Vai trò của CTXH và ASXH trong phát triển kinh tế - xã hội
Với truyền thống của dân tộc, CTXH đã trở thành văn hóa sống, nét đẹp “thương người như thể thương thân” trở thành di sản quý báu, góp phần giúp dân tộc vượt qua muôn vàn thách thức trong lịch sử. Ngày nay CTXH và ASXH được Đảng, Nhà nước Việt Nam rất quan tâm, đặt ngang tầm và thực hiện đồng bộ với phát triển kinh tế. CTXH có vai trò đặc biệt quan trọng, phát triển phù hợp với tình hình và nguồn lực trong từng thời kỳ. Trong những năm qua, nhiều chương trình mục tiêu quốc gia, các chương trình, dự án được Quốc hội, Chính phủ đưa vào quy hoạch, kế hoạch phát triển như: Xóa đói giảm nghèo, việc làm, dạy nghề, xây dựng nông thôn mới. Quốc hội ban hành nhiều luật chuyên ngành như: Luật Trẻ em, Luật Người cao tuổi, Luật Người khuyết tật, Luật Bình đẳng giới, Luật Con nuôi, Luật Phòng, chống mại dâm, Luật về Phòng, chống ma túy...
Chúng ta đang bước vào kỷ nguyên cách mạng công nghiệp lần thứ 4 với đặc trưng dựa trên công nghệ kỹ thuật số ngày càng phổ biến, hệ thống mạng được tích hợp và ngày càng phức tạp hơn, đang làm biến đổi không chỉ nền kinh tế mà còn ảnh hưởng sâu rộng đến các vấn đề xã hội. Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu lao động xã hội, tác động đến lực lượng lao động, tạo ra sự bất công lớn hơn, đặc biệt là gây ra nguy cơ phá vỡ thị trường lao động. Các ngành, lĩnh vực sử dụng nhiều lao động kỹ năng thấp sẽ bị tác động trực tiếp và nhiều nhất do nhu cầu sử dụng lao động tay nghề cao tăng trong khi nhu cầu sử dụng lao động kỹ năng thấp ngày càng giảm. Nhóm lao động chịu tác động mạnh nhất là lao động phổ thông trình độ thấp và trung bình do rất dễ bị thay thế bởi quá trình tự động hóa và người máy. Khoảng cách chênh lệch giàu nghèo có khả năng tiếp tục gia tăng. Những tác động về xã hội đặt CTXH và ASXH phải đối mặt với những thử thách gay gắt phi truyền thống. Luật pháp về CTXH, ASXH phải tính đến sự tương thích trong hội nhập quốc tế.
Phát triển nguồn nhân lực nghề CTXH
Để hiện thực hóa và tính hiệu quả thực hiện pháp luật, chính sách về ASXH, điều quan trọng phải xây dựng, phát triển nguồn nhân lực, chuẩn hóa, chuyên nghiệp hóa. Hiện nay lực lượng đang làm CTXH khoảng 60.000 người, nhưng hầu như chưa có ai được đào tạo chính quy, bài bản. Năm 2010, Thủ tướng Chính phủ có Quyết định số 32/2010/TTg ngày 25/3/2010 về phát triển nghề CTXH, mục tiêu đến năm 2020 có 60.000 cán bộ, nhân viên CTXH được đào tạo. Quyết định này đã đi vào cuộc sống nhanh chóng, hiện có trên 55 trường đại học, cao đẳng mở ngành đào tạo CTXH; hàng trăm lớp bồi dưỡng cho cán bộ từ địa phương đến trung ương.
Hiệp hội Giáo dục nghề nghiệp và Nghề CTXH đã tổ chức nghiên cứu khoa học, triển khai nhiều hội thảo quốc tế và các khóa tập huấn về CTXH cho hội viên. Dự án quốc tế: “Nâng cao năng lực công tác xã hội” đã được ký kết năm 2016 và thực hiện trong giai đoạn 2016 - 2017. Chúng ta cũng hiểu rằng, phát triển nguồn nhân lực CTXH và xã hội hóa mạnh CTXH phải đặc biệt quan tâm đến cả quá trình đào tạo, từ đầu vào (xây dựng chương trình, xây dựng chuẩn, phát triển đội ngũ giáo viên...) đến đầu ra (cho các tổ chức cung cấp dịch vụ xã hội, người được đào tạo có việc làm). Do vậy cần tổ chức khảo sát, đánh giá, hội thảo nhằm đề xuất, kiến nghị giải pháp về luật pháp, chính sách, cơ chế.
Xây dựng hệ thống pháp luật về CTXH và ASXH là tất yếu, khách quan Theo số liệu của Bộ LĐ-TB&XH, cả nước hiện có: 9 triệu người nghèo, 7,5 triệu người cao tuổi, 5,4 triệu người khuyết tật, 4 triệu người nhiễm chất độc da cam, 1,4 triệu trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt, 180.000 người nhiễm HIV, 170.000 người nghiện ma túy, 15.000 người hoạt động mại dâm... Đây là những đối tượng có hoàn cảnh đặc biệt cần được xã hội quan tâm chăm sóc, bảo vệ, che chở... Số người thuộc diện trợ giúp cả tinh thần và vật chất rất lớn, tuy nhiên theo thống kê của Cục Bảo trợ xã hội (Bộ LĐ-TB&XH) hiện nay diện bao phủ CTXH mới chỉ chiếm khoảng 28%.
Trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội ở nước ta giai đoạn vừa qua, CTXH đã đạt được những kết quả quan trọng, góp phần ổn định và nâng cao đời sống nhân dân. Song, cùng với sự phát triển kinh tế đã nảy sinh nhiều vấn đề xã hội phức tạp, sự phân hóa giàu nghèo, phân tầng xã hội, bất bình đẳng về mức sống và cơ hội phát triển, nảy sinh mối quan hệ xã hội đa chiều về lợi ích cá nhân, nhóm xã hội, tập thể và nhà nước. Những vấn đề nêu trên không thể chỉ giải quyết bằng hành chính, kinh tế, bằng tuyên truyền, giáo dục, vận động xã hội... mà quan trọng hơn phải hình thành hệ thống luật pháp điều chỉnh hoạt động CTXH và ASXH. Hiện nay khuôn khổ pháp lý cũng như các văn bản quy phạm pháp luật về CTXH và ASXH chưa hoàn chỉnh và chưa đồng bộ.
- Hiến pháp nước CHXHCN Việt Nam (sửa đổi năm 2013) đã quy định những nội dung liên quan đến CTXH và ASXH, cụ thể là tại các Điều: Điều 34: “Công dân có quyền được bảo đảm an sinh xã hội”;
Điều 37: Trẻ em được Nhà nước, gia đình và xã hội bảo vệ, chăm sóc và giáo dục, được tham gia vào các vấn đề trẻ em. Nghiêm cấm xâm hại, hành hạ, bỏ mặc, lạm dụng, bóc lột sức lao động và những hành vi khác vi phạm quyền trẻ em; Thanh niên được Nhà nước, gia đình và xã hội tạo điều kiện học tập, lao động, giải trí, phát triển thể lực, trí tuệ, bồi dưỡng đạo đức, truyền thống dân tộc, ý thức công dân, đi đầu trong công cuộc lao động sáng tạo và bảo vệ Tổ quốc; Mọi người có quyền được bảo vệ, chăm sóc sức khỏe, bình đẳng trong việc sử dụng các dịch vụ y tế và có nghĩa vụ thực hiện các quy định về phòng bệnh, khám bệnh, chữa bệnh.
Điều 38: “Nghiêm cấm các hành vi đe dọa cuộc sống, sức khỏe của người khác và cộng đồng”.
Trong thực tiễn Quốc hội đã ban hành các luật chuyên ngành như: Luật nghề Y dược; Luật nghề Luật sư; Luật nghề Công chứng; Luật nghề Tư vấn pháp luật...
Như vậy việc xây dựng và ban hành Luật về CTXH và ASXH phải bám sát các quy định của Hiến pháp và đồng bộ với các luật liên quan.
