Mâm cúng rằm tháng Giêng chuẩn và những việc nên làm

Rằm tháng Giêng là một trong những ngày lễ quan trọng trong phong tục tập quán của người Việt. 

Người xưa có quan niệm "cúng cả năm không bằng ngày rằm tháng Giêng". Trong ngày này, người dân thường đi chùa cầu an, cầu may hoặc dâng sao để "giải hạn" và các gia đình cũng làm mâm cúng tổ tiên. Với bàn thờ gia tiên dâng mâm lễ mặn, còn với bàn thờ Phật thì cúng lễ chay.

Về cơ bản thì mâm cỗ cúng rằm tháng Giêng không khác nhiều so với Tết Nguyên đán. Tuy nhiên, cúng rằm tháng Giêng cũng không nhất thiết phải mâm cao cỗ đầy mà gia đình nên "tùy tiền biện lễ", dựa vào điều kiện kinh tế của gia chủ mà chuẩn bị sao cho phù hợp, chú trọng yếu tố thành tâm, nghiêm túc.

Cúng vào ngày chính rằm

Nhiều gia đình vì bận rộn hoặc vì lý do cá nhân nên thường cúng Rằm tháng Giêng sớm, trước ngày 15 âm lịch. 

Theo các chuyên gia phong thủy, với nhịp sống hiện đại, đây là lựa chọn phù hợp, tuy nhiên gia đình nên sắp xếp cúng vào đúng ngày chính rằm, tức ngày 15/1 âm lịch vẫn là tốt nhất. Và cúng vào giờ Ngọ (11h-13h) được xem là giờ chuẩn để thực hiện lễ cúng.

Mâm cỗ cúng rằm tháng Giêng đầy đủ gồm những gì?

Mâm cỗ để cúng vào Rằm tháng Giêng vô cùng quan trọng vì ngày này được cho rằng là thời điểm Phật giáng trần, khác biệt so với các ngày rằm khác. Do vậy, gia đình nên chuẩn bị mâm lễ cúng chu đáo, đầy đủ, gồm mâm lễ cúng Phật, mâm lễ cúng gia tiên trong nhà.

Mâm cỗ mặn cúng rằm tháng Giêng hầu như không thể thiếu thịt gà, xôi gấc/bánh chưng. Gà là vật cúng tế linh thiêng nhất, còn xôi gấc có màu đỏ sẽ mang đến may mắn cho gia đình trong năm mới.

Mâm cỗ mặn cúng gia tiên: 

Mâ cỗ cúng gia tiên sẽ thường có 4 bát 6 đĩa. Cụ thể, 4 bát gồm: canh măng, canh bóng, bát miến và mọc; 6 đĩa gồm: Thịt gà hoặc lợn luộc, giò/chả, nem, món xào, dưa hành/dưa muối, xôi hoặc bánh chưng.

Cần lưu ý, lễ vật cũng gồm hương, hoa, đèn nến, vàng mã, trầu cau, rượu và không được để chung với lễ vật cúng Phật.

Một mâm lễ mặn cúng rằm tháng Giêng thường bao gồm: Năm lạng thịt vai luộc; Một bát canh măng; Một đĩa xào thập cẩm; Một đĩa nem; Một đĩa rau xào; Một đĩa giò; Một đĩa xôi gấc; Một đĩa hoa quả.

Các vật phẩm khác như: Hương hoa vàng mã; đèn nến; trầu cau; rượu.

Đặc biệt trong mâm lễ phải có bánh trôi (chè trôi nước). Ý nghĩa của việc ăn bánh trôi ngày Tết Nguyên tiêu là mong muốn mọi việc quanh năm được hanh thông, trôi chảy.

Mâm cỗ chay cúng Phật: 

Mâm cỗ chay cúng Phật, gồm: Hoa quả; chè xôi; các món đậu; canh xào không thêm nhiều hương liệu; bánh trôi nước; cỗ chay tùy loại có từ 10, 12 tới 25 món.

Điểm đặc biệt trên mâm cỗ chay là sự hiện diện của những màu sắc tượng trưng cho ngũ hành. Ăn cơm chay là một cách hướng tới sự cân bằng, thanh thản trong tâm hồn.

Mâm cỗ phải có 5 màu sắc tượng trưng cho ngũ hành: đỏ (hỏa), xanh (mộc), đen (thổ), trắng (thủy) và vàng (kim); và đủ 10 món, gồm các món ăn từ tứ phương: sông, núi, biển, đồng bằng. Tất cả tạo nên mâm cỗ đủ đầy, cầu mong yên ấm an lành, xua đi những đen đủi nếu có.

Ngoài ra, các gia đình có thể phóng sinh, đi chùa lễ Phật, làm việc thiện…

Trong ngày rằm tháng Giêng, người dân còn kiêng kỵ một số điều sau:

Không để thùng gạo cạn đáy: Người xưa quan niệm rằng đầu năm mà thùng gạo trong nhà cạn đáy thì quanh năm sẽ đói kém.

Kiêng câu cá: Dân gian có quan niệm rằng nếu câu cá vào ngày trăng tròn sẽ dễ mang đến vận đen xui rủi.

Kiêng nói tục, chửi bậy: Nếu ngày rằm mà nói tục, chửi bậy sẽ mang đến nhiều thị phi…

Những thông tin trên đều là quan niệm dân gian, được truyền miệng từ đời này qua đời khác nên chỉ mang tính tham khảo. Cuộc sống ra sao là do mỗi người tự quyết định, không phải chỉ phụ thuộc vào vài điều kiêng kỵ ngày Rằm tháng Giêng.