Tượng Phật bà Quán Thế Âm Bồ Tát chùa Giác Viên.
Một di tích lịch sử văn hóa cổ quý giá
Giác Viên là một trong số ít những ngôi chùa ở TP.Hồ Chí Minh được Bộ VH - TT&DL công nhận là Di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia từ năm 1993. Theo lời truyền miệng thì tiền thân của chùa Giác Viên vốn chỉ là một am nhỏ tên gọi là Quan Âm Các, ra đời trong thời kỳ trùng tu chùa Giác Lâm vào khoảng năm 1798.
Cho tới năm 1850 Quan Âm Các mới được trùng tu và chính thức đổi tên thành Giác Viên Tự. Chùa Giác Viên đã nhiều lần trùng tu lớn vào những năm 1899, 1908 và gần đây nhất là lần tôn tạo công trình tây lang năm 1991 và xây dựng thêm chùa mới có quy mô bề thế như ngày hôm nay. Giá trị nổi bật của chùa Giác Viên là hệ thống kiến trúc Phật giáo tương đối hoàn chỉnh của một ngôi chùa Nam bộ gốc vẫn còn đang được gìn giữ.
Nghệ thuật thể hiện trong trang trí kiến trúc ở đây rất độc đáo có giá trị văn hóa cao bởi nghệ thuật trang trí, chạm khắc gỗ cực kỳ tinh xảo. Chùa là một trong những di tích còn lưu lại nhiều hiện vật thể hiện được bản sắc của văn hóa Phật giáo ở Nam bộ. Chùa Giác Viên có 60 bao lam lớn nhỏ, với những chủ đề như Thập bát La Hán, Bá điểu, Tô Vũ chăn dê, Ngư tiều canh độc…, đã mang lại cho chùa một giá trị riêng biệt về nghệ thuật chạm khắc gỗ. Bao lam ở nhà tổ được chạm lộng hai mặt vì vậy cùng một hình ảnh của các con vật, của hoa lá… được khắc ở mặt trước, thì mặt sau của bao lam cũng thể hiện đúng như vậy. Nhiều nhà nghiên cứu mỹ thuật đã đánh giá cao giá trị kiến trúc nghệ thuật và điêu khắc của chùa Giác Viên, khẳng định đây là một công trình quý hiếm, tiêu biểu cho nền nghệ thuật chạm khắc gỗ ở đất Gia Định giai đoạn cuối thế kỷ XIX. Chùa có Phật điện ở giữa, hai bên là hai dãy nhà. Ngoài ra, trong khuôn viên chùa còn có những dãy nhà phụ làm lớp học, trai đường, nhà bếp,... và khu tháp mộ.
Hòa thượng Thích Thiện Xuân.
Trước đây Giác Viên có diện tích rộng mấy chục ha, bây giờ đã bị lấn chiếm nên thu hẹp đi nhiều. Hiện nay, chùa đang bị xuống cấp nghiêm trọng. Nhiều dãy nhà cổ của chùa đang trong tình trạng chờ sập. Hàng cột, kèo đấu nối trên mái chùa bằng gỗ thì mục nát. Phần ngói âm dương chỗ có, chỗ không, mỗi khi mưa xuống, các sư thầy luôn phải vất vả di chuyển đồ đạc hay mang xô chậu ra hứng nước. Mùa mưa nhiều khi nước bên Khu du lịch Đầm Sen bơm qua làm chùa lâm vào cảnh ngập lụt khá trầm trọng. Hiện nay, nhà chùa cùng các cơ quan chức năng có liên quan cũng đang vừa sửa chữa vừa khảo sát lập kế hoạch để trùng tu, bảo tồn ngôi chùa nhằm giữ lại một điểm du lịch văn hóa, tâm linh cho Thành phố. Dự kiến nguồn kinh phí dành cho việc trùng tu lên đến trên 50 tỷ đồng.
Nhiều hoạt động từ thiện đáng ghi nhận
Ngoài việc du khách thập phương đến chùa Giác Viên để chiêm ngưỡng những tượng Phật cổ, những kiến trúc, điêu khắc độc đáo. Các Phật tử còn đến với chùa bởi nhiều hoạt động từ thiện được duy trì trong nhiều năm nay. Vào ngày rằm, mùng một hay các ngày lễ của Phật giáo, nhà chùa thường tổ chức các bữa cơm chay miễn phí cho những ai có nhu cầu. Một trong những hoạt động khác được chùa làm khá tốt đó là việc mở quầy khám và phát thuốc nam miễn phí cho người nghèo. Nhiều bệnh nhân có hoàn cảnh khó khăn, nhất là bệnh nhân ở vùng nông thôn xa xôi, hẻo lánh đã khỏi bệnh và khỏe lại từ những thang thuốc tình nghĩa của chùa Giác Viên.
Hình ảnh chùa Giác Viên ngập nước trong mùa mưa.
Hoà thượng Thích Thiện Xuân, Viện chủ Tổ đình Thạnh Hoà cho biết: “Hiện nay nhà chùa vẫn duy trì tốt việc phát cơm miễn phí cho người nghèo, bệnh nhân cùng người nhà của họ tại Bệnh viện Ung biếu và Bệnh viện 115 TP.Hồ Chí Minh. Để có được những phần cơm sạch sẽ, đảm bảo chất lượng nhà chùa đã vận động các nhà hảo tâm đóng góp kinh phí và cùng những người tự nguyện tham gia chuẩn bị kỹ lưỡng với khá nhiều tâm huyết và công sức. Tới đây, theo kế hoạch đã được UBND TP.Hồ Chí Minh phê duyệt, chùa Giác Viên sẽ được tu bổ nhiều hạng mục. Dự kiến quá trình trùng tu sẽ kéo dài trong 2 năm và các giá trị quý báu của ngôi chùa sẽ được giữ gìn nguyên vẹn.