"Cá thần" đi ra từ khe đá dưới chân núi Trường sinh
Bí ẩn suối cá thần
Suối “cá thần” nằm ở chân núi Trường Sinh, thuộc bản Lương Ngọc, xã Cẩm Lương, huyện Cẩm Thủy (Thanh Hóa). Từ nhiều thế hệ nay, người dân nơi đây vẫn truyền miệng về nguồn gốc của loài cá bắt đầu từ một truyền thuyết về thần rắn. Suối "cá thần" là một sự kết tinh kỳ thú của thiên nhiên, là một sự tích kỳ bí về loài cá thần, chỉ có duy nhất ở Thanh Hoá. Không biết từ bao giờ, thiên nhiên đã ban tặng cho nơi đây suối “cá thần” Cẩm Lương - một bí ấn chưa có lời giải, luôn là hiện tượng làm thỏa mãn chí tò mò của du khách thập phương cũng như con người bản địa.
Cách dòng sông Mã gần hai km. Nằm giữa bốn bề núi đá vôi dựng đứng sừng sững. Dòng "suối tiên" Lương Ngọc bé nhỏ có chiều dài rất khiêm tốn chỉ hơn một trăm mét, chỗ hẹp chỉ có hai mét, chỗ rộng được đến trên ba mét, và sâu khoảng 30 - 50 cm, nhưng có tới hàng nghìn con cá, nối đuôi nhau thành từng hàng bơi quanh miệng hang đá. Không ai có thể biết tại sao từ trong lòng núi lúc nào cũng tuôn chảy ra một nguồn nước trong và xanh biếc. Người dân ở bản Ngọc thường gọi loài cá sống trong "suối tiên" này là cá dốc.
Theo người dân bản địa, vào mùa nước lũ đổ về nước dâng cao lên khắp cả con đường lối dẫn vào suối nhưng thật kỳ lạ thay, cá vẫn không đi đâu xa, mà chỉ quanh quẩn bên suối gần hang đá. Cá ở đây nhỏ có, to có, có nhiều con nặng đến 5, 10 kg. Chúng thoải mái đùa giỡn từ sáng sớm đến chiều tối, khi cá nô đùa lộ rõ phần bụng và lưng màu đen óng ánh có pha sắc vàng, môi đỏ, vây đỏ rất đẹp và kỳ bí. Ðàn cá nơi đây rất thân thiện với con người. Khi có người đến là đàn cá lại tập trung vây quanh nô đùa làm huyên náo cả một khúc suối.
Rất đông du khách thập phương đến ngắm, chiêm ngưỡng đàn "cá thần"
Theo Ban quản lý Khu du lịch suối cá Cẩm Lương, đã có nhiều đoàn khoa học trong nước cũng như quốc tế về đây khảo sát. Sự kết tinh huyền bí giữa núi, sông và đàn “cá thần” nơi đây vẫn đang là một bí ẩn đối với các nhà khoa học. Ban ngày, đàn cá nối đuôi nhau bơi lượn từ trong hang núi ra ngoài, đêm đến đàn cá lại chui vào hang trú ẩn. Từ đầu nguồn suối lần lên là đỉnh dãy Trường Sinh có động Ðăng. Trong động Đăng, có những thạch nhũ thiên tạo mang nhiều hình thù khác nhau lấp lánh nhiều sắc mầu, có tiếng róc rách của con suối nhỏ, khởi nguồn của dòng nước trong hang cá Cẩm Lương.
Trường Sinh có nhiều hang động nguyên sơ chưa được khám phá với hệ thống rừng nguyên sinh có các loài động vật, thực vật đặc trưng của vùng nhiệt đới, thuộc dãy núi đá vôi Pù Luông, Cúc Phương. Mặc dù nơi đây thường xuyên bị lũ lụt, nhưng cá trong suối không bao giờ trôi đi, khi nước lớn tràn vào suối, những con cá lớn chui vào hang đá để trốn, những con nhỏ nếu bị nước cuốn đi cũng có thể tự biết đường bơi trở lại hang. Từ khi phát hiện ra Suối “cá thần" người dân trong bản đã lập ban thờ bên khu vực hang động nằm ngay cạnh dòng suối “cá thần” mà người dân nơi đây vẫn thường dâng hương. Họ tin rằng sự sung túc của bầy cá là biểu tượng của sự bình yên, no ấm. Suối “cá thần” rất linh thiêng, ai dám bắt và ăn thịt cá trên dòng suối này đều bị xem là hành động xúc phạm đến thần linh, chẳng những gây tai họa cho mình mà còn cho cả cộng đồng.
Hàng năm, lễ tế thần núi, thần sông, thần cá bên bờ suối Ngọc được mở từ ngày 8 đến 15 tháng Giêng âm lịch, đông đảo người dân gần xa đến chiêm ngưỡng dâng hương để cầu may.
Đàn cá rất gần gũi với du khách
Đền thờ thần Rắn nằm bên suối cá thần
Theo truyền thuyết của người dân nơi đây kể lại rằng: Ngày xưa, bản Ngọc dưới chân dãy Trường Sinh thường xuyên bị hạn hán, mất mùa. Ở bản có hai vợ chồng hiếm muộn con, hàng ngày thường ra ven suối trồng trọt và bắt tôm cá kiếm sống qua ngày. Bỗng một hôm, bà ra suối mò cua, bắt cá lại mò được một quả trứng lạ. Bà thả quả trứng xuống nước rồi tiếp tục mò, nhưng vẫn chỉ mò được quả trứng đó. Ba bốn lần như vậy, thấy lạ bà liền mang trứng về nhà rồi kể lai câu chuyện cho chồng nghe. Rồi ông bà đem trứng cho gà ấp thử, không ngờ ít hôm sau, quả trứng đó nở ra một con rắn. Thấy lạ ông lão mang rắn ra suối Ngọc thả cho rắn đi, nhưng cứ sáng mang ra thả thì tối rắn lại quay về nhà và dần dần sống trong nhà thân quen như những con vật nuôi khác.
Từ khi có rắn sinh ra, đồng ruộng ở đây trở nên tốt tươi, dân bản được ấm no, hạnh phúc, họ yêu quý rắn nên gọi rắn là chàng Rắn. Cuộc sống yên bình cứ trôi đi, bỗng một đêm trời mưa to gió lớn, sấm rền chớp giật đùng đùng. Quá lo sợ người dân đóng kín cửa ở trong nhà tránh mưa to gió lớn, khi gió mưa ngừng thì cũng là lúc rạng sáng. Hôm sau, người dân thấy xác chàng Rắn nằm dưới chân núi Trường Sinh, bên bờ suối Ngọc.
Thần linh báo mộng cho dân làng biết, chàng Rắn vì chiến đấu với thủy quái về phá hại bản làng mà bỏ mạng, cho nên đã được Ngọc Hoàng phong là Thần và giao cho chức Tứ Phủ Long vương. Không hiểu lý do tại sao cũng từ khi nhân dân trong bản lập đền thờ bên bờ suối để tưởng nhớ công lao tràng Rắn thì cũng từ đó, suối Ngọc xuất hiện có đàn "cá thần" với hàng chục nghìn con ngày đêm về chầu thần và canh gác quanh nơi đền Ngọc cho đến tận ngày nay lúc nào cũng đông đúc.
Đền thờ thần rắn nằm ngay bên bờ suối Ngọc
Với niềm tin suối “cá thần” là nơi linh thiêng có thể che mưa, phủ nắng, mang đến sự bình yên, trù phú cho người dân nơi đây. Đàn “cá thần” trong dòng suối đông đúc thể hiện cho sự bình yên, no ấm cho cuộc sống người dân, nên từ bao đời nay, người dân trong vùng luôn gìn giữ và xem đàn “cá thần” là loài cá linh thiêng - là báu vật không thể tách rời.