Một người mẹ trẻ đặt đứa bé tầm 1 tuổi ngồi tạm lên ghế để tiện cất đồ vào xe. Do đặt vội nên tư thế ngồi không thoải mái làm cô bé khó chịu và khóc. Người mẹ sẵn mệt nhọc do xách nặng đã hét vào mặt cô bé đang khóc: "Có im không, có gì mà khóc". Cô bé khóc lớn và người mẹ tiếp tục hét. Một lúc sau, người mẹ bình tĩnh lại và ôm cô bé vào lòng vỗ nín.
Liệu việc hét mắng vào mặt trẻ dù cố ý hay vô ý có nên diễn ra? Khi trẻ được vỗ nín sau cơn hét mắng có thực sự không ảnh hưởng gì? Có cách nào bạn có thể làm tốt hơn không? Cùng tìm hiểu kĩ hơn qua bài viết của bác sĩ Anh Nguyễn - bác sĩ có nhiều bài viết tư vấn về việc chăm sóc sức khỏe cho mẹ và bé, cũng là đồng tác giả của cuốn sách "Làm mẹ không áp lực".
Hành vi hét vào mặt trẻ
Đây là một hành vi thể hiện sự yếu kém của chúng ta trong giao tiếp. Thay vì hét, bạn có thể chọn cách im lặng để trẻ tự điều chỉnh cảm xúc sẽ tốt hơn.
Hành vi này thể hiện sự yếu kém về giao tiếp nên thường diễn ra khi tâm trí chúng ta bị chi phối như bạn đang buồn bực về công việc, bạn đang stress, bạn đang mệt mỏi phải chờ đợi khi tính tiền... Hành vi này thực sự không nên diễn ra bởi vì nó có thể đi kèm với các hành động không kiểm soát khi nhận thức của bạn đang bị giới hạn.
Trẻ không muốn đón nhận "RÁC" từ cha mẹ
Nhìn khía cạnh sâu hơn trong phát triển não bộ của trẻ khi gánh chịu cơn hét từ cha mẹ, giáo sư Elizabeth T. Gershoff, Đại học Texas, Mỹ từng chia sẻ: Trong giai đoạn phát triển của não bộ, nhận thức và giao tiếp của trẻ chịu trách nhiệm của 1 vùng chuyên biệt của não bộ, các liên kết sẽ được lấp đầy và trưởng thành. Tuy nhiên, càng nhiều sự yếu kém của cha mẹ trong cách giao tiếp với trẻ kiểu như hét vào mặt sẽ lấp đầy những thứ tiêu cực vào các vùng chuyên biệt đó, ngăn cản sự phát triển của các liên kết trong điều hòa cảm xúc và gia tăng nhận thức của trẻ.
Giáo sư Alan Kazdin, ĐH Yale (Mỹ)
Nếu bạn nghĩ hét vào mặt con là cách giáo dục làm trẻ sợ và có thể làm con thay đổi hành vi sai là chưa đúng. Nó không phải là chiến lược để giáo dục. Đó chính là sự giải phóng cảm xúc của chính bạn. Không có đứa trẻ nào muốn đón nhận những cảm xúc này vì đó là rác của bạn.
Do đó, điều mà chúng ta nên làm là: Hãy điều tiết cảm xúc bản thân, hạn chế tối thiểu việc hét vào mặt trẻ, dù là cố ý hay vô tình.
Cha mẹ nên làm gì sau khi lỡ hét vào mặt con?
Thực tế, trẻ có thể chấp nhận sự sửa sai của cha mẹ khi bạn sửa sai đúng. Tuy nhiên, nếu bạn làm sai vượt sự cho phép thì nó không thể sửa sai nữa khi rác đã quá đầy. Đây là một cách bạn có thể sửa sai:
Khi lỡ hét vào mặt trẻ, bạn hãy dùng cấu trúc này để sửa sai: [Nói 1 lời xin lỗi trẻ 1 lí do ngắn gọn] [Thể hiện quan điểm của bạn].
Ví dụ, đứa bé lỡ dẫm lên áo của bạn do chạy nhảy, bạn tức giận hét vào mặt trẻ: "Đã bảo bao nhiều lần, cứ chạy nhảy hoài, sao con hư vậy?".
Bạn hãy sữa sai ngay sau đó: "Mẹ xin lỗi đã nói con hư khi mẹ đã tức giận. Nhưng mẹ muốn con khi chạy chơi phải chú ý, nếu không con sẽ va vào ai đó, giống như con đã đập vào tà áo mẹ (Bạn nên chỉ cho bé xem vùng tà áo bị bẩn).
Ý nghĩa của sự sửa sai là rất lớn:
1. Bạn cho trẻ biết rằng hành vi hét của bạn là có lí do, nhưng dù lí do nào mẹ cũng đã sai.
2. Bạn sẽ giáo dục điều mà sẽ làm thay đổi trẻ. Bài học giáo dục này là có ý nghĩa.
3. Nếu bạn không sửa sai, nghĩa là trẻ không có 2 điều trên thì hiển nhiên trẻ sẽ hiểu rằng: thể hiện cảm xúc tức giận chỉ cần hét vào mặt ai đó, điều này sẽ ảnh hưởng đến tính cách của trẻ khi trưởng thành. Bạn không muốn trẻ là người bị yếu kém về cả giao tiếp và cảm xúc đúng không? Nếu vậy, thì hãy sửa sai khi mình làm sai!
Hét vào mặt trẻ là một hành vi thể hiện sự yếu kém của cha mẹ trong giao tiếp. (Ảnh minh họa)
Có nhiều cách tốt hơn là hét vào mặt trẻ
Bạn có thể chọn cách giao tiếp mang ý nghĩa giáo dục hơn là giao tiếp theo cảm xúc như hét vào mặt ai đó. Đây là một vài điều cha mẹ tham khảo:
1. Nếu chính là do cảm xúc bạn gây ra thì hãy tự đếm thầm từ 1-5 để giảm sức mạnh của cảm xúc vô thức. Bạn có thể buồn bực công việc, bạn tức ai đó, bạn mệt nhọc điều gì và bạn cũng hiểu đó là cảm xúc tiêu cực, là rác của cảm xúc. Vậy tại sao bạn cho con mình "rác" đó? Khi đếm và nhớ lại điều này bạn sẽ đủ bình tĩnh. Khi bạn không phản ứng thì trẻ cũng chỉ khóc la 1 lúc sẽ tự điều chỉnh. Hơn nữa, bình tĩnh sẽ giúp bạn nhận ra trẻ đang gặp vấn đề gì mà có cảm xúc như vậy. Do đó, im lặng và tự ngẫm là điều mà cha mẹ nên học rèn luyện mỗi ngày.
2. Khi đó là lỗi ở trẻ, bạn chỉ cần nghiêm khắc cho trẻ 2 lựa chọn:
Một là trẻ cần sửa sai lỗi đó trong 3 phút.
Hai là trẻ phải ngưng hành động đó ngay lập tức.
Bạn chỉ cần thực thi nó, đừng tranh cãi với trẻ!
3. Khi trẻ làm đau bạn, hãy tập giữ bình tĩnh như bước 1 ở trên. Sau đó, hãy cho con biết con đã sai ở đâu và đang làm đau mẹ chỗ nào. Trẻ thích nhìn bằng mắt và nghe bằng tai, do đó, việc giáo dục trẻ là cần thực chứng. Trẻ sẽ học được điều bạn muốn dạy.
Tại sao phải mất công như vậy? Bạn hãy nghĩ kỹ xem. Khi trẻ làm đau bạn, thì cái mà bạn muốn dạy trẻ là gì? Có phải là giúp trẻ tránh tự tổn thương bản thân trẻ và người khác đúng không? Do đó, bằng cách trên bạn đang làm điều này. Nhưng nếu bạn la hét vào trẻ thì trẻ vẫn tái phạm, vẫn có thể tự gây nguy hiểm cho trẻ ở những lần sau.