Thời gian qua, một số vụ án thương tâm đã xảy ra khi kẻ thủ ác dễ dàng sử dụng xyanua để đầu độc nạn nhân. Điều này khiến dư luận lo ngại về lỗ hổng quản lý chất kịch độc này.
Rúng động những vụ đầu độc bằng xyanua
Năm 2019, tại tỉnh Thái Bình, một vụ án đầu độc bằng xyanua gây chết người khiến dư luận bàng hoàng. Lại Thị Kiều Trang có quan hệ yêu đương bất chính với anh rể.
Thấy có lỗi với vợ, tháng 10/2019, anh rể đề nghị chấm dứt mối quan hệ, Trang không đồng ý và ghen tuông khi thấy anh rể quan tâm, chăm sóc vợ con. Từ đây, Trang lên kế hoạch giết vợ anh rể (chị họ mình) đang công tác tại Bệnh viện Phổi Thái Bình.
Trang lên mạng đặt mua xyanua. Biết chị họ thích uống trà sữa, ngày 2/12/2019, Trang mua 6 ly trà sữa, bơm xyanua vào 4 ly và ship đến Bệnh viện Phổi Thái Bình để giết chị họ. Chị họ không có ở bệnh viện và nhờ đồng nghiệp nhận giúp.
Sáng hôm sau, chị N.T.H. - đồng nghiệp của chị họ Trang lấy trà sữa trong tủ lạnh ra uống và tử vong. Tháng 7/2020, tòa đã tuyên phạt Trang án tử hình vì tội giết người.
Năm 2022, tại Bà Rịa - Vũng Tàu đã xảy ra vụ án nữ sinh đầu độc cha ruột bằng chất độc xyanua. Vì bất đồng với cha, Tống Thị Tùng Linh (21 tuổi, ngụ tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu) đã mua xyanua tại chợ Kim Biên (TPHCM) để đầu độc cha ruột. Nữ sinh này đã bị tuyên án tù chung thân.
Tháng 10/2023, Bệnh viện Chợ Rẫy tiếp nhận ông P.M.T. (55 tuổi, ngụ tỉnh Tiền Giang) nguy kịch sau khi uống sữa bột. Dựa trên diễn biến và triệu chứng, các bác sĩ nhận định nạn nhân ngộ độc cấp, nghi ngờ do nhiễm độc chất.
Từ suy luận này, các bác sĩ đã khoanh vùng các chất độc (xyanua, asen…), giúp hỗ trợ công tác điều tra của cơ quan công an. Kết quả cho thấy, người cháu 14 tuổi đã mua bả chó trộn vào sữa bột đầu độc bà nội và cha khiến 2 người tử vong.
Mới đây nhất, dư luận lại rúng động khi bị can Nguyễn Thị Hồng Bích (38 tuổi, ngụ tỉnh Đồng Nai) khai nhận đã dùng xyanua đầu độc 4 người thân khiến 3 người tử vong, người cháu 18 tuổi may mắn được Bệnh viện Lê Văn Thịnh (TPHCM) cứu sống.
Theo cơ quan điều tra, Bích đang sống cùng với vợ chồng anh ruột tại căn nhà thuộc tổ 4, ấp Sơn Hà, xã Vĩnh Thanh, huyện Nhơn Trạch. Xuất phát từ mâu thuẫn trong gia đình, ngày 22/6, Bích thấy cháu T. đang ngồi học bài một mình nên lấy xyanua bỏ vào viên thuốc con nhộng, đưa cho T. uống.
Người cháu sau đó bị ngộ độc, được đưa đến bệnh viện cấp cứu trong tình trạng nguy kịch. Ngoài ra, bị can còn khai từ tháng 10/2023 đến 6/2024, đã dùng xyanua đầu độc 3 người thân khác trong gia đình dẫn đến tử vong, trong đó có chồng và 2 cháu ruột.
Dễ dàng mua bán, hiểm họa rình rập
Sự gia tăng đột biến của các vụ án liên quan đến xyanua liên quan đến việc mua bán một cách dễ dàng loại hóa chất này với giá thành rẻ làm dấy lên những lo ngại về an toàn và an ninh cộng đồng.
Mạng xã hội Facebook xuất hiện nhan nhản nhiều hội nhóm mua bán trao đổi hóa chất. Trong đó, xyanua được mọi người hỏi mua và bán lại với số lượng nhiều.
Khi truy cập vào các trang mạng xã hội hay các diễn đàn trực tuyến, người dùng dễ dàng tìm được người bán xyanua với giá rẻ. Không cần qua kiểm duyệt hay đăng ký, các giao dịch được thực hiện một cách bí mật và nhanh chóng.
Bác sĩ Đỗ Thị Thủy (Bệnh viện Thanh Nhàn, Hà Nội) cho biết: "Xyanua là một trong những chất độc mạnh nhất mà con người biết đến. Chỉ cần lượng rất nhỏ cũng đủ gây tử vong. Việc tiếp cận dễ dàng với xyanua qua internet là vấn đề nghiêm trọng cần can thiệp và giải quyết ngay lập tức, tránh những hệ lụy đáng tiếc”.
TS, bác sĩ Quan Thế Dân cho biết, là hóa chất dùng trong sản xuất công nghiệp, xyanua không thuộc danh mục hóa chất bị cấm bán theo Nghị định 113/2017/NĐ-CP. Những cá nhân, tổ chức muốn kinh doanh hóa chất độc hại cần phải tuân thủ các điều kiện của Luật Hóa chất 2007 và Nghị định 113.
Nghĩa là muốn kinh doanh hóa chất này cần phải có giấy phép đặc biệt, muốn mua phải có giấy giới thiệu, công văn nói rõ số lượng, mục đích của việc mua bán.
“Quy định là vậy nhưng thực tế các loại kali xyanua, natri xyanua, xyanua đồng... thậm chí được đóng bao 25kg hoặc thùng 50kg và rao bán trên các chợ hóa chất online. Trên trang web của các công ty hóa chất, ngoài đơn hàng số lượng lớn còn có cả đơn hàng cá nhân với số lượng 200 - 500g. Các chợ đầu mối về hóa chất vẫn lén lút bán xyanua”, ông Dân nói.
Để quản lý chất cấm, theo TS Quan Thế Dân, trước tiên phải siết chặt lượng cung trên thị trường, tạo ra sự khan hiếm, từ đó sẽ dễ kiểm soát số lượng người dùng. Một số nước đã cấm hoàn toàn xyanua trong sản xuất do tính chất độc hại với môi trường của nó. Việc nâng cao công nghệ sản xuất sẽ tiến tới thu hẹp phạm vi sử dụng hóa chất này.
Trong khi trình độ công nghệ Việt Nam chưa cho phép cấm sử dụng xyanua trong sản xuất, chúng ta chỉ còn biện pháp tăng nặng hình phạt với việc buôn bán và sử dụng trái phép xyanua.
“Với việc buôn bán sử dụng trái phép xyanua hiện nay, các mức trừng phạt chưa đủ răn đe. Do vậy cần thiết đặt xyanua là chất hạn chế đặc biệt, từ đó có cơ sở pháp lý để siết chặt quản lý cũng như nâng cao mức phạt răn đe.
Việc mua bán chất hạn chế đặc biệt này ngoài việc tuân thủ các quy định về kinh doanh có điều kiện, các cơ quan chức năng phải quản lý số lượng từ nhập khẩu đến từng người tiêu thụ cuối cùng, nhằm giám sát được đường đi của hóa chất”, TS Dân nhấn mạnh.
Thực tế, việc kiểm soát và ngăn chặn mua bán xyanua trên mạng không chỉ là trách nhiệm của các cơ quan chức năng mà còn là trách nhiệm của toàn xã hội. Việc nâng cao nhận thức cộng đồng về nguy cơ của xyanua và cách thức nhận biết các giao dịch bất hợp pháp cũng là yếu tố quan trọng.
Chúng ta cần có những hành động cụ thể và quyết liệt hơn để đảm bảo an toàn cho cộng đồng và ngăn chặn những hiểm họa từ loại độc dược chết người này.
Minh Châu
Báo Lao động và Xã hội số 84
