Thuốc lá lậu làm thất thu hàng nghìn tỷ đồng cho ngân sách nhà nước mỗi năm và số tiền này vẫn tiếp tục tăng lên nếu thuốc lá nhập lậu không được kiểm soát.
Xé lẻ vận chuyển, bán lén lút
Tại Hội nghị đánh giá công tác phối hợp với các hiệp hội ngành hàng do Văn phòng Thường trực Ban Chỉ đạo 389 quốc gia tổ chứcvừa qua, Tổng Thư ký Hiệp hội thuốc lá Việt Nam Nguyễn Triết cho biết, thời gian qua, các lực lượng chức năng trên tuyến đầu đã nỗ lực đấu tranh phòng, chống nạn buôn lậu thuốc lá.
Ông Triết cho hay, qua công tác đấu tranh của lực lượng chức năng cho thấy, trên biển, sông, rạch, các đối tượng thường sử dụng ghe tàu đánh bắt cá, tàu chở hàng, xuồng cao tốc để vận chuyển thuốc lá lậu.
Trên tuyến biên giới đường bộ, thuốc lá lậu được xé lẻ, lợi dụng đêm tối, rạng sáng, được thuê mang vác qua biên giới, sau đó dùng xe máy vận chuyển hoặc giấu bên trong hàng hóa hợp pháp, giấu trên các xe tải, xe khách, xe ô tô loại 4-7 chỗ... vận chuyển vào nội địa tiêu thụ.
Các đối tượng còn cố tình khai sai tên hàng, giấu thuốc lá lậu trong hàng hóa đã khai báo hải quan để vận chuyển trái phép qua biên giới.
Đáng lo ngại, một số loại thuốc lá mang nhãn hiệu nổi tiếng bị làm giả từ Campuchia và đưa về Việt Nam tiêu thụ, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người tiêu dùng, kinh doanh của doanh nghiệp trong nước và thất thu thuế.
Theo ông Triết, ở trong nội địa, tình trạng bày bán công khai thuốc lá điếu nhập lậu tuy có thuyên giảm nhưng vẫn còn diễn biến hết sức phức tạp, ngày trở nên tinh vi, khó kiểm soát và đối phó.
"Các điểm kinh doanh thường chia nhỏ lượng hàng và dấu tại các hộ nhỏ lẻ, cửa hàng tạp hóa, cà phê... khi có người hỏi mua sẽ mang ra bán. Ở TP. Hồ Chí Minh kế đến là khu vực miền Tây, miền Đông Nam Bộ, miền Trung vẫn là những điểm nóng của vấn nạn thuốc lá lậu", đại diện Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam cho biết.
Ông Triết cho biết thêm, thuốc lá lậu ngoài làm thất thu hàng nghìn tỷ đồng cho ngân sách nhà nước mỗi năm, còn không tuân thủ in cảnh báo sức khỏe bằng hình ảnh, cũng không bị giới hạn về nồng độ tar (hàm lượng tối đa nhựa thuốc lá), nicotine trong khói thuốc, không chịu bất kỳ sự quản lý nào về chất lượng, nên lợi thế cạnh tranh rất lớn so với thuốc lá sản xuất hợp pháp trong nước.
Ngoài ra, thuốc lá lậu gia tăng sẽ làm ảnh hưởng đến các doanh nghiệp sản xuất trong nước, người lao động mất việc làm và vì sản lượng thuốc lá hợp pháp giảm.
Bên cạnh thuốc lá điếu truyền thống, các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới (thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng...) mặc dù chưa có khung pháp luật quản lý nhưng đã và đang thâm nhập vào thị trường Việt Nam bằng nhiều con đường khác nhau (xách tay, tiểu ngạch, nhập lậu...) và được bày bán tràn lan, có xu hướng gia tăng nhanh chóng.
Có thể thấy, dù không có cơ chế quản lý, thuốc lá thế hệ mới vẫn xuất hiện do nhu cầu tiêu dùng và ngày càng phát triển. Các sản phẩm này cũng không được kiểm soát về thành phần, chất lượng, tiềm ẩn rất nhiều nguy cơ đối với sức khỏe và an toàn cho người sử dụng.
Siết chặt tình trạng buôn lậu thuốc lá tại cửa khẩu
Tương tự, ông Đặng Văn Dũng - Phó Chánh Văn phòng Thường trực Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia nhận định, các đối tượng buôn lậu ngày càng manh động, sử dụng những thủ đoạn tinh vi.
Nhiều đối tượng lợi dụng cuộc sống khó khăn, thiếu việc làm của một bộ phận người dân ở khu vực biên giới để thuê họ vận chuyển, vô hình chung họ đã tiếp tay, đưa hàng lậu vào sâu nội địa.
Phân tích những nguyên nhân dẫn đến tình trạng buôn lậu thuốc lá có diễn biến phức tạp, ông Nguyễn Đức Lê - Phó Cục trưởng Cục Nghiệp vụ Quản lý thị trường, Tổng cục Quản lý thị trường cho rằng, có cả nguyên nhân chủ quan và khách quan.
Nguyên nhân chủ quan đến từ lực lượng chức năng còn mỏng trong khi đường biên giới dài, nhất là địa hình biên giới phía Tây, Tây Nam phức tạp, có cả đường biển, đường sông, đất liền.
Để trốn chạy hoạt động kiểm tra, kiểm soát của lực lượng chức năng, các đối tượng thường dùng phương tiện tốc độ cao để vận chuyển hàng hóa vi phạm, trong khi, lực lượng quản lý thị trường và nhiều lực lượng khác chưa được trang bị phương tiện này.
Thậm chí, nhiều đối tượng còn lợi dụng cả hàng không để vận chuyển thuốc lá lậu.
Về nguyên nhân khách quan, do hệ thống văn bản pháp luật còn nhiều kẽ hở, chồng chéo, chế tài chưa đủ sức răn đe; sự phối hợp giữa các lực lượng chức năng chưa đồng bộ, thiếu chặt chẽ...
"Có thể nói, công cuộc đấu tranh với thuốc lá lậu còn gian nan, phức tạp, dài hơi và cần tăng cường hơn nữa các giải pháp chống buôn lậu, gian lận thương mại đối với mặt hàng này", ông Đặng Văn Dũng nhấn mạnh, đồng thời cho rằng, dịp cuối năm, các hành vi sản xuất, kinh doanh, vận chuyển hàng giả, hàng nhập lậu, trong đó có mặt hàng thuốc lá sẽ gia tăng.
Vì vậy, nhằm siết chặt tình trạng buôn lậu thuốc lá tại cửa khẩu, đường mòn, lối mở biên giới... các lực lượng chức năng trong Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia như: Biên phòng, Công an, Hải quan sẽ tập trung cao độ, triển khai đồng bộ nhiều giải pháp, tăng cường kiểm tra, rà soát, nắm tình hình tại các điểm nóng về thuốc lá lậu trên tuyến biên giới như: Quảng Trị, Kiên Giang, An Giang, Long An, Tây Ninh, Đồng Tháp và TP. Hồ Chí Minh...
Còn trong nội địa, quản lý thị trường, công an... sẽ là lực lượng nòng cốt trong công tác phòng, chống buôn lậu thuốc lá. Các lực lượng chức năng cần tăng cường công tác phối hợp, thông tin;
Ngoài ra, chủ động nắm tình hình, nhận diện phương thức, thủ đoạn, quy luật hoạt động, đối tượng, đường dây, tuyến địa bàn trọng điểm về buôn lậu thuốc lá để triển khai các biện pháp đấu tranh phòng, chống.
Theo Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam, trong 10 tháng năm 2023, các lực lượng chức năng đã bắt giữ trên 7.900 vụ vận chuyển, kinh doanh thuốc lá nhập lậu; tịch thu hơn 4,1 triệu bao thuốc lá lậu.
Số lượng thuốc lá ngoại nhập lậu, thuốc lá giả bị tiêu hủy đã được hiệp hội hỗ trợ kinh phí tiêu hủy gần 1,4 triệu bao.
Hoàng Long