Chính phủ đề xuất 5 nhóm chính sách đặc thù đầu tư cho dự án giao thông

Chiều cùng ngày, Quốc hội tiến hành thảo luận ở Tổ về 02 nội dung: Việc điều chỉnh một số nội dung của Nghị quyết 53/2017/QH14 ngày 24/11/2017 của Quốc hội về Báo cáo nghiên cứu khả thi Dự án thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư Cảng hàng không quốc tế Long Thành; Nghị quyết thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù về đầu tư xây dựng công trình giao thông đường bộ.

Tạo động lực huy động vốn tư nhân, hấp dẫn nhà đầu tư

Thừa ủy quyền Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ KH&ĐT Nguyễn Chí Dũng trình bày tờ trình về Dự thảo Nghị quyết thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù về đầu tư xây dựng công trình giao thông đường bộ. Dự thảo Nghị quyết gồm 10 điều với nội dung chính gồm 5 nhóm chính sách, trong mỗi chính sách sẽ có danh mục thí điểm kèm theo. Bộ trưởng cho biết:

Một là, Chính phủ đề xuất "nới" tỷ lệ vốn Nhà nước tham gia dự án giao thông đường bộ theo hình thức đối tác công - tư (PPP) lên tối đa 70% tổng mức đầu tư dự án, tăng 20% so với hiện hành.

Ông Nguyễn Chí Dũng giải thích, thực tế một số dự án giao thông đường bộ có tổng mức đầu tư lớn, trong khi nhu cầu vận tải chưa cao nên cần vốn Nhà nước nhiều hơn để đảm bảo khả thi khi kêu gọi đầu tư.

Ngoài ra, tiền để giải phóng mặt bằng tại một số dự án chiếm tỷ lệ cao trong tổng mức đầu tư, nếu vốn Nhà nước thấp sẽ khó có hiệu quả tài chính, không hấp dẫn các nhà đầu tư tham gia. Vì thế, việc tăng tỷ lệ vốn Nhà nước tại dự án PPP giao thông đường bộ nhằm tạo động lực huy động vốn tư nhân, hấp dẫn nhà đầu tư và ngân hàng rót vốn khi hiệu quả tài chính dự án được đảm bảo.

Đây cũng là chính sách được Quốc hội cho phép áp dụng tại TP.HCM, theo Nghị quyết 98.

Hai là, Chính phủ đề xuất UBND cấp tỉnh có thẩm quyền thực hiện dự án đầu tư cao tốc, quốc lộ bằng ngân sách địa phương (gồm vốn hỗ trợ từ Trung ương nếu có). Chính sách này nhằm phát huy tiềm năng, lợi thế và trách nhiệm người đứng đầu địa phương, cũng như thuận lợi trong quy hoạch, đấu nối hạ tầng.

Ba là, với dự án giao thông qua nhiều địa phương, Thủ tướng xem xét, quyết định giao một UBND cấp tỉnh làm cơ quan chủ quản đầu tư, và dùng ngân sách địa phương này hỗ trợ vốn đầu tư cho tỉnh khác làm dự án.

Ông Dũng nêu, quy định hiện nay không cho phép địa phương quyết định chủ trương đầu tư, bố trí vốn cho dự án đi qua địa bàn tỉnh khác. Trong khi thực tế nhiều dự án giao thông qua nhiều địa phương, hoặc đi qua ranh giới hai địa phương bằng cầu, hầm.

"Nếu mỗi địa phương đầu tư một nửa cầu, hầm sẽ không thuận lợi cho quản lý dự án, lãng phí bộ máy, thời gian, thủ tục đầu tư. Do đó, chính sách này nhằm thống nhất thẩm quyền, gỡ vướng cho dự án giao thông đi qua nhiều địa phương", Bộ trưởng KH&ĐT cho biết.

Bốn là, Chính phủ đề nghị là cơ chế đặc thù trong khai thác mỏ khoáng sản vật liệu xây dựng thông thường, trong bối cảnh nhiều dự án đang triển khai thiếu vật liệu, giá bị đẩy lên cao. Các cơ chế, chính sách này được Chính phủ đề nghị áp dụng các cơ chế đặc thù trên tới hết năm 2025. Mỗi cơ chế sẽ kèm theo danh mục dự án cụ thể được áp dụng tại các địa phương.

Năm là, Chính phủ đề nghị Quốc hội cho phép áp dụng một lần cơ chế đặc thù với dự án từ nguồn thu tăng thêm ngân sách Trung ương 2022.

Các loại dự án dự kiến được áp dụng chính sách này, gồm dự án cấp, khởi công mới trong giai đoạn 2021-2025; dự án do địa phương quản lý đã có trong kế hoạch đầu tư công trung hạn (2021-2025)…

Đánh giá kỹ tác động của các chính sách

Thẩm tra nội dung này, Ủy ban Kinh tế cho biết nhiều ý kiến tán thành đề xuất của Chính phủ, nhưng cũng có ý kiến không đồng tình, do chưa rõ hiệu quả chính sách. Do đó, cơ quan này đề nghị Chính phủ bổ sung đánh giá kỹ, cụ thể hơn về tác động của các chính sách, làm rõ hơn tác động thu, chi ngân sách Nhà nước và nguồn lực bảo đảm thực hiện…

Đi vào chính sách cụ thể, Ủy ban Kinh tế nhất trí với đề xuất tăng tỷ lệ vốn Nhà nước tham gia dự án đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP) không quá 70% tổng mức đầu tư của dự án đề xuất thí điểm. Tuy nhiên, cơ quan thẩm tra cho rằng, chính sách sẽ chưa xử lý triệt để những khó khăn của các dự án giao thông PPP hiện nay.

Bởi, thực tế triển khai thời gian qua cho thấy các dự án giao thông PPP gặp khó khăn trong huy động vốn có nguyên nhân chủ yếu là do cơ chế, chính sách của Nhà nước thiếu ổn định, thường xuyên thay đổi, nhưng chưa có cơ chế bảo vệ nhà đầu tư một cách thỏa đáng.

Mặt khác, những tồn tại, hạn chế của các dự án giao thông BOT giai đoạn trước vẫn chưa được xử lý dứt điểm; lưu lượng xe thực tế của các dự án giao thông BOT thấp hơn so với phương án tài chính đề ra, chậm điều chỉnh tăng phí sử dụng dịch vụ theo hợp đồng dự án... dẫn đến các tổ chức tín dụng, nhà đầu tư quan ngại việc tham gia đầu tư các dự án giao thông PPP. Cơ quan thẩm tra đề xuất của Chính phủ làm rõ hơn sự cần thiết của chính sách này.

Về thẩm quyền đầu tư dự án quốc lộ, cao tốc đi qua các địa phương, theo Ủy ban Kinh tế, chính sách này đã được áp dụng cho một só dự án thuộc chương trình phục hồi kinh tế theo Nghị quyết 43. Tuy nhiên, năng lực của các ban quản lý điều hành dự án tại các địa phương chưa đồng bộ, có trường hợp địa phương làm tốt, có địa phương gặp khó khăn, dễ phát sinh tình trạng không hoàn thành đồng bộ, theo tiến độ của các dự án thành phần.

Để Quốc hội có thêm cơ sở xem xét, quyết định, Ủy ban Kinh tế đề nghị Chính phủ bổ sung đánh giá sơ kết triển khai chính sách này trong quá trình thực hiện Nghị quyết 43. Tương tự cơ chế đặc thù trong khai thác mỏ khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường cũng đã được quy định tại Nghị quyết 43, nhưng triển khai ở các địa phương vẫn còn chậm, chưa đáp ứng tiến độ.

Do đó, cơ quan thẩm tra đề nghị tiếp tục nghiên cứu, đánh giá kỹ lưỡng để có các giải pháp phù hợp hơn nữa nhằm bảo đảm tiến độ cho các dự án.

Liên quan tới cơ chế đặc thù cho dự án dùng vốn từ nguồn tăng thêm ngân sách trung ương 2022, cơ quan thẩm tra đề nghị Chính phủ rà soát lại. Trong đó, với các dự án hiện đã có trong danh mục Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 - 2025, Chính phủ rà soát, chọn dự án cấp thiết, đáp ứng điều kiện để giao kế hoạch vốn kịp thời và chịu trách nhiệm, bảo đảm không dàn trải, thất thoát, lãng phí.

Đối với những dự án mới chưa có trong Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025 và thuộc thẩm quyền quyết định của Quốc hội: Dành nguồn và giao Chính phủ khẩn trương chuẩn bị thủ tục đầu tư, tuân thủ điều kiện theo đúng quy định của pháp luật về đầu tư công, Luật Ngân sách Nhà nước và các văn bản pháp luật liên quan, trình Quốc hội xem xét, cho ý kiến, quyết định theo đúng thẩm quyền. Trong đó, báo cáo Quốc hội việc bổ sung các dự án đủ điều kiện vào danh mục Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025.

Bên cạnh đó, Ủy ban Kinh tế đề nghị bổ sung làm rõ sự cần thiết và rà soát, chỉnh lý rõ nội hàm của quy định tại khoản 3 Điều 9 dự thảo Nghị quyết để tránh dẫn đến cách hiểu khác nhau và vướng mắc trong triển khai thực hiện.