Đến bây giờ, nhiều tên tuổi của bóng đá Việt Nam không còn, một số phải vất vả mưu sinh dù tuổi đã cao, nhưng họ vẫn là niềm tự hào, là người đi mở đường cho bóng đá Việt Nam.
“Khai sinh” giải A1 toàn quốc
Trong giai đoạn sau năm 1976, Tổng cục Thể dục Thể thao (TDTT) phối hợp cùng các ban, ngành thành lập ra 3 giải đấu gồm: Hồng Hà (giải vô địch các đội phía Bắc), Trường Sơn (giải vô địch các đội miền Trung) và Cửu Long (giải vô địch các đội phía Nam).
Do hoàn cảnh lịch sử, phải đến năm 1980, giải bóng đá vô địch quốc gia (VĐQG) Việt Nam mới chính thức được tổ chức dưới cái tên giải A1 toàn quốc. Giải đấu là sự khẳng định của bóng đá nước nhà đã trải qua một quá trình chuẩn bị với sự xây dựng lực lượng ở cả 3 miền, đặc biệt là việc tái lập các đội bóng cấp tỉnh và thành lập mới một số đội bóng trực thuộc ngành ở phía Nam.
Việc tổ chức các giải đấu Hồng Hà, Trường Sơn và Cửu Long ở 3 miền cũng là sự rà soát, tổng duyệt với các đội bóng, qua đó cổ vũ cho các đội nói riêng và bóng đá đỉnh cao trong nước nói chung.
Đây cũng chính là tiền đề để Tổng cục TDTT tổ chức giải VĐQG toàn quốc, làm nền tảng cho sự phát triển của cả hệ thống thi đấu bóng đá quốc gia từ năm 1980.
Trong lần đầu tiên được tổ chức, giải diễn ra với sự tham gia của 18 đội (8 đội giải Hồng Hà, 2 đội giải Trường Sơn và 8 đội giải Cửu Long. Những đội bóng còn lại chơi ở giải A2). Tuy nhiên, Thể Công đã xin rút với lý do chấn chỉnh nội bộ, nên chỉ còn 17 đội.
Các đội bóng này được chia thành 3 khu vực. Đội đầu bảng ở mỗi khu vực giành quyền thi đấu vòng chung kết để xác định nhà vô địch của mùa giải. Trưởng Ban tổ chức giải VĐQG đầu tiên là ông Trần Bảy - Trưởng bộ môn bóng đá thuộc Tổng cục TDTT.
Tổng cục Đường sắt lên ngôi xứng đáng
Sau ngày thống nhất, giải VĐQG năm 1980 thực sự được các đội bóng, người dân cả nước chờ đợi. Trước đó, bóng đá Việt Nam từng diễn ra trận cầu lịch sử hai miền Nam-Bắc, đó là cuộc đọ sức giữa Tổng cục Đường sắt và Cảng Sài Gòn trên sân vận động (SVĐ) Thống Nhất năm 1976.
Ở trận đấu này, chiến thắng thuộc về đại diện đến từ miền Bắc, với hai bàn thắng của Mai Đức Chung và Lê Thụy Hải.
Trở lại giải VĐQG năm 1980, 17 đội được chia làm 3 bảng và không đá theo thể thức lượt đi, lượt về như bây giờ. Bảng A gồm: Công an Hà Nội, Quân khu 3, Cảng Sài Gòn, Công nhân Nghĩa Bình, Công nghiệp thực phẩm.
Bảng B có Tổng cục Đường sắt, Phòng không - Không quân, Sở công nghiệp TPHCM, Cảng Hải Phòng, Tây Ninh, An Giang. Bảng C gồm: Hải Quan, Quân khu Thủ đô, Công nhân xây dựng Hải Phòng, Phú Khánh, Đồng Tháp.
Theo các cựu cầu thủ kể lại, những trận đấu năm đó đều diễn ra hấp dẫn, các SVĐ luôn trong tình trạng quá tải khán giả, người dân ngồi xuống sát cả mép sân. Kết quả, các đội Công an Hà Nội, Tổng cục Đường sắt và Hải Quan xếp nhất 3 bảng, vào vòng chung kết.
Trong cuộc đấu “tam giác” tại vòng chung kết, Tổng cục Đường sắt với những danh thủ như Mai Đức Chung, Lê Thụy Hải, Lê Khắc Chính, Vũ Văn Bích, Trường Sinh, Thế Vinh, Như Quang, Hoàng Gia, Trần Duy Long… toàn thắng trước Hải Quan (1 - 0) và Công an Hà Nội (2 - 1), lên ngôi vô địch, trở thành nhà vô địch đầu tiên của giải VĐQG Việt Nam.
Trong suốt lịch sử đội bóng, đây cũng là chiếc cúp vô địch duy nhất của Tổng cục Đường sắt, trước khi giải thể sau này.
Chân dung những nhà vô địch - niềm tự hào của bóng đá Việt Nam
Giải VĐQG đầu tiên của Việt Nam là nơi hội tụ của những tinh hoa bóng đá nước nhà. Nếu như Thể Công không bỏ giải năm đó, chắc chắn cột mốc đặc biệt của bóng đá Việt Nam sẽ trở nên trọn vẹn và ý nghĩa.
Mai Đức Chung là một trong những cái tên được nhắc tới nhiều nhất trong giai đoạn này. Ông Chung sinh năm 1949 tại Ngọc Hà, Hà Nội. Ông chơi rất đa năng, có thể thi đấu nhiều vị trí. Vị trí sở trường của ông là tiền vệ hoặc tiền đạo, tuy nhiên khi cần ông cũng có thể chơi ở vị trí hậu vệ.
Lúc còn khoác áo cầu thủ, ông đã vất vả kiếm từng đồng tiền khi đá cho đội Xe ca Hà Nội (biệt danh Chung "xe ca" của ông cũng ra đời từ đấy) rồi sau này là Tổng cục Đường sắt, trở thành một trong những nhà cầm quân tài giỏi nhất Việt Nam, đặc biệt là với bóng đá nữ, khi dẫn dắt đội tuyển nữ Việt Nam dự World Cup năm 2023.
Khi bắt đầu sự nghiệp, bước qua hai cuộc chiến tranh đến khi cùng đồng đội đá trận thống nhất hai miền trong màu áo Tổng cục Đường sắt gặp đối thủ Cảng Sài Gòn, dường như số mệnh đặt cho ông Chung vai trò người viết sử, cả trong vai trò cầu thủ lẫn huấn luyện viên (HLV).
Cùng với Tổng cục Đường sắt, ông giành được chức vô địch Việt Nam lần đầu tiên vào năm 1980. Chính ông Chung là người ghi bàn ấn định chiến thắng 2 - 1 cho Tổng cục Đường sắt trước Công an Hà Nội để rồi đăng quang xứng đáng. Ngay sau giải đấu này, ông Chung được triệu tập vào đội tuyển Quốc gia (1981 - 1982) đi thi đấu nước ngoài.
“Cặp bài trùng” với Mai Đức Chung là Lê Thụy Hải. Cố danh thủ bóng đá Việt Nam để lại một di sản thực sự về lối chơi được chính các đồng đội, đối thủ và người hâm mộ đánh giá là “quái kiệt”.
Lê Thụy Hải sinh năm 1946, (quê ở Hà Tây cũ). Năm 1976, nhân dịp kỷ niệm 1 năm thống nhất đất nước, ông Lê Thụy Hải cùng đội Tổng cục Đường sắt vào Nam thi đấu giao hữu với Cảng Sài Gòn. Đây là trận đấu đầu tiên của 2 đội bóng đại diện cho hai miền đất nước sau ngày thống nhất.
Trong trận đấu này, ông Lê Thụy Hải đã ghi siêu phẩm, ấn định chiến thắng 2 - 0 cho Tổng cục Đường sắt. Tại giải VĐQG 1980, Lê Thụy Hải cùng Mai Đức Chung “làm mưa làm gió” khi đối đầu với mọi đối thủ, để rồi làm nên chức vô địch lịch sử cho ngành đường sắt.
Ở Tổng cục Đường sắt, nếu như Mai Đức Chung và Lê Thụy Hải “gánh” cho hàng công, thì Lê Khắc Chính “cân” cả hàng thủ với lối chơi quyết liệt của trung vệ khét tiếng một thời. Cái biệt danh Chính “cối” cũng phần nào giải thích lối chơi quyết liệt của ông.
Những cú băng cắt, đeo bám và đặc biệt là quái chiêu “cắt kéo” của Chính “cối” đến giờ này vẫn được nhiều tiền đạo lừng danh một thời nhắc đến, rồi lắc đầu chán nản.
Năm 1976, khi mới 20 tuổi, ông tham gia trận đấu lịch sử giữa Tổng cục Đường sắt và Cảng Sài Gòn - trận đấu đầu tiên của 2 đội bóng đại diện cho 2 miền đất nước. Năm 1980, ông là Đội trưởng đội Tổng cục Đường sắt vô địch quốc gia. Ông cũng là đội trưởng đội tuyển Việt Nam trong suốt thập niên 80 và đầu thập niên 90 của thế kỷ trước.
Chính “cối” không giấu tự hào khi nhắc tới các danh thủ Tam Lang, Hồ Thanh Cang, Cù Sinh, Cù Hè, Tư Lê, Võ Thành Sơn, Minh nhí, Lưu Tấn Liêm…, những người từng đối mặt với anh trên sân cỏ hồi đó và nể nhau tới bây giờ vì tài nghệ.
Cựu trung vệ khét tiếng của Tổng cục Đường sắt cũng thừa nhận ông có may mắn khi được chơi bóng trong một đội hình nhiều cầu thủ giỏi, cá tính ở Đường sắt thời đó, nên mới có được sự nghiệp như hôm nay.
Những nhà vô địch giải VĐQG 1980 còn có HLV kiêm cầu thủ Trần Duy Long - người có tên trong danh sách Các cầu thủ vàng 50 năm bóng đá Việt Nam, HLV trưởng kiêm đội trưởng đầu tiên Trần Bảy Bích…
Tất cả cùng viết nên một trang sử hào hùng cho bóng đá ngành đường sắt và ghi cột mốc đáng nhớ cho bóng đá Việt Nam, tạo tiền đề cho giải V-League sau này.
Quang Minh
Báo Lao động Xã hội
Kỷ niệm 49 năm Ngày 30/4 và Ngày Quốc tế Lao động 1/5
