Đây là thông tin đưa ra tại hội thảo “Tương lai hưu trí:Từ thách thức tới cơ hội” do Quỹ Dân số Liên hợp quốc tại Việt Nam phối hợp Viện Lão hóa toàn cầu và Prudential vừa tổ chức tại Hà Nội.
95% người Việt lo lắng thiếu tiền khi nghỉ hưu
Ông Phùng Đắc Lộc, Tổng Thư ký Hiệp hội bảo hiểm Việt Nam, cho hay, tốc độ già hóa dân số của Việt Nam thuộc mức nhanh nhất thế giới. Chỉ khoảng 15 năm là đạt dân số già. Điều này đặt ra gánh nặng rất lớn cho gia đình và xã hội về chăm sóc người già.
Theo bà Ritsu Nacken, Trưởng đại diện Quỹ dân số Liên Hợp Quốc tại Việt Nam, năm 2014, tỉ lệ người cao tuổi trong dân số Việt nam đạt con số 10,5%. Con số này sẽ tăng lên 23% vào năm 2040. Tuy nhiên, hiện có gần 20% số người cao tuổi sống dưới mức nghèo, hơn 1/3 trong số họ vẫn đang phải làm việc, chủ yếu trong lĩnh vực nông nghiệp và phi chính thức với thu nhập không ổn định và thấp. Bên cạnh đó, cũng theo bà Nacken, cuộc suy thoái kinh tế gần đây đã ảnh hưởng tới tất cả nhóm tuổi trong xã hội nhưng người già lại bị ảnh hưởng nặng nề hơn khi họ không có cơ hội phục hồi như những nhóm tuổi khác. Thống kê cho thấy, trong giai đoạn 2010-2012, thu nhập đã tăng lên ở hầu hết các nhóm tuổi ở Việt Nam trừ những người già từ 65-80 tuổi.
Trong khi đó, theo Tổng cục Dân số và Kế hoạch hóa gia đình, trung bình mỗi người cao tuổi phải chịu 14 năm bệnh tật trong cuộc sống của họ. 95% người cao tuổi có bệnh, trung bình mỗi người mắc hai đến ba bệnh.
Khám bệnh cho người cao tuổi
Một nghiên cứu do Viện Lão hóa toàn cầu và Prudential thực hiện năm 2014 cho thấy một bức tranh khá u ám về tình trạng của người cao tuổi cũng như kỳ vọng của những người lao động về tuổi nghỉ hưu của họ.
Trình bày về kết quả nghiên cứu được thực hiện tại một số nước trong khu vực, trong đó có Việt Nam vào năm 2014, ông Richard Jackson, Chủ tịch Viện Lão hóa toàn cầu, cho hay hầu hết người dân trong khu vực trong đó có Việt Nam đang lo lắng về an sinh hưu trí của họ. Tại 10 nước được khảo sát, nhiều người lao động e ngại rằng sẽ chịu cảnh nghèo, không đủ tiền sinh sống khi về hưu (có 50% số người được hỏi ở Trung Quốc và tới 95% số người được được hỏi ở Việt Nam bày tỏ nỗi lo lắng này). Chính vì vậy mà họ đang nỗ lực cải thiện kế hoạch hưu trí cá nhân trong khi các chính phủ và ngành dịch vụ tài chính ở đây cũng từng bước ứng phó với kế hoạch nâng dần chất lượng an sinh hưu trí và thu hẹp khoảng cách so với các quốc gia phát triển. Người lao động Việt Nam rất quan tâm đến việc làm gì để đối phó với an sinh hưu trí tương lai. Tuy nhiên, chỉ có 10% số người Việt Nam được hỏi tin rằng con cái trưởng thành hoặc những thành viên khác trong gia đình sẽ là chỗ dựa thu nhập khi họ nghỉ hưu. Với tỷ lệ trên đây, những người hiện đang đi làm sau này khi về hưu sẽ không thể dựa vào gia đình nhiều như những người hiện đã nghỉ hưu.
Cả nước có gần 4,2 người cao tuổi được nhận lương hưu
Bà Trần Thị Thuý Nga, Vụ trưởng Vụ Bảo hiểm xã hội (Bộ LĐ-TB&XH) cho biết, hệ thống bao phủ của bảo hiểm xã hội là gần 11 triệu người, với đối tượng chính là lao động trong khu vực chính thức và người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện. Tuy nhiên, thời gian qua, tỷ lệ bao phủ lương hưu đối với người cao tuổi không mấy cải thiện. Mặc dù đối tượng thụ hưởng tăng, nhưng do tốc độ già hoá dân số của Việt Nam lớn hơn, nên tỷ lệ người cao tuổi có lương hưu có xu hướng giảm. Tỷ lệ người cao tuổi được nhận lương hưu và trợ cấp xã hội đã giảm hơn 1,24% từ thời điểm năm 2012 đến nay. Điều này có nghĩa là, khoảng 62,5% người cao tuổi chưa có lương hưu hoặc trợ cấp lúc tuổi già. Tổng số người cao tuổi đang được lĩnh lương hưu và trợ cấp là 4,154 triệu người.
Khoảng 37% người cao tuổi có lương hưu
Đại diện của Vụ Bảo hiểm bảo hiểm nêu, một trong những định hướng cải cách chính sách lương hưu trong thời gian tới là mở rộng diện bao phủ bao gồm cả hình thức bắt buộc và tự nguyện. Cụ thể, mở rộng diện bao phủ lương hưu cho người cao tuổi, khuyến khích các hình thức tự tiết kiệm, tham gia các quỹ hưu trí, mua các sản phẩm bảo hiểm nhân thọ…Bên cạnh đó, cũng cần cải thiện mức hưởng lương hưu. Trước hết khi Luật bảo hiểm xã hội năm 2014 chính thức có hiệu lực từ ngày 1/1/2016, sẽ nâng dần mức tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội. Cùng với đó là xây dựng hệ thống lương hưu đa trụ cột, tham gia bảo hiểm hưu trí bổ sung. Mục tiêu trước mắt đặt ra là đến năm 2020, sẽ có 50% người tham gia bảo hiểm xã hội.
Bà Ritsu Nacken đề xuất, chính sách xã hội cần có tính bao trùm cao, để bảo vệ những nhóm dễ bị tổn thương. Vì vậy, cần phải phát triển hệ thống hưu trí toàn diện, bao gồm trợ cấp lương hưu ở cả khu vực công - tư, và các trợ cấp lương hưu xã hội để bảo đảm an sinh xã hội cho tất cả mọi người. Trợ cấp lương hưu xã hội cũng phải được coi là đầu tư, để giảm nghèo đói.