình, ngũ quần anh. Nước được coi là yếu tố quan trọng nhất. Ngày xưa người uống trà sành điệu thường chỉ dùng nước giếng ở trên núi, còn không thì là thứ nước mưa để qua một vài tháng, cũng có thể là nước được lấy từ sương đọng trên lá sen.
Vậy mới có chuyện, nhà thơ Trần Đăng Khoa “chê” cụ Nguyễn Tuân khi viết có người đi gánh nước trên núi về pha trà, sợ nước sánh ra ngoài, phải lấy lá xoan để lên trên. Lá xoan có tính độc, ai lại làm vậy. Chưa biết ai đúng nhưng người ta gánh nước thì vẫn cho lá xoan vào thùng thật.
Thứ đến trà – tất nhiên rồi, phải là thứ trà tuyết mọc trên núi vùng Tân Cương mới ngon. Giai thoại kể có rất nhiều loại trà quý, trà độc. Như “trảm mã trà” là loại trà để con ngựa bạch ăn, sau đó chém chết nó, mổ bụng lấy trà ra sao để dùng, “hầu trà” là loại trà do con khỉ trèo lên hái vì cây trà quá cao người không thể hái được. Trà sen cũng là loại trà được chế biến khá cầu kỳ. Đơn giản thì người ta lấy trà ngon bỏ vào hoa sen rồi cột lại cho hương ngấm vào, còn làm đúng cách, người ta lấy nhụy sen, phơi khô ướp với trà loại đặc biệt. Gần đây, những người có điều kiện lại thửa riêng trà cho mình, một ký trà thường có giá 50 triệu đến 100 triệu đồng...
Chén uống trà cũng cần được chọn lựa kỹ càng. Thường thì có chén tống – chén lớn, chén quân – chén nhỏ. Khi uống người ta lọc cẩn thận rồi rót trà ra chén tống cho độ đậm nhạt như nhau sau đó rót đều ra các chén quân. Chén quân thường nhỏ - chén hạt mít, là vì thưởng trà quý hồ tinh chả quý hồ đa. Ngoài ra còn phải để ý đến màu men của chén, như màu trắng uống hồng trà, men ngọc uống trà xanh...
Bình pha trà cũng có nhiều loại, ngày xưa nhất có lại bình Thế Đức, thứ hai Lưu Bội, thứ ba Mạnh Thần. Bây giờ cũng ít người biết và còn sử dụng loại ấm pha trà đó. Ấm pha trà được chia làm ba loại, độc ẩm, song ẩm và quần ẩm – tùy lượng người uống mà dùng. Ngày xưa nước được đun bằng than, loại than từ quả phi lao càng tốt, nước cũng chỉ đun vừa đủ sôi là được.
Khi pha trà, người ta rửa sạch bình, dùng kẹp nhúng vào nước sôi, bỏ trà vào đổ nước sôi rồi đổ đi, sau đó đổ nước lần hai, chờ trà ngấm đều mới rót ra thưởng thức. Khi dùng không được uống ngay, phải để cho hương trà bay vào mũi sau đó nhấp từng ngụm nhỏ.
Trong đời sống hiện đại, giữa một rừng đồ uống xung quanh, trà vẫn là thứ được nhiều người say mê, thưởng thức. Và nhiều người vẫn cho rằng uống trà là nghệ thuật tinh tế nhất. Và không thể khác, mỗi khi mùa xuân đến, vào những dịp lễ tết trà luôn là thứ không thể thiếu./.