Cha mẹ hãy lắng nghe để trở thành người bạn tốt của con.
Giúp con bộc lộ suy nghĩ của bản thân
Nhiều phụ huynh thường hỏi con: "Hôm nay con đi học có ngoan không? Ðạt điểm cao không? Có giơ tay phát biểu và trả lời được câu nào không?". Trong mắt trẻ nhỏ, đây là một kiểu "thẩm vấn", cha mẹ đứng ở quyền cao nhất, tạo cho trẻ cảm giác áp bức. Vì giao tiếp với cha mẹ không vui nên trẻ đương nhiên không muốn nói chuyện, chia sẻ.
Cha mẹ nhiều khi than phiền: “Chúng tôi thấy rất khó khăn vì nhiều lúc chẳng biết bọn trẻ muốn gì”. Nếu bố mẹ muốn biết suy nghĩ của con mà không phải thúc ép con nói ra thì hãy dạy con cách chủ động nói lên suy nghĩ của mình.
Bằng sự quan sát và phân tích, các nhà tâm lý học đã phát hiện ra rằng, vấn đề trẻ không thể biểu đạt được ý muốn của mình qua lời nói không chỉ xuất phát từ bản thân trẻ mà phần lớn ở bản thân người lớn. Trong những cuộc trò chuyện, không ít cha mẹ thiếu kiên nhẫn lắng nghe những lời con trẻ, họ thường gắt lên rằng: “Nhanh lên! Con muốn nói cái gì? Con làm bố mẹ chẳng hiểu gì cả. Bố mẹ mất kiên nhẫn với con rồi đấy!”. Cha mẹ vẫn thường như vậy, luôn yêu cầu con phải nói rõ ràng câu chuyện, nhưng đây lại là một kỹ năng sống trẻ em không thể tự nhiên hình thành. Ðó là chưa nói đến những trẻ vốn nhút nhát, ít tiếp xúc với bên ngoài, thì việc trình bày rõ ràng một vấn đề hoàn toàn không dễ dàng.
Muốn con trẻ nói lên được những suy nghĩ của bản thân, người lớn hãy để trẻ cảm thấy “thích” được tâm sự và phải thoải mái về tâm lý. Bố mẹ nên lắng nghe con với thái độ chăm chú và biểu thị đồng tình, có thể chỉ là những cái gật đầu, những lời nói đệm: “Thế à”, “Ừ, con nói tiếp đi”… Những cử chỉ rất nhỏ này sẽ giúp con cảm thấy tự tin hơn và tin tưởng là bố mẹ đang lắng nghe và quan tâm đến vấn đề của mình.
Cha mẹ cũng cần lưu tâm đến đặc điểm về tâm lý lứa tuổi của trẻ. Trẻ em cùng độ tuổi, thường thì khả năng diễn đạt ở bé gái tốt hơn ở bé trai. Ðể cải thiện tình hình này, điểm mấu chốt là bố mẹ phải giúp con tạo dựng sự tự tin. Khi con muốn nói, hãy khuyến khích con và kiên trì lắng nghe.
Cha mẹ đừng cắt ngang lời trẻ, đừng vì sốt ruột với sự ấp úng, dài dòng trong diễn đạt của con mà vội nói thay, nói át đi. Bố mẹ nên để cho con được trình bày hết suy nghĩ, sau đó tế nhị nhắc lại và uốn nắn những chỗ diễn đạt sai của con. Chẳng hạn: “Việc con muốn nói, bố mẹ hiểu rồi. Ý của con là… Con định nói là…”. Với cách thức này, trẻ dần dần tiếp thu và ghi nhớ được những cách diễn đạt đúng. Ngay cả trường hợp con trẻ trình bày một quan điểm lệch lạc, một ý kiến sai thì ngoài uốn nắn về tư tưởng, cha mẹ cũng không nên bỏ qua việc sửa chữa những lỗi diễn đạt của con. Ðấy là cách rèn luyện kỹ năng tư duy, diễn đạt - một trong các kỹ năng sống quan trọng.
Một số câu hỏi cha mẹ khơi gợi cảm xúc ở trẻ như: “Hôm nay con thế nào?” - Cha mẹ có thể nói với con về ngày hôm nay của mình, điều này sẽ khuyến khích con nói chuyện và chia sẻ tâm tư với cha mẹ. “Các bạn ấy đối xử với con thế nào?” - Cha mẹ có thể hỏi con về bạn bè. Ðiều này sẽ khiến trẻ cảm thấy tin tưởng và cởi mở hơn với cha mẹ nếu chúng đang gặp phải một tình huống khó khăn. “Có điều gì không ổn xảy ra phải không con?” - Nếu có điều gì đó không ổn, cha mẹ có thể nhẹ nhàng hỏi con. Nếu trẻ không muốn nhớ lại, đừng gặng hỏi mà hãy cố gắng làm con vui lên. “Con có cần giúp đỡ gì không?” - Việc cha mẹ ân cần hỏi han sẽ khiến trẻ cảm thấy sự gần gũi và quan tâm của cha mẹ dành cho mình.
Theo Tiến sĩ tâm lý Ðinh Phương Duy, giúp trẻ em bộc lộ được cảm xúc, người lớn đã giúp các em sống hồn nhiên hơn với lứa tuổi vốn ngây thơ trong việc đánh giá cuộc đời. Chúng ta cần dạy các em biết sống, biết hướng đến tương lai, biết nghĩ đến cuộc sống thực tế. Bộc lộ được cảm xúc, trẻ sẽ có thể tự điều chỉnh được hành vi của mình với sự hướng dẫn của người lớn, đó là một hình thức giáo dục thật hay, và do đó trẻ sẽ hoàn thiện được nhân cách của mình thông qua mối quan hệ với môi trường bằng hoạt động đa dạng.
Cha mẹ nên lắng nghe con nói vì nó rất quan trọng đối với trẻ.
Bộc lộ được cảm xúc, trẻ có thể tự điều chỉnh được hành vi của mình
Cha mẹ hãy là một người lớn biết trò chuyện với trẻ chứ không phải là rao giảng kiểu: “Con chỉ được nói khi mẹ đã nói xong rồi”; “Mẹ biết những gì là tốt nhất cho con”; “Chỉ cần làm những gì mẹ nói thôi”… Ðừng phán xét, phản ứng, hạ thấp con cái khi trẻ nói về những lỗi lầm đã xảy ra hay những mong muốn mà cha mẹ cho rằng không phù hợp. Luôn ân cần, kiên nhẫn, quan tâm để trẻ hiểu rằng cha mẹ luôn ở bên cạnh và sẵn sàng lắng nghe, giúp đỡ. Không xen vào và bày tỏ những ý kiến chủ quan ngay khi trẻ đang trò chuyện bởi như vậy trẻ có thể dừng lại, không nói thật/nói hết những vấn đề của mình.
Trẻ em phát triển nhờ sự quan tâm mang tính tích cực của người lớn. Trẻ cần được yêu thương và khen ngợi. Phụ huynh hãy sử dụng hàng ngày những từ ngữ, cử chỉ dùng để ngợi khen và khuyến khích trẻ, như: “Ðúng rồi, rất tốt, tuyệt vời, đúng là con trai/con gái của mẹ”; “Mẹ thích con làm như vậy, mẹ rất tự hào vì con”; “Làm tốt lắm, đúng như vậy đấy”; “Khá hơn nhiều đấy, con làm tốt hơn rồi đấy, đúng là một ý tưởng hay”; “Con tiến bộ lắm, cứ như thế nhé, hay thật đấy”.
Bên cạnh đó, ngôn ngữ cử chỉ cha mẹ sử dụng khi lắng nghe con cái cũng rất quan trọng, hỗ trợ việc chia sẻ, bộc bạch suy nghĩ. Cha mẹ nên nhìn thẳng vào con, mỉm cười, vỗ về để khuyến khích, chia sẻ với con. Việc lắng nghe giữa cha mẹ và con cái là chìa khóa để đôi bên xây dựng và củng cố tình yêu, sự tin tưởng, tôn trọng. Con cái sẽ cảm thấy mình luôn được sự ủng hộ từ phía cha mẹ, gia đình. Nếu gặp khó khăn, vấp váp trên đường đời, con vẫn có thể quay trở về để được giãi bày những nỗi niềm và nhận lại năng lượng, sự động viên để tiếp tục cố gắng.