Chủ yếu dựa vào tự khai nhận
Bộ LĐ-TB&XH vừa có báo cáo gửi Ủy ban Các vấn đề xã hội của Quốc hội về tình hình quản lý người nghiện ma túy không có nơi cư trú ổn định trong thời gian lập hồ sơ để tòa án xem xét ra quyết định đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc.
Theo Bộ LĐ-TB&XH, việc đưa người nghiện ma túy không có nơi cư trú ổn định vào cơ sở xã hội để quản lý và tăng cường công tác điều trị, cai nghiện đã góp phần đảm bảo an ninh, trật tự, an toàn xã hội. Tuy nhiên, công tác cai nghiện này hiện đang còn nhiều tồn tại vướng mắc.
Trước hết, công tác này chưa được cấp ủy, chính quyền địa phương thực sự quan tâm chỉ đạo, thực hiện. Việc chuyển đổi các cơ sở cai nghiện bắt buộc sang cơ sở điều trị tự nguyện còn chậm so với tiến độ đề ra của Đề án đổi mới công tác cai nghiện.
Vướng mắc lớn nữa là các địa phương hiện nay không thể xác định được tình trạng nghiện theo các quy định, hướng dẫn trước đây, trong khi văn bản hướng dẫn về thẩm quyền, trình tự, thủ tục xác định tình trạng nghiện ma túy để đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc lại chưa có.
Bộ LĐ-TB&XH nêu rõ: Nếu thực hiện việc xác định tình trạng nghiện theo như hướng dẫn của Bộ Y tế tại các văn bản (Quyết định số 5075/QĐ-BYT ngày 12/12/2007 ban hành hướng dẫn chẩn đoán người nghiện ma túy nhóm OPIATS và Quyết định số 3556/QĐ-BYT ngày 10/9/2014 ban hành hướng dẫn chẩn đoán và điều trị rối loạn tâm thần thường gặp do sử dụng ma túy tổng hợp dạng Amphetamine) thì không thể xác định được tình trạng nghiện, do vậy không lập được hồ sơ đề nghị áp dụng biện pháp đưa người nghiện ma túy vào cơ sở cai nghiện bắt buộc.
Bộ LĐ-TB&XH chỉ rõ nguyên nhân của những khó khăn trên là do Quyết định số 5075/QĐ-BYT và Quyết định số 3556/QĐ-BYT đều đưa ra tiêu chuẩn xác định tình trạng nghiện của một người phải đủ cả hai điều kiện về lâm sàng và xét nghiệm. Tuy nhiên, về lâm sàng đối với người nghiện chất dạng thuốc phiện phải có ít nhất 3/6 triệu chứng trong 12 tháng. Để xác định được các triệu chứng quy định trên, người có thẩm quyền xác định nghiện phải đặt câu hỏi và người bị xác định nghiện phải trả lời đúng tình trạng của mình, song có 5/6 triệu chứng kể trên phụ thuộc vào ý chí chủ quan của người bị xác định nghiện và chỉ có 1 triệu chứng “hội chứng cai” là phản ánh khách quan...
Hơn nữa, hầu hết người bị xác định nghiện đều không hợp tác, không trả lời đúng tình trạng nghiện của mình. Do vậy, khó xác định được đủ các triệu chứng theo quy định của Bộ Y tế.
Cũng theo Bộ LĐ-TB&XH, người nghiện cũng cố tình khai không đúng sự thật nơi cư trú, khai ở nhiều nơi, ở ngoài tỉnh dẫn đến việc xác minh khó khăn mất nhiều thời gian công sức. Trong khi đó, sự phối hợp giữa các địa phương trong việc xác minh nơi cu trú của người nghiện, đặc biệt là các trường hợp ngoài tỉnh chưa thống nhất.
Sử dụng trái phép cũng bị xử lý?
Trước vướng mắc của các địa phương, Bộ LĐ-TB&XH kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ Y tế chủ trì, phối hợp với Bộ Công an, Bộ LĐ-TB&XH hướng dẫn xác định tình trạng người nghiện theo hướng chứng thực đối với người sử dụng ma túy trái phép, bị xử phạt nhiều lần về hành vi sử dụng ma túy trái phép, hoặc đã cai nghiện nhiều lần.
Đồng thời kiến nghị, Thủ tướng chỉ đạo Bộ Tư pháp rà soát, sửa đổi, bổ sung các văn bản liên quan đến công tác cai nghiện ma túy nhằm đơn giản thủ tục, rút ngắn thời gian lập hồ sơ; chỉ đạo Bộ Công an yêu cầu công an địa phương trong việc phối hợp xác định người nghiện ma túy không có nơi cư trú ổn định để lập hồ sơ đề nghị áp dụng biện pháp đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc.
Bộ LĐ-TB&XH đề nghị, Quốc hội sửa đổi, bổ sung Luật Xử lý vi phạm hành chính về “áp dụng biện pháp xử lý hành chính đối với người nghiện ma túy” theo hướng “áp dụng biện pháp xử lý hành chính đối với người có hành vi sử dụng trái phép chất ma túy”, không nên áp dụng biện pháp xử lý hành chính đối với người nghiện ma túy như luật hiện hành. Với đề xuất này, Bộ LĐ-TB&XH lí giải: Do sử dụng ma túy là hành vi có chủ định; sử dụng ma túy trái phép có hại cho bản thân người sử dụng, cho gia đình và xã hội; xử lý sớm hành vi sử dụng ma túy trái phép với các biện pháp thích hợp giúp họ từ bỏ hành vi sử dụng trước khi họ bị lệ thuộc vào chất ma túy (nghiện ma túy) mang lại hiệu quả cao hơn so với biện pháp khi họ đã bị nghiện. Ngoài ra, Bộ LĐ-TB&XH cũng cho biết “các tổ chức quốc tế đã khuyến cáo can thiệp càng sớm hiệu quả càng cao đối với người có hành vi sử dụng trái phép chất ma túy.