Lễ hội Cầu Ngư làng Cam Lâm trở thành di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia

Tham dự có ông Thuận Hữu, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Tổng Biên tập Báo Nhân dân; ông Phan Văn Hùng, Phó Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam, Phó Tổng Biên tâp Báo Nhân dân; ông Lê Ngọc Châu, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Hà Tĩnh…

Cùng đại diện lãnh đạo một số sở, ban, ngành cấp tỉnh, lãnh đạo huyện Nghi Xuân cùng đông đảo Nhân dân và du khách thập phương. 

Lễ cầu ngư làng Cam Lâm diễn ra hằng năm vào dịp rằm tháng Giêng. Và cứ 3 năm một lần, người dân ở đây sẽ tổ chức lễ hội cầu ngư với nhiều nghi lễ như: tế cá Ông, rước Đông Hải Linh Ứng tôn thần... cùng các hoạt động văn hóa, văn nghệ dân gian sôi nổi. 

Đây là nét sinh hoạt văn hóa tâm linh truyền thống của người dân làng Cam Lâm nói riêng và ngư dân các địa phương lân cận nói chung. 

Nghề đánh cá biển gắn với tập tục lâu đời của miền quê biển. Một buổi sáng, dân Cam Lâm thấy trên bãi cát làng có bộ xương cá voi trôi dạt vào. Vì cá voi được coi là cá thần (ngư thần), thường giúp ngư dân khi gặp nạn. Đã có nhiều chuyện kể lại khá ly kỳ.

Như cá voi giúp nâng thuyền và đẩy vào gần bờ cứu người gặp nạn; người bị trôi ngoài biển thì cá voi nâng người và chở vào gần bờ, rồi lựa sóng để thả thuyền, thả người để sóng xô lên bãi cát... 

Những nghĩa cử ấy được con người ví cá voi như một vị thần, dân ở vùng này gọi là thần Đông Hải. 

Xương cá voi khi dạt vào bờ, được bà con tổ chức lễ tang chôn cất chu đáo như người và lập bàn thờ. Đền thờ được gọi là Đền Đông Hải, về sau được một triều Vua phong sắc hiệu thần Đông Hải là: “Đương giới quản hải đạo ngư ông lịch nậm linh ứng uông nhuận tùng ba lịch triều phong tặng hàm hoàng quang đại thượng đẳng tối linh thần”. 

Đền Đông Hải, xã Xuân Liên có 4 đạo sắc phong, năm 2017 được xếp hạng Di tích Lịch sử - Văn hoá cấp tỉnh. Tục thờ Cá Ông tại làng Cam Lâm - xã Xuân Liên chiếm vị trí đặc biệt quan trọng trong đời sống tinh thần của người dân nơi đây.

Một phong tục đã ăn sâu trong đời sống văn hoá nhằm thể hiện sự biết ơn của ngư dân dành cho Cá Ông, đồng thời là dịp để họ cầu mong, gửi gắm những hi vọng về một năm dong buồm ra khơi suôn sẻ, thuận lợi và bình an với những khoang thuyền đầy ắp lộc trời. 

Phần lễ của Lễ hội Cầu ngư, ngư dân tổ chức một cách trang nghiêm, cung kính với đầy đủ các nghi thức truyền thống, nghinh thần, rước sắc, đọc văn tế,… Lễ rước sắc chính là phần mở đầu của Lễ hội Cầu ngư (bắt đầu từ lăng Ông, tức là đền Đông Hải). Sau phần này, ngư dân tiếp tục thực hiện những lễ nghinh thuỷ, lễ rước hồn Thần Đông Hải.

Trước và sau khi kết thúc nghi lễ cầu cúng, phần hội trong Lễ hội Cầu ngư được bắt đầu với một loạt những trò chơi dân gian, diễn xướng dân gian như Trò Kiều và dân ca Ví, Giặm Nghệ Tĩnh. Ngoài ra, mọi người còn tổ chức các hoạt động thể thao sôi nổi như đua thuyền, đi cà kheo, kéo co, đấu võ cổ truyền... 

Tất cả hoạt động này tạo nên bầu không khí lễ hội vừa trang nghiêm, nhưng cũng rất náo nhiệt và thú vị. 

Với những giá trị văn hóa tâm linh, tập quán tín ngưỡng độc đáo, ngày 21/2/2024, Bộ VHTT&DL đã có Quyết định số 389/QĐ-BVHTTDL đưa Lễ hội Cầu Ngư làng Cam Lâm vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. 

Tại buổi lễ, ông Nông Quốc Thành, Phó cục trưởng Cục Di sản văn hóa, Bộ VHTT&DL đã trao bằng “Chứng nhận Lễ hội Cầu Ngư làng Cam Lâm là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia” cho Đảng bộ, chính quyền và nhân dân xã Xuân Liên. 

Phát biểu tại buổi lễ, ông Lê Ngọc Châu, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Hà Tĩnh khẳng định những giá trị to lớn của Lễ hội Cầu Ngư trong kho tàng di sản văn hóa phi vật thể Hà Tĩnh nói riêng và dân tộc Việt Nam nói chung. 

"Lễ hội Cầu Ngư là sinh hoạt văn hóa mang đậm dấu ấn văn hóa biển và có vai trò quan trọng trong đời sống văn hóa, tín ngưỡng của những con người găn bó với biển và sinh tồn trên biển", ông Châu cho hay. 

Đặc biệt, Lễ hội Cầu Ngư làng Cam Lâm chứa đựng các hình thức diễn xướng dân gian, gắn với trò Kiều, dân ca ví dặm, tập quán xã hội và các trò chơi truyền thống có từ lâu đời nhưng luôn được sáng tạo, thể hiện một cách sâu sắc và ấn tượng.

"Đoàn kết tương thân tương ái và kết nối cộng đồng của người dân Cam Lâm được trao truyền và kế thừa từ thế hệ này sang thế hệ khác", ông Lê Ngọc Châu nhấn mạnh.

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Hà Tĩnh đề nghị cấp ủy, chính quyền huyện Nghi Xuân, xã Xuân Liên và các cấp, ngành trong huyện phải hết sức quan tâm, tạo điều kiện tốt nhất, cùng bà con nhân dân tiếp tục giữ gìn, bảo tồn và phát huy giá trị di sản quý giá này của cha ông để lại.