Làng nghề truyền thống muối Cần Giờ đổi thay từ mô hình sản xuất mới

Tôi tìm về làng muối Xã Cần Thạnh, huyện Cần Giờ vào một buổi trưa cuối tuần, từ trung tâm huyện Cần Giờ đi khoảng 30 km về phía Nam, nếu tính đi từ trung tâm Thành phố Hồ Chí Minh khoảng 60km. Về với ruộng muối Cần Thạnh giữa trưa nắng, Diêm dân nơi đây đang gấp rút thu hoạch muối cho kịp bán Tết Canh Tý 2020.

Làng nghề đã có từ lâu đời

Từ lâu, hạt muối xã Cần Thạch đã vươn cánh bay xa ra cả nước và xuất khẩu qua thị trường Châu Âu, EU,.. Tuy nhiên, những năm trước do bị ảnh hưởng của thời tiết, các ruộng muối làm theo kiểu truyền thống nên không đạt hiệu quả cao, nhiều Diêm dân đã bỏ cái nghề "bán mặt cho đất, bán lưng cho trời" để đi làm công việc khác.

Từ năm 2018 đến nay,huyện Cần Giờ đã quy hoạch nghề muối gắn với chương trình muối quốc gia. Làng muối xã Cần Thạnh đã thực hiện cải tạo, nâng cấp, áp dụng kỹ thuật mới vào nghề,… bên cạnh đó kết hợp làm du lịch phục vụ du khách. Làng nghề muối Cần Giờ đã là một lựa chọn điểm đến vào những ngày cuối tuần của nhiều du khách từ Sài Gòn cũng như từ nơi khác. Ngày nay, trở lại với làng nghề muối Cần Giờ đã nhiều đổi thay, cuộc sống đã ấm no hơn trước.

Một Diêm dân cho tôi biết, Trước đây, "việc làm muối cũng khá đơn giản, chỉ đắp nền đất cứng, dẫn nước biển vào ruộng, phơi qua vài con nắng, nước biển sẽ tự kết tinh thành muối thô. Thế nhưng khi tận mắt chứng kiến cảnh diêm dân thu hoạch muối mới thấy hết nỗi vất vả của nghề làm muối. Diêm dân phơi mình dưới cái nắng gay gắt, bàn chân trần bước đi trên đồng muối, tay cầm cuốc cào muối, những giọt mồ hôi chảy dài trên khuôn mặt, đôi vai nặng trĩu gánh muối lên bờ".

Ở Cần Giờ vùng ven biển nghề làm muối dùng phương pháp phơi nước. Người dân thường đào ao hoặc hồ cạn làm "ruộng" rồi thông cho nước biển chảy vào đầy, sau đó đóng lại. Cạnh bên "ruộng" thì làm hai cấp sân, thấp dần khoảng 15 cm. Mỗi sân đều san phẳng, đắp bờ chia ô vuông vắn; mỗi ô là 4 m x 10 m. Đó là ruộng muối.

Nước biển từ các kênh rạch sẽ chảy vào khuôn lóng, khoảng 2 - 3 ngày sau thì cho nước từ khuôn lóng vào các khuôn rang là phần khuôn phơi bốc hơi lần thứ nhất. Đợi khoảng 2 đến 3 ngày khi khuôn rang gần cạn nước vì nước bốc hơi thì lại châm thêm nước từ khuôn lóng ở trên xuống khuôn ăn ở dưới thì lại cho nước từ khuôn rang sang các khuôn chứa (khuôn chứa sẽ có kích thước nhỏ hơn 1/2 khuôn lóng và khuôn rang). Sau 2 đến 3 ngày lại chập 2 khuôn chứa vào khuôn ăn, lúc này thì nồng độ muối trong khuôn chứa đã mỗi lúc một cao. Khuôn ăn là khuôn nhỏ nhất và có tính chất quan trọng nhất trong việc kết tinh muối, nếu như thước đo nồng độ muối nhảy 27 - 28 chữ thì muối sẽ kết tinh.

Sau khi muối kết thành hột, người dân sẽ cho thêm muối giống vào nhằm kích thích muối đóng hột to hơn, khoảng thời gian từ lúc muối kết tinh cho đến khi thu hoạch muối là khoảng từ 7 đến 9 ngày. Số lượng muối thu hoạch được trên 1 khuôn ăn sẽ phụ thuộc vào diện tích của khuôn ăn. Việc thu hoạch muối còn khá khó khăn và khẩn trương vì sẽ phụ thuộc rất nhiều vào thời tiết. Người làm muối theo đó "cào muối" đánh thành gò (đống) cho khô thì xúc lên đem bán".

Mùa thu hoạch muối thường kéo dài từ khoảng tháng 12 đến tháng 5 dương lịch.

Áp dụng công nghệ mới vào sản xuất muối mang lại hiệu quả kinh tế cao

Hai năm trở lại đây, nghề sản xuất muối xã Cần Thạch có sự chuyển đổi mô hình từ sản xuất muối truyền thống sang sản xuất theo phương thức kết tinh trên ruộng trải bạt, góp phần tăng năng suất, chất lượng sản phẩm. Nhờ đầu tư sản xuất muối sạch nên muối Cần Giờ được người tiêu dùng đón nhận, sản phẩm từng bước tạo thế đứng trên thị trường. Hàng năm, diện tích đưa vào sản xuất muối khoảng 1.200 ha, trong đó có trên 1.000 ha sản xuất theo mô hình trải bạt. Năng suất thu hoạch đạt 80 tấn/ha, tăng 3,5%/năm. Thương hiệu muối sạch Cần Giờ đã vươn xa, cung cấp cho nhiều thị trường khó tính.

Đại diện Uỷ ban nhân dân xã cho biết; "Trong đề án phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao thu nhập, giảm nghèo bền vững cho người dân trên địa bàn huyện Cần Giờ giai đoạn 2016 - 2020, Uỷ ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh đã xây dựng kế hoạch phát triển nghề muối, nâng cao thu nhập cho Diêm dân. Nhiều năm qua, các mô hình sản xuất muối tiên tiến nâng cao năng suất, hiệu quả được triển khai. Kết nối thị trường tiêu thụ muối, triển khai các chính sách hỗ trợ khuyến khích phát triển nông nghiệp đô thị của thành phố".

"Phát triển các hình thức tổ chức sản xuất, kinh doanh và chế biến muối tại huyện Cần Giờ. Thành phố đầu tư công trình giao thông, thủy lợi vùng muối, triển khai thực hiện dự án bảo tồn và phát triển Làng nghề muối xã Cần Thạnh, kiến nghị xây dựng kho dự trữ muối quốc gia… nhằm đảm bảo nâng cao hiệu quả, đời sống sản xuất người làm muối. Từ khi có mô hình sản xuất muối trải bạt, muối sạch, năng suất đạt cao gấp 3 - 4 lần so với trước. Cuộc sống của người làm muối ở Cần Thạnh thay đổi hẳn, thu nhập 60 - 100 triệu đồng/ha" vị này cho biết thêm.

Hướng phát triển mới cho Làng nghề Muối Cần Giờ

Làng nghề muối xã Cần Thạnh, huyện Cần Giờ được Thành phố công nhận đạt tiêu chuẩn làng nghề truyền thống. Trong chương trình xây dựng mỗi xã, thị trấn một sản phẩm du lịch, ngành nghề, làng nghề truyền thống phục vụ du lịch, xã Cần Thạnh phát triển loại hình du lịch trải nghiệm tham quan làng nghề muối, trải nghiệm cảm giác "một ngày làm Diêm dân Cần Giờ". Đây được xem là mô hình du lịch sinh thái kết hợp nông nghiệp đã đem lại nhiều hứng thú cho du khách đã có dịp về nơi đây.

Anh Hoàng Dũng một khách du lịch chia sẻ, " Tôi rất thích thú với trải nghiệm tại làng muối Cần Thạnh. Đến đây, du khách có thể tận mắt chứng kiến một ngày làm việc của Diêm dân trên các ruộng muối, cũng có thể trải nghiệm cùng Diêm dân tham gia công việc làm muối. Ngay từ lúc gà chưa gáy, những Diêm dân này đã phải ra đồng để bắt đầu cho một ngày làm bạn với muối. Chỉ với một đôi gánh tre là họ có thể bắt đầu công việc gánh muối của mình. đến lúc mặt trời lên cao quá đầu người, đống muối thì ngày càng cao, họ phải gánh lên tận đỉnh khiến công việc đã mệt nhọc càng thêm vất vả hơn".

"Khi mặt trời nắng gắt cũng là lúc họ hoàn thành công việc vất vả với những giọt mồ hôi mặn chát vị biển. Vòng quay công việc nhàm chán, cực nhọc này lại tiếp tục lặp đi lặp lại hết ngày này đến ngày khác trong cuộc mưu sinh của người dân nơi đây".

Anh Lê Duẩn du khách ở quận 7, Thành phố Hồ Chí Minh hào hứng; "Thực sự tôi cũng chỉ cố gắng được một lúc trải nghiệm công việc của các Diêm dân, phải tham gia trực tiếp mới cảm nhận được hết nỗi khổ cực của người làm muối. Tuy nhiên, đến với làng muối tôi rất thích thú vào sáng sớm và buổi chiều tối sẽ là địa điểm lý tưởng để chụp được những khung hình rất ấn tượng, rất thích hợp cho các bạn đam mê chụp ảnh. Chia sẻ một kinh nghiệm cho các bạn để có ảnh đẹp thì bạn nên đi vào sáng sớm lúc bình minh vào ngày có nắng. Thường lúc đó mới có Diêm dân làm việc bạn có thể chụp được hình đẹp như ý muốn".