Hủ tục thì nên bỏ
Ở Đạ Tế tồn tại thói quen kiểu mê tín dị đoan là cứ có người bị bệnh thì mời thầy cúng đến làm lễ bắt ma. Bên cạnh lễ bắt ma ở Đạ Tế còn có một “con ma” khác nữa là tục thách cưới. Chị Y Siu tâm sự: “Dân tộc mình có tục thách cưới. Khi nhà trai thách bao nhiêu, nhà gái phải đáp ứng đủ, khổ nhất là gia đình có hoàn cảnh khó khăn. Vì muốn con mình có chồng nên nhà nào cũng phải cố đáp ứng, sau đó còng lưng trả nợ. Như gia đình mình, quanh năm làm quần quật mà vẫn thiếu ăn, con không có sữa để uống, 6 tuổi mà chưa được đến trường…”.
Nhiều người còn cho rằng, những con ma bệnh càng gan lì hơn, về quấy phá nhiều hơn nếu không thực hiện tốt tục thách cưới. Thực chất đây là một hủ tục. Cũng vì hủ tục này mà nhiều chàng trai, cô gái Cơ Ho, Chu Ru dù yêu nhau tha thiết, song không đến được với nhau.
Cách đây 8 năm, Lơ Mu K’Phi, sinh năm 1987, đem lòng yêu say đắm chàng trai trong thôn tên là Kră Ranh Ha Huy. Hai người đã trải qua 5 năm yêu thương nhau với biết bao kỷ niệm và cả những lời thề non hẹn biển, nhưng oái oam thay, gia đình K’Phi quá nghèo, không thể đáp ứng được các sính lễ do nhà trai đưa ra, nên dù Lơ Mu K’Phi và Kră Ranh Ha Huy có yêu nhau đến mấy vẫn đành ngậm ngùi chia tay trong nước mắt. Mấy năm đã trôi qua, mỗi khi nhớ về chuyện cũ, K’Phi vẫn đượm buồn kể: “Chúng mình rất yêu nhau, nhưng khi biết không vượt qua được hủ tục, mình đã bỏ xứ lang thang khắp nơi và định vào rừng sâu mà chết cho xong”. Sau mối tình tan vỡ, đến nay, K’Phi vẫn sống một mình, cô trở nên lạnh lùng trước nhiều chàng trai khác và chỉ mong hủ tục lạc hậu này sớm được xóa bỏ.
Văn hóa lành mạnh góp phần xua tan hủ tục
Dũng cảm bài trừ
Chị K’Nhim là một trong những người tiên phong vận động bỏ hủ tục và bài trừ mê tín. Dù vấp phải sự phản đối quyết liệt nhưng chị vẫn miệt mài phân tích cho từng người hiểu. Tại đám cưới đầu tiên không có tục thách cưới của K’Chung, nhiều người trong các buôn làng đã kéo nhau tới xem. Không phải vay tiền làm lễ cưới, gia đình K’Chung làm ăn khấm khá hơn, hạnh phúc hơn chứ không phải lụi bại dần như lời truyền miệng lâu nay. Ngày đó, già làng A Minh đã bước tới cầm tay K’Nhim nói: “Hóa ra không có tục thách cưới, trai gái Cơ Ho lấy nhau làm ăn tốt hơn. Thế này là vui rồi, bỏ tục lệ này thôi”. Rồi già làng A Minh lại nói: “Mày giỏi thiệt đó, Nhim à. Mày đã làm cho cái đầu người Cơ Ho ở nơi tận cùng hẻo lánh này sáng ra. Hãy đưa cái sáng sủa này của mày cho nhiều người trong buôn, trong xã ta mượn nhé”.
Nhận ra việc làm đầy ý nghĩa của K’Nhim, Hội Phụ nữ xã Đạ Tế đã mạnh dạn thành lập Câu lạc bộ (CLB) xóa luật thách cưới. Đây là CLB đầu tiên ở Tây Nguyên tuyên chiến xóa bỏ luật tục đã có từ nhiều đời nay với trên 30 thành viên, hội viên là những phụ nữ có kiến thức, nhanh nhẹn và nhiệt tình trong công việc. Mỗi thành viên phụ trách 5 - 10 gia đình để tuyên truyền, giúp đồng bào hiểu được tục thách cưới đã cản trở sự phát triển kinh tế và gây khó khăn cho nhiều gia đình, hệ lụy cho xã hội.
Có thể nói, đến nay, CLB xóa luật thách cưới và bắt ma như một luồng gió mới lan ra nhiều xã lân cận, mang đến niềm vui cho không ít gia đình.