Báo Suckhoe&doisong.vn xin giới thiệu chia sẻ của chuyên gia dị ứng PGS. TS. Hoàng Thị Lâm-Trưởng bộ môn Dị ứng Miễn dịch lâm sàng, Đại học Y Hà Nội, Trưởng khoa Dị ứng Miễn dịch và Da liễu, bệnh viện E, Chủ tịch chi hội Dị ứng Miễn dịch Y học giấc ngủ về vấn đề này.
Không phải ai cũng dị ứng vắcxin
Theo PGS. TS. Hoàng Thị Lâm, vaccine cũng giống như các thuốc khác đều có tiềm năng gây dị ứng, và bất kỳ thành phần nào của vaccine cũng có thể đóng vai trò là một dị nguyên.
Thành phần gây dị ứng trong vaccine rất đa dạng, tùy từng loại vaccine. Đó có thể là gelatin (có trong vaccine sởi, rubela, thủy đậu...), có thể là protein trứng (vaccine sốt vàng, sởi, rubella, vaccine dại …), protein sữa (bạch hầu, ho gà, uốn ván….). Một số chất bảo quản trong vaccine như thimerosal, aluminum, và phenoxyethanol cũng có tiềm năng gây dị ứng. Kháng sinh, chất chống nấm sử dụng trong vaccine hoặc là latex, nhưng cũng có thể là chính bản thân vaccine, đều là những thành phần kháng nguyên dễ gây dị ứng. PEG và Polysorbate là hai thành phần có trong vaccine ngừa COVID-19 cũng được liệt kê các dị nguyên tiềm năng.
PGS. TS. Hoàng Thị Lâm nhấn mạnh, tuy nhiên không phải ai cũng bị dị ứng vaccine, chỉ có những người có cơ địa dị ứng mới có nguy cơ dị ứng vaccine. Những người có cơ địa dị ứng là những người bản thân hoặc có thành viên trong gia đình mắc các bệnh dị ứng như dị ứng thuốc, dị ứng thức ăn, dị ứng vaccine, hen phế quản, viêm mũi dị ứng v.v…
PGS. TS. Hoàng Thị Lâm-Trưởng bộ môn Dị ứng Miễn dịch lâm sàng, đại học Y Hà Nội, Trưởng khoa Dị ứng Miễn dịch và Da liễu, bệnh viện E tư vấn cho người bệnh dị ứng trước khi tiêm vắc - xin.
Những người có cơ địa dị ứng nhận biết khả năng dị ứng vaccine của mình cách nào?
PGS. TS. Hoàng Thị Lâm cho biết, hiện nay, có rất nhiều phác đồ hướng dẫn cách tiếp cận và chẩn đoán dị ứng vaccine ở những người có cơ địa dị ứng.
Với những người có cơ địa dị ứng cần có các cách tiếp cận thích hợp với từng đối tượng (cá thể hóa) bằng các phương pháp như thăm khám lâm sàng, các xét nghiệm, các thủ thuật hoặc các test kích thích với chính bản thân vaccine và/hoặc thành phần vaccine. Tuy nhiên, điều quan trọng nhất vẫn là thăm khám lâm sàng để nhận biết những người có nguy cơ dị ứng vaccine.
Một số phòng xét nghiệm có thể xác định được mức kháng thể dị ứng với vaccine, thông thường là kháng thể IgE đặc hiệu với vaccine và/hoặc thành phần vaccine. Test da với vaccine và/hoặc thành phần vaccine cũng được sử dụng.
Đây là thủ thuật đơn giản dễ làm và rất có ý nghĩa trên lâm sàng. Có rất nhiều cách tiến hành test da với vaccine và/hoặc thành phần vaccine nhưng các hướng dẫn gần đây đều cho rằng nên bắt đầu bằng test lẩy da với chính bản thân vaccine và/hoặc thành phần vaccine không pha loãng. Nếu bệnh nhân có tiền sử dị ứng nặng nên pha loãng vaccine khi thực hiện test lẩy da. Nếu test lẩy da âm tính cần thực hiện thêm test nội bì. Tùy từng vaccine chúng ta có nồng độ pha loãng riêng biệt.
Tất cả các test này cần có test đối chứng để loại bỏ các trường hợp dương tính giả và âm tính giả. Test da cũng có thể gây phản ứng phản vệ, nên chỉ được thực hiện tại các đơn vị có trang bị đầy đủ phương tiện cấp cứu và được thực hiện bởi các bác sĩ chuyên khoa hoặc có chứng chỉ về việc thực hiện test này.
Ngoài test da chúng ta có thể thực hiện xét nghiệm IgE đặc hiệu với dị nguyên (vaccine) như protein trứng, protein sữa, gelatin, latex và nấm mốc hoặc kháng sinh (thành phần của vaccine). Trong một số trường hợp đặc biệt, các bác sĩ dị ứng sẽ sử dụng test kích thích với vaccine và/hoặc thành phần của vaccine để chẩn đoán người bệnh có dị ứng với vaccine hay không. Đây cũng là thủ thuật có tính nguy hiểm cao, nên chỉ được thực hiện tại các cơ sở y tế có trang bị đầy đủ phương tiện cấp cứu và được thực hiện bởi các bác sĩ chuyên khoa Dị ứng hoặc các bác sĩ được đào tạo chuyên khoa này.
Theo PGS. TS. Hoàng Thị Lâm người có cơ địa dị ứng cần có các cách tiếp cận thích hợp với từng đối tượng (cá thể hóa) bằng các phương pháp như thăm khám lâm sàng, các xét nghiệm, các thủ thuật hoặc các test kích thích với chính bản thân vaccine và/hoặc thành phần vaccine.
Cơ hội nào cho người dị ứng vaccine?
Nếu test da, test kích thích và các xét nghiệm trong phòng thí nghiệm âm tính, cơ hội dị ứng vaccine đó rất thấp. Nếu bất cứ một test nào nêu trên dương tính, cân nhắc thay thế vaccine nếu có thể. Nếu không thể thay thế vaccine, và người bệnh cần thiết phải tiêm vaccine đó, cân nhắc tiêm vaccine theo phác đồ liều tăng dần hay còn gọi là giảm mẫn cảm với vaccine . Tuy nhiên, phương pháp này chỉ được thực hiện bởi các bác sĩ dị ứng tại các cơ sở có đầy đủ phương tiện cấp cứu.
Với các phương pháp tiếp cận người bệnh nghi ngờ dị ứng vaccine nêu trên của các bác sĩ dị ứng, người bệnh có cơ địa dị ứng đã được trao thêm cơ hội để tiêm vaccine, góp phần nhanh chóng tạo nên miễn dịch cộng đồng, để đẩy lùi đại dịch COVID-19.
Với những người có cơ địa dị ứng cần có các cách tiếp cận thích hợp với từng đối tượng (cá thể hóa) bằng các phương pháp như thăm khám lâm sàng, các xét nghiệm, các thủ thuật hoặc các test kích thích với chính bản thân vaccine và/hoặc thành phần vaccine.