Theo Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty cổ phần Doanh nghiệp xã hội Tinh hoa Làng nghề Việt, Giám đốc Công ty TNHH Gốm sứ Quang Vinh Hà Thị Vinh, Bát Tràng là làng cổ bên tả ngạn sông Hồng, có quá trình gắn bó lâu dài với Thăng Long - Hà Nội.
Trải qua thời gian, cộng đồng và nhân dân làng Bát Tràng với các dòng họ đã hình thành, bồi đắp nên bề dày truyền thống văn hóa, lịch sử và di sản văn hóa quý báu.
Đến nay, làng gốm Bát Tràng đã trở thành biểu tượng văn hóa nghề truyền thống của Hà Nội và là niềm tự hào của người dân Hà thành. Gốm Bát Tràng đã trở thành thương hiệu, là địa chỉ hàng hóa đã khẳng định được chất lượng trên thị trường trong nước và quốc tế.
Không chỉ nổi tiếng với nghề gốm truyền thống - di sản văn hóa phi vật thể trong Danh mục quốc gia, Bát Tràng còn được biết đến như một ngôi làng mang những giá trị văn hóa, lịch sử đặc sắc, ẩn chứa qua các công trình kiến trúc đồ sộ, hoành tráng, những lễ hội và nghệ thuật ẩm thực độc đáo… của ngôi làng gần ngàn năm tuổi.
Với bề dày truyền thống văn hóa, lịch sử, TS Nguyễn Thị Thu Trang, chuyên gia về bảo tàng sinh thái khẳng định, Bát Tràng hội đủ điều kiện để triển khai mô hình Bảo tàng sinh thái, đó là: Khu vực cụ thể với cộng đồng sở hữu di sản văn hóa phi vật thể tiêu biểu; có sự tham gia đồng thuận, tự nguyện của cộng đồng chủ thể nắm giữ di sản văn hóa phi vật thể;
Có cơ sở hạ tầng đáp ứng đủ phát triển du lịch để phát huy hiệu quả giá trị di sản văn hóa phi vật thể, phục vụ phát triển cộng đồng và phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
"Trong mô hình này, cộng đồng cư dân làng Bát Tràng có tư cách là chủ thể văn hóa - chủ sở hữu di sản văn hóa và cũng là chủ sở hữu, tổ chức và vận hành Bảo tàng sinh thái Làng cổ Bát Tràng", bà Thu Trang cho hay.
Theo TS Nguyễn Thị Thu Trang, Bảo tàng sinh thái Làng cổ Bát Tràng được thiết lập sẽ là bảo tàng ngoài công lập, theo hình thức sở hữu tập thể là cộng đồng người dân Bát Tràng.
Chính quyền và cơ quan quản lý Nhà nước các cấp sẽ hướng dẫn và kiểm soát hoạt động của Bảo tàng sinh thái Làng cổ Bát Tràng theo đúng quy định của luật pháp; các nhà khoa học đóng vai trò tư vấn và hướng dẫn nghiệp vụ chuyên môn.
“Bảo tàng sinh thái được thiết lập tại Bát Tràng sẽ giúp các nét văn hóa đặc sắc của Bát Tràng tiếp tục “sống” trong môi trường văn hóa làng cổ, cộng đồng chủ thể được hưởng lợi, kinh tế - xã hội của địa phương được nâng cao. Đó là những lợi ích hiện hữu trước mắt.
Hơn thế, hình ảnh Bát Tràng nói riêng và Hà Nội được tôn vinh, văn hóa địa phương và quốc gia được bảo tồn, phát huy và mở rộng hội nhập bằng kênh du lịch văn hóa. Đó là những lợi ích lớn hơn nhiều và khó đong đếm”, TS Nguyễn Thị Thu Trang khẳng định.
Đồng quan điểm, TS Phạm Dũng, người khởi xướng thành lập Hội cổ vật Thăng Long cho rằng, làng cổ Bát Tràng là nơi chứa đựng nhiều yếu tố văn hóa thuần Việt, chứa đựng rất nhiều giá trị văn hóa, lịch sử, cội nguồn.
Việc xây dựng Bảo tàng sinh thái Làng cổ Bát Tràng là rất cần thiết và đây là mô hình kiểu mẫu để có thể nhân rộng.
"Nếu không lưu giữ thì ngay cả người Bát Tràng cũng không thể hiểu hết, nhất là du khách quốc tế. Bảo tàng sinh thái đối với bất cứ quốc gia nào cũng cần, đây là ý tưởng cần sớm được hiện thực để nó trở thành mô hình điểm", TS Phạm Dũng nói.
Họa sĩ Thành Chương cho rằng, bản thân Bát Tràng hội đủ các yếu tố là một bảo tàng sinh thái, cái chính là ứng xử và gìn giữ ra sao để nâng tầm giá trị.
Huy Linh
Báo Lao động Xã hội số 58
