TS Nguyễn Hồng Minh, Tổng Cục trưởng Tổng cục Dạy nghề
* Thưa ông, thời gian qua, số lao động có trình độ cử nhân trở lên thất nghiệp ngày càng gia tăng và nhiều người có xu hướng học nghề. Ông có đánh giá như thế nào về sự thay đổi này?
- Lao động trình độ cử nhân thất nghiệp gia tăng là do đào tạo chưa đáp ứng được yêu cầu của DN và thị trường lao động, cũng như chưa xác định chuẩn những ngành nghề cần học. Có rất nhiều nguyên nhân tác động đến suy nghĩ của người học cũng như xã hội. Thứ nhất, công tác tuyên truyền về vai trò, vị trí của dạy nghề cũng như giáo dục nghề nghiệp (GDNN) đối với người học để có được việc làm và thu nhập ổn định. Thứ hai, tác động các cơ chế chính sách của Nhà nước như học sinh tốt nghiệp THCS đi học nghề được miễn giảm học phí. Chính sách hỗ trợ kinh phí dạy nghề cho bộ đội xuất ngũ, phụ nữ, lao động nông thôn, dân tộc, kể cả việc cấp học bổng cho học sinh, sinh viên tạo điều kiện để phân luồng học sinh sau THCS đi học nghề.
Tuy nhiên, để tháo gỡ việc này một cách căn bản, Nhà nước cần có những quy định chặt chẽ hơn trong tuyển sinh đối với từng trình độ đào tạo. Chẳng hạn, trình độ ĐH, trong những năm tới cần bao nhiêu nhân lực, chứ bây giờ chúng ta không nắm được để định hướng người học theo nhu cầu. Vì thế có thực tế nhiều người học ĐH để có bằng cấp chứ chưa học để đáp ứng nhu cầu của thị trường.
* Ngoài việc các trường ĐH hút hết nguồn tuyển sinh còn có một lý do khiến các trường TC, CĐ tuyển sinh khó khăn là chưa thực hiện liên thông lên trình độ cao hơn. Ông có ý kiến gì về việc này?
- Trong biên bản bàn giao các trường TC và CĐ, giữa Bộ LĐ-TB&XH và Bộ GD&ĐT đã xác định liên thông giữa các trình độ. Chính phủ cũng đã giao Bộ GD&ĐT chủ trì, Bộ LĐ-TB&XH tham gia để cùng biên soạn thông tư quy định về liên thông TC, CĐ lên ĐH. Theo chỉ đạo của Chính phủ trong quý 2/2017, hai Bộ phải ra được thông tư liên thông. Tôi tin, khi quy chế này được phê duyệt sẽ đảm bảo yêu cầu và thuận lợi hơn cho hai hệ thống giáo dục đào tạo và giáo dục nghề nghiệp trong thời gian tới. Tôi cũng xin nói thêm, tính từ thời điểm này, phải sau 2-3 năm nữa mới có người tốt nghiệp hệ trung cấp và cao đẳng theo chương trình giáo dục nghề nghiệp mới. Khi đó, những quy định liên thông do 2 Bộ cùng xây dựng như đã nêu trên mới được áp dụng.
Tôi cho rằng, nếu mở hết cửa đại học, hệ dưới sẽ bị ảnh hưởng. Trong tình hình này, chúng ta vẫn phải tuyên truyền để người học xác định được năng lực của mình. Nếu năng lực không thể học ở trường cao hơn mà vẫn cố học thì chất lượng sẽ không cao và bị thất nghiệp.
hướng dẫn thực hành nghề điện công nghiệp
* Trước tình trạng cử nhân thất nghiệp ngày càng gia tăng, có ý kiến cho rằng chúng ta có nên áp dụng hạn ngạch đào tạo ĐH để điều chỉnh việc phân luồng và đào tạo?
- Quan điểm của tôi, đào tạo theo nhu cầu của thị trường. Ở đây, vai trò của Nhà nước là xác định nhu cầu của thị trường lao động, ngành nghề cần nhiều nhân lực trong thời gian tới. Khi đó, tự người học sẽ định hướng vào những lĩnh vực này. Nhưng trong thời kỳ quá độ này, quan niệm của người học vẫn chạy theo bằng cấp, chứng chỉ do đó phải có tác động chính sách của Nhà nước để người ta thấy học như vậy không hiệu quả, mất nhiều thời gian, công sức nhưng ra trường không tìm được việc làm. Nhà nước nên có chính sách để thu hút người học vào GDNN như chính sách miễn giảm học phí, học bổng đối với những ngành nặng nhọc, độc hại, khó tuyển sinh hay nghề trọng điểm của quốc gia phải có nguồn nhân lực để đáp ứng.
* Xin ông cho biết các giải pháp để thu hút học sinh đi học nghề và kế hoạch tuyển sinh năm 2017 đối với hệ thống GDNN?
Năm 2017, hệ thống giáo dục nghề nghiệp tuyển sinh 2,2 triệu người, trong đó: trình độ cao đẳng và trung cấp là 540.000 người, sơ cấp và dưới 3 tháng là 1,66 triệu người. Tổng cục Dạy nghề cũng triển khai 3 đột phá chính nhằm nâng cao chất lượng giáo dục nghề nghiệp trong toàn hệ thống. 3 điểm đột phá trong triển khai chính sách giáo dục nghề nghiệp gồm: Đổi mới cơ chế quản, đặc biệt là giao quyền tự chủ cho các cơ sở giáo dục nghề nghiệp. Tự chủ về nhân sự, bộ máy, giao nhiệm vụ kế hoạch, đăng ký hoạt động, tổ chức đào tạo theo các chuẩn và văn bản hướng dẫn của Nhà nước về GDNN.
Đề công tác tuyển sinh học nghề đạt hiệu quả, cần phải tăng cường công tác tuyên truyền, truyền thông cho công tác tuyển sinh; chủ động tuyên truyền, hình thành mạng lưới công tác tuyển sinh để làm thay đổi nhận thức về GDNN đến từng cá nhân, tổ chức. Các sở LĐ-TB&XH cần kết nối với các trường trên địa bàn cùng thực hiện công tác tuyên truyền tuyển sinh. Tập trung tuyên truyền chính sách miễn giảm học phí cho người học nghề. Làm tốt công tác phân luồng học sinh sau THCS vào học nghề. Các trường cần phải tập trung các biện pháp nâng cao chất lượng đào tạo, chú trọng gắn đào tạo với doanh nghiệp và giải quyết việc làm cho sinh viên sau đào tạo. Hiệu trưởng phải cam kết việc làm sau tốt nghiệp cho người học.
Sắp tới Tổng cục Dạy nghề sẽ kiến nghị các bộ, ngành liên quan kịp thời thông tin về nhu cầu nhân lực, bảo đảm dự báo kịp thời nhu cầu đào tạo theo từng trình độ, ngành nghề, giúp các trường xây dựng kế hoạch đào tạo nguồn nhân lực phù hợp và đảm bảo tốt cơ hội giải quyết việc làm cho người học sau tốt nghiệp.
Xin cảm ơn ông!