Vùng chiến khu xưa
Vốn chỉ nghe Chiến khu Đ qua sách báo, qua lời kể của các cựu chiến binh. Đến khi được về thăm, Chiến khu Đ đón đoàn bằng một cảm giác thật thư thái, hào sảng. Rừng miền Đông Nam bộ có đặc trưng là cây sao, dầu.
Khu căn cứ Chiến khu Đ có 3 di tích lịch sử cấp quốc gia được công nhận, gồm: Trung ương Cục miền Nam, Khu ủy miền Đông Nam bộ và Địa đạo Suối Linh, có diện tích 39,8 ha, trải dài từ địa phận huyện Tân Uyên (Bình Dương) và các xã Mã Đà, Hiếu Liêm, xã Phú Lý, huyện Vĩnh Cửu (Đồng Nai).
Theo các tài liệu, khởi thủy Chiến khu Đ thuộc tỉnh Biên Hòa được thành lập tháng 2/1946 trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp. Sau khi Pháp chiếm Biên Hòa, các lực lượng vũ trang rút về vùng rừng núi Tân Uyên (thuộc quận Tân Uyên, Biên Hòa) để đứng chân.
Thời kỳ đầu, Chiến khu Đ từ hạt nhân của 5 xã: Thường Lang, Lạc An, Tân Hòa, Mỹ Lộc, Tân Tịch, sau đó được mở rộng ra và trở thành căn cứ địa không chỉ của tỉnh Biên Hòa mà còn của Khu 7 (từ năm 1947 đến 1950).
Đến năm 1951, Chiến khu Đ trở thành một trong hệ thống căn cứ địa của Nam bộ. Với địa thế rừng rậm, núi non hiểm trở, là nơi lý tưởng cho việc xây dựng căn cứ, nơi tập kết lực lượng, cất giấu vũ khí và phát triển mọi mặt của một căn cứ địa kháng chiến lâu dài, nên Chiến khu Đ được chọn là “bàn đạp” cho các cuộc tấn công nổi dậy của quân và dân miền Đông Nam bộ.
Tháng 1/1961, Trung ương Đảng đã quyết định thành lập Trung ương Cục miền Nam thay cho Xứ ủy Nam bộ và xây dựng căn cứ tại Chiến khu Đ, nay là xã Phú Lý, huyện Vĩnh Cửu.
Từ nơi đây, Trung ương Cục miền Nam đã chỉ đạo mở hành lang chiến lược từ miền Đông Nam bộ nối thông với tuyến đường từ miền Bắc vào, nối tiếp đường Trường Sơn huyền thoại, tiếp nhận sự chi viện to lớn của miền Bắc cho quân dân miền Nam trên tuyến đầu chống đế quốc Mỹ. Năm 1962, Trung ương Cục miền Nam chuyển về Tây Ninh, từ đó đến năm 1967, Chiến khu Đ tiếp tục trở thành căn cứ vững chắc đã dốc sức cùng toàn miền Nam trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy của nhân dân ta Tết Mậu Thân (1968).
Đặc biệt, đây là nơi xuất phát chiến dịch 12 ngày đêm (từ ngày 9 đến 21/4/1975) giải phóng thị xã Long Khánh, đập tan cánh cửa thép Xuân Lộc - tuyến phòng ngự cuối cùng của ngụy quyền Sài Gòn, mở đường cho chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử toàn thắng, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước.
Ông Vũ Trọng Sùng, Phó Chủ tịch Hội Cựu chiến binh Quận 4 (TPHCM), khi trở lại thăm chiến trường xưa chia sẻ: “Tuy Trung ương Cục miền Nam ở Chiến khu Đ một thời gian ngắn nhưng đã trở thành biểu tượng cho lý tưởng, quyết tâm giải phóng dân tộc của Đảng bộ và quân dân miền Nam trong cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ.
Tại căn cứ này, Trung ương Cục đã xây dựng và kiện toàn bộ máy lãnh đạo, các cơ quan tham mưu, xây dựng quân Giải phóng miền Nam, đón tiếp cán bộ tập kết và chi viện từ hậu phương lớn miền Bắc cho miền Nam, tích lũy lực lượng cho cuộc kháng chiến lâu dài”.
Chiến khu Đ có hệ thống giao thông hào ba tuyến phòng thủ, 17 căn nhà làm việc lợp lá trung quân, hệ thống địa đạo theo hai hướng đông bắc và tây nam, hệ thống nơi làm việc, trú ẩn của lãnh đạo Khu ủy và các cơ quan trực thuộc gồm văn phòng, cơ yếu, vệ binh, phục vụ, giếng nước, bếp Hoàng Cầm...
Để ghi dấu một thời đấu tranh oanh liệt và hào hùng, hầu hết vị trí đặt các cơ quan làm việc của Trung ương Cục đều được dựng bia tưởng niệm để “kể” lại cho thế hệ sau.
Đặc biệt, tại Nghĩa trang Liệt sĩ Mã Đà, hàng trăm ngôi mộ của các liệt sĩ hy sinh tại Chiến khu Đ được quy tập về nhưng chỉ vài mộ có tên, tuổi, quê quán, còn lại đều khuyết thông tin. Một đoạn thơ của tác giả Nguyễn Thị Tiễn được khắc lên tấm bia đá đặt phía trước khu mộ liệt sĩ: “Hàng bia dài lòng đau xót xiết bao/Man mác nhớ về một thời máu lửa/Đất nước mạnh giàu các anh không còn nữa!/Bước chân tôi chầm chậm chẳng muốn về/Các anh ơi!/Nơi đây cũng là quê/Hãy yên nghỉ giữa thắm màu hoa lá/Gió ngọt ngào hát ru anh ngủ/Đậm nghĩa tình từ khách đủ muôn phương”.
Phát triển du lịch, bảo tồn thiên nhiên
Trải qua 2 cuộc kháng chiến, Chiến khu Đ có nhiều thay đổi nhưng đã đi vào lòng cán bộ, chiến sĩ và nhân dân chiến khu và cả với những người chưa một lần đặt chân tới.
Di tích lịch sử Chiến khu Đ hôm nay (thuộc địa phận Lâm trường Hiếu Liêm, xã Trị An, huyện Vĩnh Cửu) trở thành nơi tham quan, nghiên cứu và du lịch sinh thái, mỗi ngày đón hàng chục đoàn khách từ khắp mọi miền đất nước. Căn cứ Khu ủy miền Đông Nam bộ - Chiến khu Đ gần như nằm hoàn toàn trong Khu Bảo tồn Thiên nhiên - Văn hóa Đồng Nai.
Khu bảo tồn được thành lập đầu năm 2004 với mục tiêu khôi phục lại sự đa dạng sinh học của hệ sinh thái rừng cây tự nhiên bản địa thuộc lưu vực sông Đồng Nai và vùng miền Đông Nam bộ; phục vụ công tác bảo tồn thiên nhiên gắn với việc bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa - lịch sử của các di tích, nhằm giáo dục truyền thống cách mạng và phát triển du lịch sinh thái.
Trong tâm tưởng người dân huyện Vĩnh Cửu cũng như các cựu chiến binh, những người biết đến những cánh rừng của Chiến khu Đ, vốn không xa Sài Gòn là mấy, nhưng trước đây là nơi rừng sâu, nước độc. Bộ đội ta vừa phải vượt qua những trận bom càn quét, vừa chống chọi các trận sốt rét rừng hiểm độc. Dẫu thế nào chăng nữa vẫn là “rừng che bộ đội rừng vây quân thù”.
Nhờ cánh rừng chở che tinh thần quả cảm, anh dũng của quân dân ta, đã tạo nên những trận đánh khiến quân giặc bạt vía kinh hồn. Bao lớp người ngã xuống, qua những trận đánh khốc liệt và thời gian xóa vết tích, nhưng chiến công của những tuổi thanh xuân thì luôn sống mãi và có lẽ vẫn đang bảo vệ cánh rừng thiêng hôm nay.
Huyện Vĩnh Cửu đang trên con đường xây dựng nông thôn mới. Đến đây, du khách không chỉ tham quan chiến khu xưa, mà còn có nhiều địa danh hấp dẫn, có thể kể đến như: Đảo Ó, hồ Trị An, làng bưởi Tân Triều (xã Tân Bình)...
Hồ Trị An là điểm đến được nhiều khách du lịch chọn lựa. Khách có thể thuê tàu đi dạo trên hồ rộng 32.000ha, tận hưởng cảm giác thanh bình, mênh mông của sông nước. Trên hồ có 74 đảo lớn nhỏ gắn với nhiều giai thoại như mời gọi du khách khám phá.
Đến với làng bưởi Tân Triều, du khách sẽ được tận hưởng không gian trong lành của một làng quê ven đô vẫn còn giữ được vườn bưởi xanh tốt. Sau khi tham quan miệt vườn, du khách có thể thưởng thức trái bưởi và đặc sản từ bưởi như: Rượu bưởi, nem bưởi, gỏi bưởi, gà hấp bưởi, trà bưởi, chè bưởi.
Theo UBND huyện Vĩnh Cửu, từ nay đến năm 2030, huyện sẽ triển khai khoảng 16 điểm du lịch tại thị trấn Vĩnh An và các xã: Tâm An, Trị An, Bình Hòa, Mã Đà, Hiếu Liêm và Phú Lý với diện tích hơn 600ha. Trong đó, một số khu có diện tích đất lớn như: Khu du lịch sinh thái Phú Lý, Mã Đà, Tân An… đã được đưa vào quy hoạch sử dụng đất cấp huyện giai đoạn 2021 - 2030.
Để phát huy mạnh mẽ tiềm năng du lịch, Đảng bộ huyện Vĩnh Cửu tập trung thực hiện chiến lược: Phát triển du lịch phải phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của huyện. Đưa du lịch trở thành ngành kinh tế quan trọng, gắn du lịch sinh thái với du lịch nông nghiệp; kêu gọi đầu tư, khai thác tối đa lợi thế tài nguyên rừng, sông, hồ để tạo lập, xây dựng những sản phẩm du lịch khác biệt.
Hải Miên
Báo Lao động Xã hội
Kỷ niệm 49 năm Ngày 30/4 và Ngày Quốc tế Lao động 1/5
