Dù chưa hết năm, rau quả đã lập kỷ lục xuất khẩu 5 tỷ USD, giúp đưa ngành hàng này lần đầu tiên “vượt vũ môn” dẫn đầu ngành nông nghiệp, “qua mặt” các nhóm chủ lực như gạo, hạt điều, cà phê về kim ngạch xuất khẩu.
Do sầu riêng qua chính vụ
Theo số liệu thống kê sơ bộ vừa được Tổng cục Hải quan công bố, tháng 11, kim ngạch xuất khẩu rau quả đạt gần 373 triệu USD, giảm mạnh tới 38,8% so với tháng trước. Tuy nhiên, sự sụt giảm mạnh này không nằm ngoài dự đoán của các chuyên gia và cơ quan quản lý.
Theo ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, sở dĩ xuất khẩu rau quả giai đoạn cuối năm giảm mạnh do mặt hàng chủ lực là sầu riêng đã qua thời điểm chính vụ. Trong khi đó, mặt hàng này đóng góp lớn nhất vào kim ngạch của ngành hàng rau quả. Riêng xuất khẩu sầu riêng sang thị trường Trung Quốc trong 11 tháng đã đạt 2,5 tỷ USD.
Dù sụt giảm kim ngạch trong tháng 11, nhưng tính chung 11 tháng xuất khẩu rau quả vẫn tăng trưởng hết sức ấn tượng đạt gần 5,2 tỷ USD, tăng tới 70,3% so với cùng kỳ năm ngoái. Đây là nhóm hàng xuất khẩu chủ lực có tốc độ tăng trưởng ấn tượng nhất.
Đáng chú ý, dù chưa hết năm nhưng kim ngạch xuất khẩu rau quả đã lập kỷ lục khi lần đầu tiên cán mốc 5 tỷ USD.
“Trong lịch sử ngành rau quả, chưa năm nào có kim ngạch xuất khẩu đạt 5 tỷ USD. Năm đạt kim ngạch cao nhất là 2019 cũng chỉ hơn 3,7 tỷ USD. Sau đó, do ảnh hưởng của dịch Covid-19 nên kim ngạch các năm sau giảm và năm 2022 chỉ đạt gần 3,4 tỷ USD. Năm nay, lúc đầu Hiệp hội cũng chỉ dự báo kim ngạch cả năm khoảng 4 tỷ USD", ông Đặng Phúc Nguyên nói.
"Con số 5 tỷ USD cũng là mục tiêu đặt ra cho ngành rau quả vào năm 2025. Như vậy, với kết quả vừa qua ngành rau quả đã cán đích sớm 2 năm về mục tiêu kim ngạch xuất khẩu”, vẫn ông Nguyên cho biết thêm.
Vững tin về đích 5,5 đến 5,6 tỷ USD
Với kết quả đạt được vừa qua và diễn biến gần đây, ông Lê Phúc Nguyên dự tính kim ngạch xuất khẩu rau quả cả năm 2023 đạt con số 5,5 hoặc 5,6 tỷ USD.
Trong thời điểm cuối năm, thêm một tin vui với ngành hàng rau quả khi Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (Việt Nam) và Tổng cục Hải quan (Trung Quốc) vừa ký kết Nghị định thư về yêu cầu kiểm dịch thực vật đối với quả dưa hấu tươi xuất khẩu từ Việt Nam sang Trung Quốc.
Nghị định thư là bước thúc đẩy xuất khẩu chính ngạch sản phẩm nông nghiệp truyền thống này của Việt Nam và chuẩn hóa các quy định về xuất khẩu nông sản giữa hai nước.
Nghị định thư xác định rõ các yêu cầu nhập khẩu từ phía Trung Quốc nhằm đảm bảo quả dưa hấu tươi của Việt Nam tuân thủ các luật, quy định và tiêu chuẩn liên quan đến vệ sinh an toàn thực phẩm của Trung Quốc cũng như yêu cầu về kiểm dịch thực vật, từ đó tạo cơ sở cho việc tuân thủ của các đơn vị sản xuất, đóng gói và xuất khẩu của Việt Nam.
Như vậy, thời gian tới, cơ hội xuất khẩu với mặt hàng chủ lực sang thị trường Trung Quốc là dưa hấu tiếp tục được rộng mở.
Về thị trường xuất khẩu, Trung Quốc tiếp tục giữ vị trí số 1 với kim ngạch đạt hơn 3,4 tỷ USD (tính hết tháng 11), tăng tới 149% so với cùng kỳ năm ngoái (tương đương kim ngạch tăng thêm hơn 2 tỷ USD) và chiếm khoảng 65,4% tổng kim ngạch xuất khẩu mặt hàng này của các nước.
Cùng với thị trường Trung Quốc, Việt Nam cũng tiếp tục thúc đẩy việc mở rộng xuất khẩu rau quả sang nhiều thị trường quan trọng như Hoa Kỳ, EU, Australia, Hàn Quốc, các nước thuộc Trung Đông…
Theo các dự báo, đến năm 2025, dung lượng thị trường sầu riêng của Trung Quốc có thể đạt 20 tỷ USD và cả thế giới là 28,6 tỷ USD. Mức độ tăng trưởng của ngành sầu riêng thế giới trong giai đoạn 2019 - 2025 được dự báo khoảng 7,2%/năm.
Như vậy, thời gian tới, thị trường tiêu thụ sầu riêng vẫn rất tốt. Do vậy, Hiệp hội Rau quả Việt Nam khuyến cáo bà con tính đến yếu tố bền vững, tăng cường chất lượng về sản phẩm và về giống.
Bên cạnh những yếu tố thuận lợi, ngành rau quả nước ta vẫn đối mặt với nhiều khó khăn và thách thức khi ngày càng nhiều nước dựng nên các hàng rào kỹ thuật. Mới đây, Thái Lan đã nâng tiêu chuẩn sầu riêng xuất khẩu, cụ thể là tăng độ khô của cơm sầu riêng từ 32% lên 35% và thực hiện giám sát từng lô hàng để đảm bảo đạt tiêu chuẩn theo yêu cầu đề ra.
Điều này đặt ra nhiều thách thức cho nông dân trồng sầu riêng và doanh nghiệp Việt Nam.
Bên cạnh đó, theo các chuyên gia, con đường xuất khẩu mặt hàng này vẫn còn nhiều “gập ghềnh”, trong đó có hàng rào kỹ thuật phi thuế quan của nhiều thị trường nhập khẩu chủ lực đối với một số mặt hàng rau quả như cà rốt, vải thiều, bắp cải, súp lơ, ớt…
Để tăng giá trị gia tăng cho nông sản, các mặt hàng cần được chế biến và bảo quản tốt hơn, chẳng hạn để xuất khẩu sầu riêng đông lạnh sang Trung Quốc, cơ quan quản lý đang dự thảo yêu cầu mặt hàng này phải được chọn lọc thủ công, không chứa tạp chất kim loại; nguyên liệu phải đến từ các vườn trái cây được phía Việt Nam đăng ký; đồng thời phải đóng gói trong bao bì đáp ứng yêu cầu vệ sinh an toàn thực phẩm và kiểm dịch thực vật.
Bộ Công Thương cho rằng, những vấn đề nêu trên đòi hỏi người nông dân, doanh nghiệp nông nghiệp phải sẵn sàng liên kết sản xuất theo kiểu mới, tạo thành những chuỗi sản xuất để đáp ứng yêu cầu về số lượng nhưng vẫn phải đảm bảo chất lượng theo tiêu chuẩn quốc tế. Điều này rất cần vai trò của Nhà nước trong việc tiếp tục tạo ra chính sách để khuyến khích, thúc đẩy hợp tác liên kết mạnh mẽ hơn nữa.
Nguyễn Thanh
