Di tích cấp quốc gia xuống cấp nghiêm trọng
Theo tài liệu lịch sử ghi chép, Trịnh Khả (1391 -1451) người làng Kim Bôi, tổng Sóc Sơn, nay là làng Giang Đông, xã Vĩnh Hoà (huyện Vĩnh Lộc, tỉnh Thanh Hoá) là 1 trong 18 người tham gia Hội thề Lũng Nhai năm 1416. Với tài thao lược, ông nhanh chóng trở thành một trong những tướng tài của Lê Lợi trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn chống giặc Minh xâm lược. Trịnh Khả làm quan dưới ba triều vua Lê là Lê Thái Tổ, Lê Thái Tông và Lê Nhân Tông. Sau khi mất, ông được truy tặng Thái uý liệt quốc công, rồi Hiển Khánh Vương, vua truyền sắc chỉ xây dựng đền tại quê hương. Năm 1993, đền thờ Trịnh Khả tại làng Giang Đông được công nhận là Di tích cấp quốc gia. Đây là một trong những ngôi đền thiêng, có vị trí đắc địa, nằm trên triền đồi lưng tựa núi, mặt hướng về hướng Nam nhìn ra dòng sông Mã. Sau gần 23 năm được công nhận di tích cấp quốc gia, với tầm lịch sử cũng như vai trò tâm linh, tín ngưỡng của nhân dân, nhiều lần di tích này được người dân cũng như cấp ngành văn hoá đứng ra tổ chức trùng tù, tôn tạo. Tuy vậy, theo thời gian, đến nay di tích đã xuống cấp nghiêm trọng. Sự xuống cấp thể hiện ở toàn bộ khu di tích từ hệ thống tường rào, cổng nghinh môn, nhà thờ, cho tới văn bia, các linh khí, đồ vật thờ cúng, ...khiến chính quyền địa phương rất lo lắng, còn người dân địa phương không khỏi xót xa.
Di tích cấp quốc gia Trịnh Khả trước nguy cơ đổ sập.
Theo quan sát của phóng viên, ngay cổng nginh môn, những cánh cửa bị bật bản lề, mối mọt hổng hoét dựng chỏng chơ bên hông cổng; những hoa văn họa tiết trang trí ở cổng Nghinh môn rêu mốc, nhiều vết nứt rộng. Từ cổng nginh môn, chúng tôi leo qua các bậc thang chạy dẫn thẳng vào khu đền thờ. Ở lối đi vào này cũng bộc lộ sự xuống cấp nghiêm trọng, từ hệ thống tường xây dọc hai bên đường dẫn lên đền đổ vỡ. Các bậc lên xuống được lát gạch, xi măng đã bị bong tróc, cỏ mọc um tùm… Phía hai bên cổng dẫn lên nhà đền là hai căn nhà nhỏ, được xây dựng để khách đến dâng hương và đựng đồ tế lễ của đền. Theo quan sát, hai căn nhà cũng đã xuống cấp, cỏ cây mọc um tùm xung quanh, cửa đóng kín. Xót xa nhất vẫn là đền chính, có cấu trúc hình chữ nhị, tiền đường có ba gian, hai dĩ. Phần tường xây của tiền đường đã bị nứt, có chỗ mọc rêu; mái tiền đường lợp kiểu vảy cá, chính giữa bờ nóc trang trí lưỡng long trầu nguyệt, hiện phần mái ngói lợp này đã bị sụp đổ một phần. Bên cánh tả của sân đền có một tấm văn bia nằm ngổn ngang, chỏng chơ thách thức cùng tế nguyệt… Nối tiếp với tiền đường là hậu cung, hậu cung rộng 18m cũng ẩm thấp, có mùi ẩm mốc.
Di tích cấp quốc gia Trịnh Khả đã xuống cấp nghiêm trọng, người dân địa phương phải chống bằng gậy để không bị đổ sập.
Ông Lê Văn Hải (nhà ngay cổng đền) xót xa bởi sự xuống cấp của Di tích nói: “Các chú là phóng viên à?, Di tích Trịnh Khả linh thiêng lắm! hàng năm có rất đông khách thập phương đến dâng hương. Nhưng đến nay Di tích đã xuống cấp lắm rồi!. Không hiểu tại sao các cấp chính quyền không tu bổ, sửa chữa?. Trước đây, nghe xã nói là tỉnh đồng ý về tu sửa, nâng cấp rồi mà, sao mấy năm rồi mà không thấy gì cả?. Xã còn đưa gia đình tôi vào danh sách thuộc diện phải di dời để trùng tu, tôn tạo di tích đấy chú ạ".
Nhiều điểm trong Di tích bị xuống cấp nghiêm trọng
Dự án 6 năm chỉ nằm trên giấy
Mang những thắc mắc của người dân địa phương về sự xuống cấp của Di tích lịch sử cấp quốc gia Đền - Bia ký Trịnh Khả, PV đã gặp và trao đổi ông Lê Thanh Chương, Bí thư Đảng ủy xã Vĩnh Hoà, ông Chương thừa nhận sự xuống cấp nghiêm trọng của ngôi đền, và không giấu được sự lo lắng về sự an nguy của ngôi đền trước mùa mưa bão. Theo ông Chương, năm 2008, di tích xuống cấp trầm trọng, địa phương đã đề nghị với tỉnh và huyện về khảo sát và lập dự án, tiến hành trùng tu, tôn tạo lại. Năm 2009, UBND tỉnh Thanh Hóa đã quyết định đầu tư vốn trùng tu tôn tạo, với tổng kinh phí đầu tư ban đầu là 15 tỷ đồng, nhưng sau đó điều chỉnh xuống còn 9,8 tỉ đồng. UBND huyện Vĩnh Lộc được giao chỉ định nhà thầu. Năm 2010, UBND huyện Vĩnh Lộc, xã Vĩnh Hoà và nhà thầu tiến hành tổ chức làm lễ khởi công để trùng tu tôn tạo di tích, tuy nhiên đến nay không rõ vì lý do gì mà dự án chỉ làm xong tường rào rồi dừng lại?. Cũng theo ông Chương, lý do mà dự án bị “đắp chiếu” là do nguồn kinh phí và năng lực nhà thầu yếu kém dẫn đến công trình không những không được trùng tu như phê duyệt, mà trái lại còn làm ảnh hưởng không nhỏ đến một số hạng mục kiến trúc của đền, khiến di tích càng trở nên xuống cấp hơn. Điều khó hiểu là, nguồn vốn đã rót về 900 triệu đồng vào việc trùng tu, tôn tạo di tích, nhưng phần kết quả làm được thì chỉ là hệ thống tường rào bao quanh ngôi đền- ông Chương bức xúc. Còn ông Trịnh Ngọc Ngân, cán bộ văn hoá xã Vĩnh Hoà cho biết: “Vừa qua, Bí thư Tỉnh uỷ Trịnh Văn Chiến có đến dâng hương tại Di tích Trịnh Khả đã chứng kiến về sự cấp thiết phải trùng tu di tích. Nghe nói ông đã chỉ đạo các cơ quan chức năng khẩn trương nâng cấp, tư bổ Di tích. Hy vọng Di tích Trịnh Khả sẽ sớm được trùng tu, nâng cấp”
Có thể nói, Di tích Lịch sử Đền - Bia ký Trịnh Khả đã xuống cấp nghiêm trọng. Việc người dân và chính quyền địa phương mong mỏi sớm trùng tu, nâng cấp Di tích cấp quốc gia Trịnh Khả là cần thiết và đúng đắn. Đề nghị UBND tỉnh Thanh Hóa sớm có những giải pháp để trùng tu, tôn tạo nhằm bảo vệ Di tích cấp quốc gia Trịnh Khả.