Tăng huyết áp ở người cao tuổi

THA là một bệnh mạn tính, có thể gây ra biến chứng ở nhiều cơ quan như tim mạch, não, thận và mắt. Có hai loại THA. Loại nguyên phát chiếm khoảng 90%, gặp hầu hết ở lứa tuổi trung niên trở lên chủ yếu do tình trạng xơ cứng động mạch. THA thứ phát thường gặp ở người trẻ và trẻ em do các bệnh ở thận, nội tiết... Ở NCT, hẹp tắc động mạch thận là nguyên nhân chủ yếu gây THA thứ phát.

 

 

 

 

THA là bệnh khá phổ biến trong cộng đồng và có xu hướng tăng dần theo độ tuổi. Nó không hề là "chuyện bình thường" như quan niệm định kiến của không ít người theo kiểu “hễ già là bệnh”, “già có THA là chuyện bình thường”.

 

 

Một thống kê cho biết, tuổi thọ của chúng ta có thể giảm 15 năm nếu mắc bệnh THA  trước tuổi 40. Theo con số thống kê ở Việt Nam, có đến 25,1 % tỉ lệ người trên 25 tuổi bị THA và phần lớn không biết vì bệnh thường không có triệu chứng gì. 

 

THA nhiều khi chỉ được phát hiện khi đã gây những tai biến nghiêm trọng như hôn mê do tai biến mạch máu não, di chứng liệt nửa người, suy tim, thiếu máu cơ tim, suy thận..., thậm chí có thể gây tử vong. Do vậy, người ta đã gọi THA là kẻ giết người thầm lặng.

 

 

Ðặc điểm THA ở NCT là: 

 

- THA hay gặp ở NCT hơn ở ng¬ười trẻ tuổi. Thí dụ: Theo nghiên cứu  của Viện Tim mạch năm 2004 ở Việt Nam từ 20-29 tuổi chỉ có 1,6% bị THA. Càng nhiều tuổi tỷ lệ đó càng tăng; đến 50-54 tuổi đã là 9,72%; 55-69 tuổi là 12,1%, 60-64 tuổi là 15,5%; 65-69 tuổi là 19,5%; trên 70 tuổi là 29,3%. 

 

- Điều trị THA ở NCT đem lại nhiều lợi ích rõ rệt như: tỷ lệ biến chứng và tỷ lệ tử vong đều giảm xuống rõ rệt. Do vậy, không nên quan niệm rằng đã già rồi không cần chữa. Ở người già, phải dùng thuốc bắt đầu từ liều thấp để hạ huyết áp từ từ, tránh hạ huyết áp đột ngột. Hạ huyết áp nhanh quá dễ gây thêm các biến chứng khác. Huyết áp được hạ xuống dưới 140/90 là tối ưu, tuy nhiên đôi khi phải tạm chấp nhận với con số huyết áp cao hơn thế, tùy theo từng trường hợp bệnh nhân.

 

Một số thống kê trên thế giới cho thấy: Trong 7 triệu người bị THA ở Pháp có 4 triệu người tham gia điều trị chống THA và 50% số bệnh nhân điều trị này đã trên 65 tuổi. Tuy nhiên, chỉ có 10% bệnh nhân bị THA được chữa trị một cách nghiêm túc.

 

Huyết áp tăng theo tuổi, tăng nhiều huyết áp tâm thu hơn là huyết áp tâm trương. Do có biến đổi sinh lý, trước kia người ta coi những người trên 60 tuổi có THA là chuyện bình thường. Đến nay, quan niệm có khác đi, định nghĩa THA của Tổ chức Y tế Thế giới vẫn áp dụng trong cộng đồng là: huyết áp khi nghỉ ngơi thường xuyên trên 140mmHg cho huyết áp tâm thu và/hoặc 90mmHg cho huyết áp tâm trương. Phổ biến ở NCT là THA tâm thu do cấu trúc thành mạch máu bị biến đổi và các sợi cơ co giãn được thay thế bằng collagen; biểu hiện xơ cứng thành mạch có hậu quả dẫn đến suy yếu thành mạch, dễ gây ra các biến chứng nguy hiểm như: đột quỵ, nhồi máu cơ tim,… Đo huyết áp ở NCT cần thiết phải đo ở tư thế ngồi và tư thế đứng.

 

 

Do những hậu quả nặng nề mà THA gây ra, hãy chấp nhận một thực tế về điều trị THA: điều trị cần liên tục, lâu dài để duy trì sự an toàn cho sức khỏe người già. Với người có tuổi, cơ thể suy yếu, việc dùng các thuốc điều trị có thể gây tác dụng phụ không phải là hiếm gặp. Cách hữu hiệu nhất với NCT là nên thay đổi lối sống: giảm ăn muối, kiêng rượu, bia, thuốc lá, thuốc lào, chất kích thích, tăng cường vận động nhẹ nhàng...  

 

Việc sử dụng thuốc điều trị THA phải cụ thể cho từng cá nhân và sử dụng theo trình tự; cần xác định ngay từ ban đầu khi bệnh nhân có nhiều chứng bệnh kết hợp. Các số liệu thống kê cho thấy nên ưu tiên dùng một loại thuốc và một liều thấp có tác dụng. Thuốc lợi tiểu liều thấp là lựa chọn hàng đầu, thích hợp với khoảng 40% bệnh nhân cao tuổi kiểm soát được huyết áp của mình. (ví dụ sử dụng hydroclorothiazid ở liều 12,5-25mg). Sử dụng thuốc lợi tiểu kéo dài có thể sẽ xuất hiện phản ứng phụ như: giảm natri máu, giảm kali máu, tăng acid uric máu, tăng glucose máu… Bệnh THA tiến triển lâu ngày gây tổn thương đến tim, não, thận, động mạch, để lại nhiều di chứng nặng nề, giảm chất lượng sống ở người có tuổi. Vì vậy việc dự phòng bệnh tăng HA là rất quan trọng ngay cả khi chưa mắc bệnh lẫn khi đã mắc bệnh.Một số biện pháp dự phòng sau đây nhằm giúp NCT và những người có nguy cơ mắc bệnh THA ngăn ngừa được căn bệnh này và nâng cao chất lượng cuộc sống:

 

1. Luôn luôn giữ chế độ ăn uống, sinh hoạt lành mạnh, đáng lưu ý nhất là không nên ăn quá mặn vì ăn mặn sẽ làm tăng khối lượng tuần hoàn, từ đó gây ra THA. Các số liệu thống kê trên thế giới cho thấy, ở những vùng mà người dân ăn quá nhiều muối thì tần suất mắc bệnh THA cao rõ rệt. Ngoài ra, không nên ăn quá nhiều thịt hộp, cá hộp, mì chính (bột ngọt) (chứa Natri Glutamat), nước khoáng có nhiều NaHCO3.

 

- Tăng HA và xơ vữa động mạch thường hay song hành thúc đẩy nhau làm nặng thêm bệnh nên chế độ ăn cần điều chỉnh không để lượng cholesterol cao quá mức cần thiết trong máu, nên thay thế mỡ động vật bằng dầu ăn thực vật chế biến từ đậu nành, lạc, vừng.

 

- Tăng cường thức ăn có nhiều vitamin C, vitamin P có sẵn trong rau quả chín có tác dụng tăng sức bền mạch máu và hạn chế quá trình xơ vữa động mạch. Vitamin C có trong quả chín, rau ngót, rau đay, rau dền. Vitamin P có trong hoa hòe, chè tươi, cam, quít, bưởi. Đặc biệt Vitamin E chống lão hóa có vai trò bảo vệ sức khỏe ở người lớn tuổi và phòng xơ vữa động mạch có nhiều trong giá đỗ, cà chua chín, dầu lạc, đậu tương.

 

- Không nên uống rượu bia, cà phê và đặc biệt là không hút thuốc lá.

 

- Tránh tình trạng thừa cân, béo phì. Khi có nguy cơ này cần phải giảm lượng Kalo trong chế độ ăn.

 

2. Rèn luyện thể lực, thể dục thể thao: đây là một yêu cầu hết sức quan trọng đối với tất cả mọi người để giữ vững và nâng cao sức khỏe, cơ thể khỏe mạnh có khả năng chống đỡ với bệnh tật tốt hơn. Hoạt động thể lực và trí lực có hiệu quả, tinh thần sảng khoái và làm cho tim thích ứng với nhu cầu về cung cấp máu. Thể dục thể thao thường xuyên làm tăng HDL-C là loại cholesterol tốt có tác dụng phòng chống xơ vữa động mạch. Nên tập thường xuyên ít nhất 3 lần mỗi tuần, mỗi lần kéo dài ít nhất 30 phút.

 

3. Chế độ sinh hoạt và làm việc: Nên thu xếp thời gian nghỉ ngơi hợp lý bao gồm cả nghỉ ngơi tích cực như nghe nhạc, xem báo chí… Bảo đảm ngủ đủ thời gian, giữ được tâm hồn thanh thản, tránh stress, căng thẳng thần kinh.

 

4. Nếu trong gia đình có bố mẹ hoặc anh chị em ruột bị bệnh THA thì phải tuân thủ các chế độ trên chặt chẽ hơn, cần phải khám sức khỏe định kỳ hàng năm và giải quyết các nguy cơ nếu có, đặc biệt khống chế các yếu tố dễ làm huyết áp tăng cao đột ngột.

 

5. Đối với những người đã mắc bệnh THA cần điều trị liên tục, lâu dài có sự theo dõi sát sao của thầy thuốc, giải quyết các yếu tố nguy cơ chính là những biện pháp dự phòng tích cực nhất đối với những biến chứng của bệnh THA.