Suối A Lin bị băm nát: Các đơn vị sai phạm nghiêm trọng cỡ nào?

Ngày 19/6/2019, báo Dân Sinh có bài viết "Thừa Thiên - Huế: Ai đã "băm nát" dòng suối A Lin?". Bài viết mở đầu cho 1 loạt tin, bài phản ánh thực trạng dòng suối A Lin (thuộc địa phận huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên – Huế) bị một số tổ chức, cá nhân lợi dụng việc xây dựng công trình Nhà máy thủy điện A Lin B1 tại 2 xã Hồng Trung và Hồng Vân để khai thác cát, sỏi trái phép, ngoài khu vực mà UBND tỉnh Thừa Thiên – Huế đã cấp mỏ. Việc làm này khiến con suối bị "băm nát"; người dân địa phương bức xúc khi tài nguyên khoáng sản bị "rút ruột" trắng trợn, trong thời gian dài mà không vấp phải sự truy cản nào từ các cơ quan, chính quyền Nhà nước sở tại.

Trước sự phản ánh mạnh mẽ của báo chí, việc kiểm tra, thanh tra hoạt động khai thác khoáng sản trái phép tại A Lin đã được các cơ quan chức năng Thừa Thiên – Huế vào cuộc. Ngày 12/8/2019, Chủ tịch UBND tỉnh Thừa Thiên – Huế ban hành được quyết định thành lập Đoàn thanh tra liên ngành, thanh tra toàn bộ việc thực hiện các quy định của pháp luật trong hoạt động khai thác, sử dụng khoáng sản (cát, sỏi) trên địa bàn huyện A Lưới đối với Công ty Cổ phần Thủy điện Trường Phú (sau đây gọi tắt là Công ty Trường Phú, chủ đầu tư dự án Nhà máy thủy điện A Lin B1) và các tổ chức liên quan.

Trong quyết định số 1936/QĐ – UBND của Chủ tịch UBND tỉnh Thừa Thiên – Huế ngày 12/8/2019 về việc thành lập Đoàn Thanh tra liên ngành nêu rõ: "báo cáo kết quả thanh tra về UBND tỉnh trước ngày 21/9/2019". Song, phải đến ngày 10/10/2019, Đoàn thanh tra mới có báo cáo số 10/BC – ĐTTrLN để báo cáo sự việc. Đến ngày 29/10 vừa qua, UBND tỉnh Thừa Thiên – Huế đã ban hành Kết luận thanh tra số 403/KLTT – UBND về việc khai thác, sử dụng cát, sỏi phục vụ thi công dự án Nhà máy thủy điện A Lin B1.

Theo kết luận thanh tra số 403, để thi công dự án thủy điện nói trên, Công ty Trường Phú đã hợp đồng thuê 4 công ty làm nhà thầu thi công, gồm: Tổng Công ty Xây dựng Thủy lợi 4 – CTCP; Công ty Cổ phần Xây dựng 43; Tổng Công ty Xây dựng Lũng Lô và Công ty TNHH MTV Ngọc Tùng.

Mặt khác, tổng khối lượng cát, sỏi cần sử dụng để phục vụ thi công các hạng mục công trình trên địa bàn huyện A Lưới theo thiết kế là 93.151m3. Ngoài ra, các nhà thầu đã sử dụng 1.147,5m3 cát, sỏi để thi công các công trình phụ trợ khác.

Đến nay, tổng khối lượng cát, sỏi đã khai thác, sử dụng phục vụ thi công là 78.202m3.

Về từng nhà thầu thi công: Tổng Công ty Xây dựng Thủy lợi 4 – CTCP đã khai thác, sử dụng 59.813m3 cát, sỏi để thi công, trong đó có 28.000m3 được khai thác trong quá trình tuyển đất, đá, cát, sỏi dôi dư khi thực hiện công tác đào móng để đắp đập. Khối lượng khoáng sản này, đơn vị thi công không thực hiện đăng ký khu vực, công suất, khối lượng, phương pháp, thiết bị và kế hoạch khai thác; chưa thực hiện nghĩa vụ tài chính. Ngoài ra, Thủy lợi 4 cũng chưa kê khai nộp thuế tài nguyên, phí môi trường đối với 2.000m3 cát, sỏi được đơn vị khai thác tại vùng lòng hồ và hạ lưu công trình đập dâng A Lin 3.

Tổng Công ty Xây dựng Thủy lợi 4 bị kết luận là chưa kê khai nộp thuế tài nguyên, phí môi trường đối với 30.000m3 cát, sỏi được đơn vị khai thác tại tận thu; không đăng ký khu vực, công suất, khối lượng, phương pháp, thiết bị và kế hoạch khai thác đối với 28.000m cát, sỏi tận thu khi thi công đào móng đập và dùng đắp đập A Lin 3.

Tổng Công ty Xây dựng 43 đã khai thác, sử dụng 17.500m3, trong đó có 1.200m3 được đơn vị khai thác vượt khối lượng cho phép tại khu vực lòng hồ thủy điện từ ngày 1/12/2015 – 20/3/2016. Đơn vị chưa kê khai nộp thuế, phí đối với khối lượng này. Công ty cũng chưa kê khai nộp thuế, phí đối với 1.000m3 cát, sỏi được khai thác tại khu vực hạ lưu công trình A Lin 3 từ ngày 26/3/2016 – 5/7/2016.

Đặc biệt, Tổng Công ty Xây dựng 43 đã khai thác trái phép 11.500m3 cát, sỏi tại khu vực lòng hồ và không thực hiện các nghĩa vụ tài chính liên quan. Kết luận thanh tra cho rằng, Tổng Công ty Xây dựng 43 đã khai thác cát, sỏi trái phép tại khu vực lòng hồ A Lin B1 với khối lượng 13.700m3.

Tổng Công ty Xây dựng Lũng Lô đã mua 585,6m3 cát, sỏi để thi công các công trình theo hợp đồng. Tuy nhiên trong đó có đến 424,6m3 được đơn vị mua với 2 doanh nghiệp đã thực hiện khai thác trái phép vào năm 2015 tại xã Hồng Quảng, huyện A Lưới.

Riêng Công ty TNHH MTV Ngọc Tùng đã mua 45m3 sạn có nguồn gốc từ doanh nghiệp tư nhân vật liệu xây dựng Hùng Sen được khai thác trái phép vào năm 2015 tại xã Hồng Quảng.

Về chủ đầu tư, Công ty Trường Phú chưa thực hiện kê khai nộ thuế tài nguyên, phí môi trường đối với 15.113m3 cát, sỏi; thiếu trách nhiệm trong giám sát để các nhà thầu khai thác cát, sỏi trái phép trong khu vực dự án; sử dụng khoáng sản không có nguồn gốc hợp pháp phục vụ thi công công trình.

Cũng theo kết luận thanh tra, vào thời điểm Đoàn thanh tra kiểm tra, tại khu vực mỏ CS3 (được UBND tỉnh Thừa Thiên – Huế cấp cho Công ty Trường Phú để phục vụ dự án Thủy điện A Lin B1) không có hoạt động khai thác cát, sỏi. Dấu vết khai thác trước đó cũng chỉ manh mún, không tập trung. Do khu vuc đo đạc không có hiện trạng địa hình chi tiết trước khi khai thác; dấu vết khai thác đã lâu, bị cỏ và cây dại phủ kín. Do đó, không có cơ sở để tính toán chính xác khối lượng đã đào thực tế. Ngoài ra, đoàn thanh tra cũng phát hiện và đo đếm được diện tích 26.531,6m2 có dấu vết khai thác vượt ra ngoài phạm vi cấp phép.

Khu vực hạ lưu đập A Lin 3, dọc suối A Lin khoảng 2km về hạ lưu đập có nhiều vị trí cho thấy dấu hiệu khai thác trái phép. Ngoài ra, Công ty Thủy lợi 4 cũng đã thực hiện sàng, tuyển rửa thu hồi cát, sỏi phát sinh trong quá trình đào móng đập A Lin 3 tại khu vực lòng suối cách đập 500m về hạ lưu.Việc làm này chưa được cấp có thẩm quyền cho phép, gây bồi lấp lòng suối và chưa có biện pháp bảo vệ môi trường.

Đối với việc khai thác cát, sỏi trong khu vực lòng hồ, khu vực thượng nguồn, Đoàn Thanh tra cũng không kiểm tra được do dòng nước đã được chặn và nước dâng cao.

Từ những vi phạm nêu trên, UBND tỉnh Thừa Thiên – Huế đã ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực khoáng sản đối với Tổng Công ty Xây dựng Thủy lợi 4 – CTCP và Công ty Cổ phần Xây dựng 43, trong đó: Công ty Thủy lợi 4 bị phạt 120 triệu đồng; Xây dựng 43 bị phạt 90 triệu đồng. Ngoài ra, UBND tỉnh Thừa Thiên – Huế cũng yêu cầu 2 đơn vị này phải thực hiện các khoản nghĩa vụ tài chính liên quan đối với khối lượng mà họ đã tận thu nhưng chưa thực hiện nghĩa vụ trước đó. Yêu cầu Công ty Trường Phú thực hiện ngay việc kê khai nộp thuế tài nguyên, phí môi trường đối với 15.113m3 cát, sỏi.

UBND tỉnh Thừa Thiên – Huế cũng giao Công an tỉnh này xác minh làm rõ, xử lý vi phạm theo quy định đối với các tổ chức, cá nhân thực hiện khai thác cát, sỏi trái phép tại khu vực suối A Lin đoạn hạ lưu đập, khai thác ngoài phạm vi mỏ được UBND tỉnh cấp phép cho Công ty Trường Phú tại khu vực lòng hồ.