Ảnh minh họa ILO
Bằng chứng từ năm quốc gia có sẵn dữ liệu - Brunei Darussalam, Mông Cổ, Philippines, Thái Lan và Việt Nam – cho thấy mức tổn thất việc làm trong các ngành liên quan đến du lịch trong năm 2020 cao hơn gấp bốn lần so với các ngành khác.
Gần một phần ba tổng số việc làm bị mất có liên quan đến ngành du lịch, trong đó ước tính chỉ riêng năm quốc gia kể trên đã mất 1,6 triệu việc làm liên quan đến du lịch. Tính cả rất nhiều việc làm liên quan gián tiếp liên quan đến ngành này, ước tính mức tổn thất việc làm thực tế liên quan đến ngành du lịch do đại dịch COVID-19 gây ra trong khu vực có lẽ còn cao hơn nhiều.
Bà Chihoko Asada-Miyakawa, Giám đốc ILO Khu vực Châu Á và Thái Bình Dương, cho biết: “Tác động của đại dịch COVID-19 tới ngành du lịch tại châu Á và Thái Bình Dương không khác gì một thảm họa. Ngay cả với những quốc gia trong khu vực đặc biệt chú trọng tới việc tiêm chủng và thiết kế những chiến lược dần mở cửa biên giới trở lại, việc làm và thời giờ làm việc trong những ngành liên quan đến du lịch ở các quốc gia châu Á – Thái Bình Dương trong năm tới có thể vẫn thấp hơn con số trước khủng hoảng”.
Ở những nơi mà số lượng việc làm liên quan đến du lịch giảm khá ít, chất lượng của những công việc hiện có vẫn giảm rõ rệt. Lao động nữ dường như bị ảnh hưởng đặc biệt nặng nề do phụ nữ tham gia với số lượng ngày càng lớn hơn vào các công việc phục vụ ăn uống, là những công việc được trả lương thấp nhất trong ngành du lịch.
Tổn thất thời giờ làm việc trong ngành du lịch cao hơn nhiều so với con số ước tính cho các ngành khác, theo đó số giờ làm việc bị giảm cao hơn hai đến bảy lần so với lao động trong các ngành không liên quan đến du lịch. Năm 2020, số giờ làm việc bị giảm trong ngành này dao động ở mức 4% ở Việt Nam đến 38% ở Philippines. Thêm vào đó, do việc làm chính thức trong ngành du lịch sụt giảm, tình trạng lao động chuyển dần sang khu vực phi chính thức ngày càng gia tăng.
Ngay cả khi mở cửa biên giới trở lại, dự báo lượng khách du lịch quốc tế trước mắt vẫn sẽ thấp. Vì vậy, chính phủ các nước có thế mạnh về du lịch có thể phải tìm cách đa dạng hóa kinh tế hơn nữa nhằm mục tiêu tạo thêm cơ hội việc làm mới trong những ngành không liên quan đến du lịch.
“Khi doanh thu từ du lịch chững lại và việc làm liên quan đến du lịch là một trong những lĩnh vực bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi khủng hoảng, đại dịch khiến chúng ta phải “cân nhắc lại” những chiến lược du lịch trung hạn và dài hạn. Vì vậy, cuộc khủng hoảng mang lại cơ hội điều chỉnh ngành du lịch hướng tới một tương lai có sức chống chịu tốt hơn và lấy con người làm trung tâm,” bà Sara Elder, Chuyên gia Kinh tế Cao cấp của ILO, cũng là tác giả chính của nghiên cứu này, cho biết.
“Công cuộc phục hồi sẽ mất nhiều thời gian và những lao động và doanh nghiệp trong ngành du lịch bị ảnh hưởng sẽ tiếp tục cần sự hỗ trợ để bù đắp những khoản thu nhập bị mất và bảo toàn tài sản của họ. Các chính phủ cần tiếp tục triển khai các biện pháp hỗ trợ, đồng thời nỗ lực triển khai tiêm vaccine cho mọi người dân và cả lao động di cư,” bà cho biết thêm.
Tác động nặng nề tới doanh nghiệp và người lao động trong ngành du lịch ở cấp quốc gia. Năm 2020, Philippines là nước ghi nhận mức tổn thất việc làm và sụt giảm thời giờ làm việc lớn nhất trong khu vực châu Á – Thái Bình Dương. Việc làm trong ngành này giảm 28% (so với mức giảm 8% của các ngành không liên quan đến du lịch) và số giờ làm việc trung bình giảm 38%. Lao động trong ngành liên quan đến du lịch không làm việc giờ nào mỗi tuần tăng gấp hai nghìn lần (tác động đến 775.000 lao động). Ở Việt Nam, hậu quả nghiêm trọng của cuộc khủng hoảng tới ngành du lịch chủ yếu thể hiện ở khía cạnh giảm tiền lương và gia tăng tình trạng phi chính thức. Tiền lương trung bình trong ngành du lịch giảm gần 18%, trong đó tiền lương của lao động nữ còn giảm nhiều hơn, ở mức gần 23%. Trong khi số lao động phi chính thức trong ngành du lịch tăng 3% trong năm 2020, số lượng lao động chính thức giảm đến 11%.Tác động của khủng hoảng tới việc làm trong ngành du lịch ở Thái Lan có phần giảm nhẹ hơn, tình trạng tiền lương và thời giờ làm việc bị giảm vẫn rõ rệt, số lượng việc làm trong ngành này giảm đi trong khi việc làm trong các ngành không thuộc du lịch lại tăng nhẹ. Mức lương trung bình trong ngành du lịch giảm 9,5% do lao động chuyển sang làm các công việc được trả lương thấp hơn như hoạt động phục vụ ăn uống. Số giờ làm việc trung bình giảm 10%. Trong quý đầu năm 2021, việc làm thấp hơn mức trước khủng hoảng trong tất cả các ngành nghề liên quan đến du lịch trừ dịch vụ ăn uống.Ngành du lịch ở Brunei Darussalam bị ảnh hưởng nặng nề, cả ở khía cạnh giảm việc làm và giảm số giờ làm việc, với mức giảm lần lượt là hơn 40% và gần 21%. Đây cũng là nước ghi nhận sự chênh lệch lớn nhất giữa mức tổn thất việc làm trong ngành du lịch và các ngành khác không thuộc du lịch.Tương tự như vậy, ở Mông Cổ, việc làm và thời giờ làm việc của ngành du lịch cũng bị tác động đáng kể bởi đại dịch với mức giảm lần lượt là gần 17% và hơn 13%. Đại dịch tác động đặc biệt nặng nề tới lao động nam trong ngành du lịch, theo đó, số lượng việc làm của lao động nam giảm khoảng 29%.