Tuy nhiên, theo các chuyên gia, một số quy định về phòng, chống mua bán người và hỗ trợ nạn nhân đang bộc lộ những vấn đề bất cập, khiến các bên liên quan khó triển khai hiệu quả. Hoàn thiện pháp luật về phòng, chống mua bán ngườiDo đó, các cơ quan chức năng cần nghiên cứu, đưa ra các giải pháp phòng, chống mua bán người sao cho phù hợp với tình hình mới, bối cảnh mới.
Nhiều nguyên nhân làm gia tăng nạn mua bán người
Theo Bộ LĐ-TB&XH, những năm gần đây, tình hình nạn nhân bị mua bán ngày càng có xu hướng tăng trên toàn cầu.
Tội phạm mua bán người thường hoạt động dưới băng đảng thông qua các mối quan hệ phức tạp ở nhiều quốc gia với thủ đoạn ngày càng tinh vi, được che đậy dưới vỏ bọc là những tình nguyện viên trong các trại tị nạn, cơ sở y tế tư nhân, công ty xuất khẩu lao động, môi giới hôn nhân hoặc sử dụng các nền tảng kỹ thuật số để tiếp cận, dụ dỗ, bắt cóc nạn nhân lừa bán ra nước ngoài.
Theo Bộ trưởng Bộ LĐ-TB&XH Đào Ngọc Dung, có nhiều nguyên nhân làm gia tăng nạn mua bán người như: Tình trạng di cư, phân hóa giàu nghèo, bất ổn kinh tế, chính trị, thiên tai, dịch bệnh; các nền tảng kỹ thuật số đã đang tạo điều kiện thuận lợi cho tội phạm mua bán người; hay hội nhập toàn cầu cũng tạo cơ hội cho những kẻ mua bán người đưa dẫn nạn nhân qua biên giới một cách dễ dàng, dưới danh nghĩa hợp tác làm ăn, thăm thân, du lịch...
Theo Thượng tướng Trần Quốc Tỏ, Thứ trưởng Bộ Công an, tội phạm mua bán người xảy ra ở hầu hết các địa bàn từ thành thị, tới nông thôn hay vùng sâu, vùng xa..
Phương thức thủ đoạn cũng rất tinh vi, núp bóng trá hình dưới nhiều hình dạng như: “cho nhận con nuôi”, “kết hôn có yếu tố nước ngoài”, “đẻ thuê”, “cho, hiến tạng”, “xuất khẩu lao động”, “vượt biên trái phép lao động tự do”…
Ông Trần Quốc Tỏ cho hay, nạn nhân bị bán ra nước ngoài chủ yếu là sang các nước có chung đường biên giới đất liền với Việt Nam (80%). Số còn lại sang một số nước bằng đường bộ, đường không và đường biển nên công tác phòng ngừa, phát hiện, điều tra xử lý còn gặp nhiều khó khăn trở ngại.
“Từ năm 2011 đến nay, lực lượng chức năng đã giải cứu, tiếp nhận, xác minh và hỗ trợ cho hàng nghìn nạn nhân bị mua bán. 100% nạn nhân sau khi tiếp nhận được lực lượng chức năng và chính quyền địa phương phối hợp bảo vệ, tổ chức bàn giao, cung cấp thông tin và thực hiện dịch vụ hỗ trợ”, ông Trần Quốc Tỏ thông tin.
Cần thêm giải pháp phòng, chống mua bán người
Các chuyên gia cho rằng, Luật phòng, chống mua bán người được Quốc hội khóa XII thông qua tại Kỳ họp thứ 9 và có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2012, sau hơn 10 năm, công tác phòng, chống mua bán người đã đạt được nhiều kết quả tích cực.
Tuy nhiên, tình hình mua bán người trên bình diện quốc tế và ở Việt Nam vẫn diễn biến phức tạp, có chiều hướng gia tăng ở một số địa phương, gây bất an, lo lắng trong nhân dân.
Tội phạm liên quan đến việc mua bán người là tội phạm đặc biệt nghiêm trọng. Trong khi đó, theo báo cáo của các cơ quan điều tra, tội phạm mua bán người đã xuất hiện ở 63/63 tỉnh, thành phố, núp bóng dưới nhiều hình thức. Mục đích, địa bàn, nạn nhân của các vụ việc mua bán người cũng có nhiều thay đổi…
Từ thực tế nêu trên, nhiều ý kiến cho rằng, hành lang pháp lý về phòng, chống mua bán người cũng như việc xử lý tội phạm, trợ giúp nạn nhân cần có sự điều chỉnh cho phù hợp. Một số quy định của pháp luật hiện hành liên quan đến vấn đề này hiện bộc lộ những bất cập, khiến các cơ quan chức năng gặp khó trong quá trình điều tra, xử lý.
Trong khi các vụ việc liên quan đến mua bán người diễn biến ngày càng phức tạp, nảy sinh nhiều tình huống mới, sau hơn 10 năm thi hành, Luật phòng, chống mua bán người đã bộc lộ một số bất cập, hạn chế, dẫn đến giảm hiệu quả của công tác phòng, ngừa và đấu tranh chống mua bán người.
Do đó việc sửa đổi Luật phòng, chống mua bán người là yêu cầu cấp thiết.
Thượng tá Bùi Thị Nương, Cục Pháp chế và cải cách hành chính, tư pháp (Bộ Công an) cho biết, Luật phòng, chống mua bán người năm 2011 có một số quy định không bảo đảm tính đồng bộ và thống nhất của hệ thống pháp luật nhà nước. Các quy định cụ thể của Luật chưa tương thích với các điều ước quốc tế mà Việt Nam là một bên ký kết liên quan đến mua bán người.
Các tiêu chí xác định nạn nhân bị mua bán theo quy định của Luật và các văn bản hướng dẫn thi hành Luật để được hưởng các chế độ hỗ trợ chưa phù hợp thực tiễn, dẫn đến khó khăn về chi trả kinh phí thực hiện tiếp nhận nạn nhân bị mua bán.
Do đó, cần bổ sung một số quy định để thống nhất nhận thức trong phòng, chống mua bán người.
Theo Cục Phòng, chống ma túy và tội phạm, Bộ Tư lệnh Bộ đội Biên phòng, những năm qua, tình hình mua bán người trên các tuyến biên giới diễn biến phức tạp, đặc biệt tuyến biên giới đường bộ. Luật Phòng, chống mua bán người năm 2011 chưa quy định về “giải cứu” nạn nhân vì vậy gây khó khăn trong quá trình thực hiện.
Luật còn nhiều chồng chéo, thời gian điều tra ngắn. Tội phạm mua bán người qua biên giới chủ yếu lợi dụng hoạt động xuất nhập cảnh trái phép.
Tuy nhiên Luật Xử lý vi phạm hành chính về xuất nhập cảnh không cho giữ người theo thủ tục hành chính đối với các hành vi vi phạm hành chính về xuất nhập cảnh, vi phạm quy chế biên giới, gây khó khăn cho công tác đấu tranh với tội phạm mua bán người.
Vì thế, theo đại diện các cơ quan chức năng, việc sửa đổi và hoàn thiện Luật Phòng, chống mua bán người sẽ quán triệt, thể chế hóa đầy đủ quan điểm, chủ trương của Đảng, Nhà nước, chỉ đạo của Chính phủ về phòng, chống mua bán người; tổng kết toàn diện việc thi hành Luật Phòng, chống mua bán người, các văn bản hướng dẫn thi hành thời gian qua, từ đó khắc phục hạn chế, tồn tại của quy định hiện hành, bổ sung quy định mới đáp ứng yêu cầu phòng, chống mua bán người hiện nay và những năm tới…
