Giảm thiểu tác động của thiên tai đến đời sống của trẻ em

Trẻ em là đối tượng bị ảnh hưởng nặng nề

Theo Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF), trẻ em Việt Nam là một trong những nhóm đối tượng có nguy cơ cao nhất trước các tác động của biến đổi khí hậu, đe dọa trực tiếp đến sức khỏe, giáo dục và sự an toàn của các em. Thống kê của UNICEF mới đây cho biết, từ năm 2016 đến năm 2021, đã có khoảng 930.000 trẻ em ở Việt Nam phải chuyển khỏi nơi ở do các tình trạng thiên tai khác nhau như lũ lụt, bão và hạn hán.

Việc di chuyển, dù chỉ trong thời gian ngắn hay kéo dài đều có thể gia tăng mức độ nghiêm trọng của các nguy cơ liên quan đến khí hậu đối với trẻ em. Đó là, trẻ em có thể bị tách khỏi cha mẹ hoặc người chăm sóc, gia tăng nguy cơ trẻ bị bóc lột, buôn bán và xâm hại… Việc này cũng có thể làm gián đoạn hoạt động học tập, chăm sóc sức khỏe cũng như tiếp cận nước sạch và vệ sinh của trẻ, dẫn tới tình trạng trẻ bị suy dinh dưỡng, mắc bệnh và không được tiêm chủng đầy đủ.

Ở mức độ toàn cầu, Việt Nam cùng với một số quốc gia trong khu vực như Trung Quốc, Philippines và Indonesia cũng nằm trong “Top 10” quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề do biến đổi khí hậu. Mỗi năm, thiên tai đều gây thiệt hại lớn về người và cơ sở hạ tầng, ảnh hưởng trực tiếp sinh kế của người dân. Và trẻ em là đối tượng dễ bị tổn thương nhất của các tình trạng thời tiết khắc nghiệt gây ra.

Theo phân tích của UNICEF, đã có khoảng 19 triệu trẻ em tại khu vực Đông Á và Thái Bình Dương phải chuyển chỗ ở do các thảm họa liên quan đến thời tiết từ năm 2016 đến năm 2021, chiếm hơn 44% tổng số trẻ em phải chuyển khỏi nơi ở trên toàn cầu. Các nguyên nhân hàng đầu khiến hầu hết trẻ em tại các khu vực này phải chuyển chỗ ở là do lũ lụt (12 triệu trẻ em) và bão (hơn 6 triệu trẻ em).

Ở quy mô toàn cầu, từ năm 2016 đến năm 2021 đã ghi nhận 40,9 triệu trẻ em phải chuyển chỗ ở do bão và lũ lụt. Trong khi đó, hạn hán và cháy rừng lần lượt khiến 810.000 - 1,3 triệu trẻ em phải di chuyển nơi ở trong nước.

UNICEF dự báo, trong 30 năm tới, lũ lụt ven sông có thể khiến gần 96 triệu trẻ em trên toàn cầu phải chuyển khỏi chỗ ở. Gió lốc và mực nước dâng do bão có thể khiến từ 7,2 - 10,3 triệu trẻ em phải chuyển khỏi nơi ở cũng trong khoảng thời gian tương tự. Với các hiện tượng thời tiết xảy ra thường xuyên và khắc nghiệt hơn do hậu quả của biến đổi khí hậu, con số thực tế gần như chắc chắn sẽ cao hơn.

Đánh giá những tác động tiêu cực do các thảm họa liên quan đến thời tiết gây ra với nhóm đối tượng trẻ em, bà Catherine Russell - Giám đốc điều hành UNICEF cho biết: “Thật đáng sợ đối với bất kỳ trẻ em nào khi phải chứng kiến một trận cháy rừng, một cơn bão hoặc một trận lũ dữ dội ập tới cộng đồng nơi các em sinh sống. Đối với những trẻ buộc phải dời đi, nỗi sợ hãi và những tác động gây ra có thể đặc biệt nghiêm trọng cùng với nỗi lo lắng về việc liệu các em có thể trở về nhà, tiếp tục đi học hay buộc phải dời đi một lần nữa. Sinh mạng của các em có thể được cứu sống nhờ việc di dời, sơ tán nhưng việc đó cũng gây ra nhiều xáo trộn trong cuộc sống của các em.

“Khi tác động của biến đổi khí hậu ngày càng gia tăng thì các phong trào về khí hậu cũng ngày càng nhiều hơn. Chúng ta có các công cụ và kiến thức để ứng phó với những thách thức ngày càng lớn đối với trẻ em, tuy nhiên chúng ta đang hành động quá chậm. Chúng ta cần tăng cường các hoạt động hỗ trợ cộng đồng trong việc chuẩn bị, bảo vệ những trẻ em có nguy cơ phải chuyển chỗ ở và hỗ trợ những em đã phải rời bỏ nơi ở của mình” - bà Catherine Russell nhấn mạnh.

Tăng cường các hoạt động hỗ trợ cộng đồng

Dựa trên những phân tích của mình, UNICEF khuyến cáo các quốc gia cần tăng cường các hoạt động hỗ trợ cộng đồng trong việc chuẩn bị, bảo vệ những trẻ em có nguy cơ phải chuyển chỗ ở vì các thảm họa thiên tai. Chuẩn bị ứng phó tốt hơn và giảm thiểu rủi ro chuyển nơi ở của trẻ em, xây dựng và triển khai các chiến lược thích ứng với biến đổi khí hậu và giảm thiểu rủi ro thiên tai phù hợp với trẻ em. Thiết kế các dịch vụ di động, linh hoạt để tiếp cận và bảo vệ trẻ em trước, trong và sau thảm họa đồng thời có các giải pháp cung cấp thực phẩm để giải quyết các thách thức và khó khăn mà trẻ em gặp phải trong từng tình huống.

UNICEF cũng đưa ra đề xuất và kêu gọi các chính phủ, nhà tài trợ, đối tác phát triển và các doanh nghiệp cùng có các hành động cụ thể như:

Bảo vệ trẻ em và thanh thiếu niên trước các tác động của thảm họa và tình trạng phải chuyển khỏi nơi ở do biến đổi khí hậu đang diễn biến ngày càng nghiêm trọng hơn bằng cách đảm bảo các dịch vụ quan trọng, thiết yếu đối với trẻ em. Bao gồm giáo dục, y tế, dinh dưỡng, bảo trợ xã hội và bảo vệ trẻ em có khả năng ứng phó trước các cú sốc, có thể thực hiện linh hoạt cho mọi trẻ em, bao gồm các trẻ em đã phải di chuyển khỏi nơi ở của mình.

Trang bị cho trẻ em và thanh thiếu niên, những người đang sống trong thế giới biến đổi khí hậu năng lực thích ứng và khả năng chống chịu cao hơn, đồng thời tạo điều kiện để trẻ em và thanh thiếu niên tham gia tìm kiếm các giải pháp toàn diện dành cho tất cả mọi người.

Ưu tiên cho trẻ em và thanh thiếu niên - bao gồm các trẻ em đã phải di dời khỏi nơi ở của mình - về mặt chính sách và đầu tư phát triển, nhân đạo, tài chính, hành động ứng phó với thảm họa và khí hậu để chuẩn bị ứng phó với tương lai hiện đang diễn ra.

Tại Việt Nam, UNICEF cùng với Chính phủ tiến hành đánh giá tác động của biến đổi khí hậu đối với trẻ em và đánh giá các hạn chế về năng lực trong hệ thống quản lý thiên tai, sử dụng phương pháp tiếp cận lấy trẻ em làm trung tâm.

UNICEF đã tiến hành khảo sát về khả năng lắp đặt năng lượng mặt trời trên mái nhà ở các trường học và trung tâm y tế, công trình cấp nước tập trung và thử nghiệm phương pháp đánh giá sử dụng bộ chỉ số rủi ro khí hậu cho trẻ em. Hầu hết các sáng kiến này hiện đã sẵn sàng để nhân rộng.

Những đánh giá toàn diện này cung cấp nền tảng vững chắc cho việc thay đổi chính sách và đầu tư dựa trên bằng chứng cho trẻ em và đảm bảo rằng các chương trình và kế hoạch liên quan đến khí hậu được xây dựng dựng dựa trên các thông tin chính xác và phù hợp với nhu cầu cụ thể của trẻ em và cộng đồng ở Việt Nam.