Cái giá phải trả của việc sống giả để hòa nhập
Trong thế giới hiện đại, với sự phát triển không ngừng của công nghệ và mạng xã hội, con người dần dần mất đi sự chân thực trong cách thể hiện bản thân. Chúng ta bắt đầu nói về những thứ mình không thực sự cảm nhận, đồng ý với những điều mình không thứ sự tán thành.
Cá nhân ngày càng trở nên phụ thuộc vào việc tạo ra những hình ảnh hoàn hảo về bản thân trên các nền tảng số để thu hút sự chú ý, yêu mến và sự chấp nhận từ người khác.
Tuy nhiên, bên dưới những vẻ ngoài lấp lánh ấy là một sự thật đáng lo ngại về sức khỏe tinh thần và tận hưởng cuộc sống hạnh phúc thực sự.
Trong cuộc sống hàng ngày, mỗi người chúng ta đều có nhiều "cái tôi" khác nhau, nhưng sự áp đặt từ xã hội kỹ thuật số đã khiến nhiều người cảm thấy bị ép buộc phải thể hiện một hình ảnh hoàn hảo, một phiên bản được chỉnh sửa và tô vẽ về bản thân mình. Những lựa chọn này được định hình bởi những kỳ vọng về văn hóa và các chuẩn mực xã hội, nó có thể được thay đổi tùy theo độ tuổi, giới tính, các biến số nhân khẩu học khác.
Sự phát triển của các ứng dụng làm đẹp, quay dựng phim đã giúp cho từng cá nhân có thể dễ dàng tạo dựng và lựa chọn nhiều phiên bản nhân cách của bản thân, lựa chọn những lối sống khác nhau tùy theo mong muốn và khẩu vị của họ.
Với sự trợ giúp của công nghệ, chúng ta có thể tự do thể hiện các phiên bản cá nhân từ ngoại hình, lối sống, hoạt động hàng ngày đến các vấn đề sâu sắc hơn như niềm tin nội tâm, suy nghĩ, cảm xúc. Sự phát triển của các phương tiện truyền thông xã hội thì góp phần lan truyền những phiên bản hình ảnh cái tôi giả của cá nhân cho cộng đồng một cách rộng rãi
Sống trên mạng xã hội, nơi mà mọi người liên tục chia sẻ về những thành tựu lớn, những trải nghiệm hạnh phúc những diện mạo chuẩn từng milimet, những phát ngôn sâu sắc đầy tính triết lý khiến chúng ta trở nên dễ “so sánh” và áp lực bản thân.
Với đặc điểm của những người trẻ, theo đuổi lối sống YOLO (chỉ sống có một lần) và nỗi sợ hãi bị bỏ lỡ (FOMO), chúng ta có xu hướng tránh làm người khác thất vọng, có xu hướng thuyết phục những người khác tin rằng chúng ta đang có một cuộc sống tràn ngập niềm vui, nhiều năng lượng và trải nghiệm ý nghĩa mặc dầu phiên bản thực tế không có được những đặc điểm đó.
Nói cách khác, ngày càng nhiều bằng chứng cho thấy những người trẻ đang lựa chọn lối sống dựa trên kỳ vọng của xã hội với động cơ được chấp nhận, được tôn trọng, được thuộc về những yếu tố bên ngoài, thay vì thực sự mong muốn thỏa mãn sở thích cá nhân và sống thật với cái tôi bên trong. Sự không phù hợp giữa mong muốn và thực tế này thường gây tác động tiêu cực đến sức khỏe tâm thần và cảm nhận hạnh phúc của họ.
Như bác sĩ tâm thần như DW Winnicott đã khẳng định rằng những áp lực này sẽ dẫn đến sự phát triển của một “cái tôi giả tạo”. Sống với cái tôi giả không phải là một chẩn đoán chứng rối loạn tâm thần nhưng ám chỉ đến cảm giác chung của một số cá nhân rằng họ đang sống với những cảm giác trống rỗng, bất mãn, vô giá trị.
Một cách "sống dối trá" hoặc "sống đeo mặt nạ" trong cuộc đời thực, với động cơ chủ yếu chỉ là thỏa mãn các chuẩn mực văn hóa xã hội và gia đình cũng như đáp ứng sự kỳ vọng của những người xung quanh.
Nhiều người nhầm tưởng mức độ được chú ý và theo dõi trên mạng xã hội
Sống với cái tôi giả khiến chúng ta dần quen với việc kiềm chế những mong muốn đích thực của bản thân mình để phục vụ việc làm hài lòng mọi người. Nó có thể ảnh hưởng đến cả sự nghiệp khi chúng ta chấp nhận làm những công việc mà chúng ta không muốn; nó có thể ảnh hưởng đến cả hạnh phúc nếu trong tình yêu và tình bạn chúng ta luôn phải phụ thuộc vào những lựa chọn nhất định được đưa ra bởi những yếu tố bên ngoài.
Sống trong một nền kinh tế chú ý, nhiều người cũng nhầm tưởng mức độ được chú ý và theo dõi trên mạng xã hội đồng nghĩa với việc thành công trong cuộc sống dẫn đến việc nhiều cá nhân bất chấp tất cả để xây dựng những nội dung, thực hiện những hành vi nguy cơ nhằm thu hút sự chú ý của cộng đồng.
Rất nhiều người trẻ hiện cũng đang gồng lên thực hiện những hành vi gây mất an toàn tài chính thậm chí tổn thương đến sức khỏe tâm thần như một nỗ lực hòa nhập. Ví dụ như sử dụng rượu, thuốc lá điện tử và ma túy ở những người trẻ thường xuất phát từ áp lực bạn bè và mong muốn được trở thành một phần tử của một nhóm xã hội thú vị.
Mặc dầu không đủ năng lực tài chính nhưng cá nhân vẫn sẵn sàng thuê đồ để flex cũng xuất phát từ mong muốn được thuộc về một đẳng cấp nào đó. Hay thói quen ăn kiêng quá mức và tập thể dục quá tải dẫn đến việc gia tăng các rối loạn ăn uống và chứng rối loạn đau cơ thể thường bị ảnh hưởng bởi các yếu tố chuẩn mực xã hội về số cân nặng, các thông điệp truyền thông trên mạng về chỉ số hình thể lý tưởng.
Tất cả chỉ là những ảo giác về hạnh phúc và thành công, và khiến chúng ta càng bị phụ thuộc vào một hình ảnh giả tạo trên mạng cùng với những sự căng thẳng, trầm cảm và lo lắng.
Hơn nữa, khi một cá nhân tập trung quá mức vào việc thể hiện bản thân trên mạng xã hội, họ có thể bỏ qua các mối quan hệ và hoạt động ý nghĩa trong thế giới thực. Điều này không chỉ làm suy giảm chất lượng cuộc sống hàng ngày mà còn ảnh hưởng đến khả năng kết nối chân thực với người khác, khiến chúng ta không thể tận hưởng cuộc sống.
Để khắc phục những vấn đề này, quan trọng là phải nhận thức và đánh giá lại giá trị thật của bản thân mà không phụ thuộc vào sự ảnh hưởng mong đợi hay kỳ vọng của người khác. Mặc dầu nói luôn dễ hơn làm nhưng chìa khóa dẫn đến hạnh phúc là chúng ta phải tự chân thật với cảm xúc của chính mình, phải thể hiện nhất quán ra bên ngoài những gì chúng ta thực sự cảm thấy ở bên trong.
Hãy lưu ý và thể hiện bản thân một cách chân thực và nhất quan trên mạng xã hội cũng như trong đời thực.
Chân thực với chính mình và thể hiện bản thân nhất quán không còn chỉ là một lựa chọn. Nó là một nhu cầu thiết yếu để chúng ta duy trì sức khỏe tinh thần và trải nghiệm cuộc sống hạnh phúc trong thời đại kỹ thuật số hiện nay.
Và thế hệ đi trước cần khuyến khích thế hệ trẻ sống chân thực với cảm xúc của mình, động viên họ thể hiện bản sắc cái tôi thực sự thay vì tạo cho họ những áp lực kỳ vọng để theo đuổi một hình ảnh hoàn hảo không thực tế.
PGS.TS Trần Thành Nam
.
