Ông Phùng Huy Cẩn, Vụ trưởng Thi đua - Khen thưởng thuộc Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch mới đây cho biết Vụ đã nhận được danh sách các tác giả được Hội đồng xét duyệt cấp Nhà nước trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật 2016. Thi sĩ Xuân Quỳnh không có tên trong danh sách này. Trước đó, hồ sơ của cố thi sĩ đã vượt qua ba vòng xét duyệt.
Vợ chồng cố thi sĩ Xuân Quỳnh - Lưu Quang Vũ. Nữ sĩ Xuân Quỳnh (1942-1988) nổi tiếng với các tác phẩm "Thuyền và biển", "Sóng", "Thơ tình cuối mùa thu", "Tiếng gà trưa"… Bà còn là tác giả của nhiều tập thơ "Hoa dọc chiến hào", "Lời ru mặt đất", "Sân ga chiều em đi", "Hoa cỏ may", "Tự hát"…
Thông tin khiến gia đình cố thi sĩ bức xúc.
Phó Giáo sư - Tiến sĩ Lưu Khánh Thơ - em ruột cố nhà thơ Lưu Quang Vũ - là người trực tiếp chuẩn bị hồ sơ cho Xuân Quỳnh. "Tôi rất bất bình, không biết lý do vì sao. Nhà thơ Xuân Quỳnh đã qua ba vòng bình chọn cấp cơ sở, phiếu bầu ở cả ba vòng đều rất cao".
Theo nhà nghiên cứu Lưu Khánh Thơ, trước đó gia đình đã cố gắng để có được các giấy tờ hợp lệ, dù con trai Xuân Quỳnh là anh Tuấn Anh ban đầu không mặn mà với việc làm hồ sơ. Bà Thơ kể, sau khi lo hết các giấy tờ, hồ sơ của cố thi sĩ chỉ có một khúc mắc là hai tác phẩm đưa ra xét giải - Lời ru trên mặt đất và Bầu trời trong quả trứng - từng được giải Hội Nhà văn và giải thưởng Văn học thiếu nhi nhưng bằng chứng nhận không có vì đã mất gần 30 năm. Tuy nhiên, Hội Nhà văn đã làm xác nhận là tác phẩm được giải thưởng, có nghĩa là đủ điều kiện.
Lưu Khánh Thơ cho biết 15h ngày 16/1, bà cùng cháu trai tới gặp nhà thơ Hữu Thỉnh - Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam, đồng thời là phó Chủ tịch Hội đồng cấp Nhà nước của đợt xét giải này. "Anh ấy cũng rất bất bình, không biết vì sao hồ sơ bị gạt ra. Hữu Thỉnh nói đã gửi công văn hai lần lên cấp cao hơn để hỏi lý do nhưng chưa được trả lời".
Nhà nghiên cứu nhận định việc hồ sơ của Xuân Quỳnh bị gạt ra mà không có lý do là điều rất xúc phạm. Còn anh Tuấn Anh bày tỏ: "Việc này tôi và gia đình muốn làm rõ. Giải thưởng với mẹ tôi không quan trọng lắm vì ngày xưa các cụ làm thơ không phải vì giải. Nhưng chúng tôi vẫn muốn xác minh vì nó là uy tín của gia đình, uy tín của mẹ tôi".
Con trai Xuân Quỳnh chia sẻ hôm 16/1, anh gọi điện cho ông Phùng Huy Cẩn thì được ông này nói đang công tác trong Nam không tiện trả lời. Trả lời VnExpress chiều 17/1, ông Phùng Huy Cẩn cho biết ông vẫn đang công tác trong TP HCM và không trả lời về vụ việc qua điện thoại.
Trong khi đó, nhà thơ Hữu Thỉnh chia sẻ với VnExpress: "Tôi chưa được giải thích cụ thể. Hiện nay chưa có công văn chính thức giải thích cho Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam hay Hội Nhà văn lý do hồ sơ của thi sĩ Xuân Quỳnh bị để lại. Trong ba lần xét duyệt trước chị ấy đều đủ điều kiện, tiêu chuẩn và đạt phiếu cao, không có vấn đề gì vi phạm cả".
Nhà thơ Xuân Quỳnh được đề nghị xét tặng giải thưởng với hai tập thơ là "Lời ru trên mặt đất" và "Bầu trời trong quả trứng".
Giới văn nghệ sĩ cũng bày tỏ tiếc nuối trước việc nhà thơ Xuân Quỳnh "trượt" giải.
Nhà phê bình văn học Phạm Xuân Nguyên - Chủ tịch Hội Nhà văn Hà Nội - nói sự việc khiến giới cầm bút và độc giả thất vọng. Theo ông, giải thưởng Hồ Chí Minh được trao cho các tên tuổi có đóng góp cho công cuộc cách mạng, xây dựng, đổi mới đất nước, đồng thời có ảnh hưởng đến nhiều tầng lớp công dân. Sáng tác của nữ sĩ Xuân Quỳnh hoàn toàn xứng đáng với tiêu chí này. Khi còn sống, bà đã đi sâu vào vùng chiến sự để viết những vần thơ, thể hiện sự gắn bó với nhân dân, đất nước. Điều này được thể hiện rõ trong tập Gió lào cát trắng. Bên cạnh đó, các áng thơ trữ tình của bà có sức sống lâu bền.
Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều - Phó Chủ tịch Hội nhà văn Việt Nam - chia sẻ: "Xuân Quỳnh - với tất cả sáng tạo từ những năm tháng chiến tranh đến sau hòa bình - đã để lại tài sản không nhỏ về thơ ca, là một trong những nhà thơ nữ xuất sắc của thơ ca hiện đại Việt Nam. Việc chị không được Giải thưởng Hồ Chí Minh là điều rất đáng buồn".
Nhà văn Thu Huệ bức xúc cho biết bà cùng nhiều người trong giới văn nghệ sĩ đều thắc mắc nguyên nhân. Theo nữ tác giả, việc Xuân Quỳnh có khoảng 200 bài thơ, năm bài đưa vào sách giáo khoa, 46 bài ở các sách tham khảo cùng nhiều ca khúc phổ nhạc từ thơ của bà cho thấy cố thi sĩ hoàn toàn xứng đáng với giải thưởng.
Trong lúc lý do chưa được công bố rõ ràng, ông Phạm Xuân Nguyên đưa ra nhận định riêng nguyên nhân có thể do chênh lệch về thành phần của các thành viên trong Hội đồng xét duyệt cấp Nhà nước. Cụ thể là sự góp mặt của người có chuyên môn văn học trong Hội đồng quá ít. Ngoài Xuân Quỳnh, ông Phạm Xuân Nguyên còn bày tỏ tiếc nuối khi nhà thơ Thu Bồn cũng không có tên trong danh sách Giải thưởng Hồ Chí Minh đợt này.
Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều nhận xét một số quy chế trong việc việc xét giải thưởng Hồ Chí Minh hiện nay chưa thỏa đáng. "Có hai quy định bất cập: Thứ nhất những ai chưa được giải thưởng Hội Nhà văn hay giải thưởng tương đương như của Ủy ban Liên hiệp Văn học toàn quốc thì không được nhận Giải thưởng Nhà nước hay Giải thưởng Hồ Chí Minh. Thứ hai, những tác phẩm đăng ký Giải thưởng Nhà nước rồi sẽ không được đăng ký vào hồ sơ xét Giải thưởng Hồ Chí Minh nữa".
Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam nhận định một khi những quy chế này tồn tại, nếu không cẩn thận, giải thưởng sẽ không được trao cho người xứng đáng. Ông Nguyễn Quang Thiều cho rằng quy chế cần đổi thay. Ông từng phát biểu về điều này trong cuộc họp với Bộ Văn hóa nhưng chưa thấy sự thay đổi nào.
Giải thưởng Hồ Chí Minh và Giải thưởng Nhà nước được thành lập để tôn vinh các công trình thuộc lĩnh vực khoa học, kỹ thuật và văn học, nghệ thuật. Trong đó, lĩnh vực văn học, nghệ thuật bao gồm các hạng mục: sân khấu, âm nhạc, kiến trúc, múa, văn nghệ dân gian, văn học, điện ảnh, nhiếp ảnh, mỹ thuật. Giải thưởng Hồ Chí Minh được xét tặng và công bố 5 năm một lần, Giải thưởng Nhà nước công bố 2 năm một lần. Giải thưởng Hồ Chí Minh đến nay đã trao bốn đợt vào các năm 1996, 2000, 2005, 2012. |