Tết Đoan Ngọ diễn ra 5/5 âm lịch ở một số nước Đông Á, trong đó có Việt Nam. Ngày này cũng giúp các tiểu thương có cơ hội tất bật, bán không ngơi tay cơm rượu nếp và hoa quả.
Suốt cả tuần nay, tiểu thương ở các chợ lớn nhỏ đều bận rộn với làm bánh gio, cơm rượu nếp bán sớm. Lượng bán ra cho những người đón Tết Đoan Ngọ đã diễn ra nhưng ngày qua và bán khá chạy.
Cơm rượu nếp chủ yếu có hai loại nếp cẩm và nếp cái được đóng thành từng hộp nhỏ có giá từ 15.000 đồng/hộp. Bánh gio có giá 5.000-10.000 đồng/chiếc tùy loại. Với giá cả phải chăng, nên những người bán hàng bán rất chạy.
Tết Đoan Ngọ đã thực sự về trên từng con ngõ nhỏ ở khắp mọi miền Tổ quốc.
Vì sao Tết Đoan Ngọ luôn có có rượu nếp?
Từ xa xưa, 5/5 Âm lịch đã đi vào truyền thống của người Việt, mang ý nghĩa cầu mong một mùa màng bội thu, không bị sâu bọ phá hoại và là dịp cả nhà đoàn viên, sum họp. Vào ngày này, con cháu người Việt sẽ sắm sửa một mâm cúng để dâng lên bàn thờ tổ tiên.
Tùy theo phong tục của mỗi vùng và từng gia đình, ngoài hoa, trái cây chua sẽ có thêm một số sản vật truyền thống như cơm rượu nếp, bánh gio.
Dân gian tin rằng các loại thức ăn với đủ vị cay, nóng, ngọt, chua, đắng có thể giết sâu bọ trong cơ thể, giữ cho con người không bị bệnh tật. Người Việt thường chuẩn bị trái cây đúng mùa như vải, mận, cùng với bánh tro và đặc biệt là rượu nếp để cúng trong Tết Đoan Ngọ.
Trong khi đó, rượu nếp không chỉ là món ăn truyền thống hấp dẫn mà còn mang lợi ích sức khỏe đáng kinh ngạc. Vì lẽ đó mà ở miền Bắc, món nếp cẩm, đặc biệt là rượu nếp cẩm không thể thiếu trong ngày này.
Theo dân gian, rượu nếp được ăn ngay khi vừa ngủ dậy thì rất hiệu nghiệm. Rượu này chủ yếu là xôi còn nguyên hạt lên men, còn gọi là "cái". Người dân thường dùng các loại gạo nếp trắng và cẩm đồ thành xôi, để nguội rồi rắc men, ủ trong ba ngày.
Thúng xôi ủ được đặt trên một chiếc chậu, hứng lấy nước rượu để khi ăn, trộn với cái, tạo vị ngọt, cay rất dễ chịu. Người già, con trẻ đều có thể ăn loại rượu này.
Phải có bánh gio và trái cây chua?
Ngoài miền Bắc chú trọng bánh gio, thì ở các tỉnh miền Trung, món không thể thiếu trong mâm cơm cúng là bánh ú tro. Nhà nào cũng mua từ vài chục bánh trở lên.
Bánh ú tro có nhiều tên gọi khác nhau như bánh ú, bánh gio và bánh âm và tuỳ theo vùng miền sẽ có nhiều biến thể và được gói dưới nhiều hình dạng khác nhau.
Bánh có vị ngọt vừa, mềm dẻo, màu trong đặc trưng, dễ ăn, dễ tiêu, mát ruột, vì thế dân gian cho rằng, nhất định phải ăn trong Tết Đoan Ngọ với tâm niệm tẩy trừ sâu bọ, cầu may mắn.
Ngoài ra, theo truyền thống của người miền Nam, thịt vịt cũng là một thứ không thể thiếu cho ngày lễ này. Tại TP.HCM, vịt quay, heo quay ngày này thường tăng hơn so với ngày thường.
Hái lá đem về nấu nước xông, tắm tẩy trừ sâu bọ theo tục dân gian
Ngoài việc mâm cúng mùng 5/5 Âm lịch vào giờ Ngọ (12h trưa) trong ngày, thì người dân ở các vùng quê sẽ rủ nhau đi hái lá đem về nấu nước xông để làm sạch cơ thể và giải cảm.
Theo dân gian, 12h ngày 5/5 là thời điểm có dương khí tốt nhất, mặt trời tỏa nắng tốt nhất trong năm. Một số nơi có tục treo ngải cứu để trừ tà.
Trước đây, nhiều nơi ở Việt Nam có tục hái lá thuốc trong ngày 5/5 và việc này cũng chỉ được thực hiện vào giờ Ngọ, được cho là thời điểm mà dược tính trong cây cỏ lên cao nhất.
Dân gian cho rằng vào giờ Ngọ của ngày Đoan dương, trời ban cho con dân người Việt hái bất cứ loại cây lá gì cũng có thể dùng làm thuốc, miễn là được sử dụng đúng bệnh.
Trong ngày này nhiều người còn tắm lá mùi để phòng bệnh và tẩy trừ sâu bọ. Còn tại vùng ven biển, người dân tắm biển vào đúng giờ Ngọ.
Nói đến Tết Đoan Ngọ, chính xác là nói đến thời điểm giữa trưa. Do đó, việc cúng Tết Đoan Ngọ cũng nên được thực hiện trong khoảng từ 11h đến 13h của ngày 5/5 Âm lịch.
