Môn võ này không chỉ gây ấn tượng bởi sự mô phỏng hoàn hảo động tác của loài rắn mà còn chứa đựng triết lý võ học sâu sắc.
Triết lý “tĩnh để chế động” và tinh thần võ đạo
Võ cổ truyền Việt Nam với lịch sử hàng ngàn năm đã hình thành nên nhiều trường phái độc đáo, trong đó Xà quyền là một minh chứng cho sự sáng tạo và tài năng của các võ sư tiền bối. Loài rắn - biểu tượng của sự linh hoạt, biến ảo và mềm dẻo - đã trở thành nguồn cảm hứng để các thế hệ võ nhân Việt Nam phát triển môn võ này.
Theo quan niệm dân gian, rắn vừa đáng sợ, vừa thiêng liêng, thường xuất hiện trong thần thoại và truyền thuyết. Ở Việt Nam, rắn biểu trưng cho tính âm, sự khéo léo và khả năng ẩn mình. Các võ sư đã kết hợp sự quan sát tinh tế động tác của rắn với triết lý âm dương, nhu cương, tạo nên một hệ thống kỹ thuật đặc sắc.
Tinh thần của Xà quyền thể hiện rõ qua triết lý “lấy tĩnh chế động, lấy nhu chế cương”. Rắn không bao giờ tấn công vội vã mà kiên nhẫn chờ đợi thời cơ, sau đó ra đòn chớp nhoáng, hiểm hóc. Người luyện Xà quyền không chỉ học kỹ thuật chiến đấu mà còn rèn luyện tâm lý, tiết chế bản ngã và kiên nhẫn chờ đợi.
Kỹ thuật cơ bản của Xà quyền
Điểm nổi bật của Xà quyền là các thế tấn thấp, bộ pháp linh hoạt, kết hợp động tác trườn, lắc hông và uốn mình. Những chuyển động liên tục tạo nên cảm giác “thân rắn” - mềm mại nhưng chắc chắn, thoắt ẩn thoắt hiện.
Bộ thủ (tay) được ví như “miệng rắn”, với các ngón tay khép lại, đầu ngón tay nhọn mô phỏng đầu rắn. Khi tấn công, tay phóng tới hoặc luồn xuống một cách bất ngờ, nhắm vào huyệt đạo hay điểm yếu của đối thủ. Bộ cước (chân) tập trung vào các cú đá tầm thấp như đá quét hoặc hạ gối, nhằm phá thế của đối phương.
Khác với Hổ quyền dũng mãnh hay Hầu quyền thiên về cầm nã, Xà quyền mang phong cách “hóa cương vi nhu” - khôn khéo, linh hoạt và đầy mưu lược.
Yếu tố bí truyền và tinh thần thượng võ
Những cái tên như Trần Dần, Huỳnh Ngọc Sương, Lâm Ngọc Ánh - các võ sư danh tiếng của đất Bình Định - đã góp phần quan trọng trong việc phát triển và gìn giữ Xà quyền. Theo đại lão sư Trần Dần (Võ đường Trần Dần, Tây Sơn, Bình Ðịnh), Xà quyền là sự kết hợp hoàn hảo giữa động tác mô phỏng rắn và triết lý võ học, với các động tác uyển chuyển nhưng phản công lại đầy uy lực.
Do tính chất bí truyền của Xà quyền khiến môn võ này chỉ được truyền dạy cho những đệ tử tin cậy, có đủ tố chất và đạo đức. Một số môn phái còn đặt ra quy định nghiêm ngặt khi truyền dạy môn võ này cho đệ tử.
Theo võ sư Hà Trọng Kha Vy (Võ đường Hà Trọng Kha Vy TPHCM), Xà quyền không chỉ là một môn võ mà còn là triết lý sống. Người học Xà quyền phải hiểu rõ triết lý "mềm thắng cứng", dùng sự linh hoạt để hóa giải sức mạnh
thô bạo.
Dù chịu ảnh hưởng từ võ thuật Trung Hoa, Xà quyền vẫn mang dấu ấn riêng của võ cổ truyền Việt Nam. Những kỹ thuật như quấn, siết, hay “cắn giả lập” không chỉ lợi hại trong thực chiến mà còn là minh chứng cho tài năng ứng dụng thiên nhiên vào võ thuật.
Xuân Quang
Ấn phẩm Vì trẻ em số 3
