Chính phủ Nhật Bản gần đây đã khởi xướng chiến dịch “cải cách phong cách làm việc” nhằm thúc đẩy chế độ làm việc linh hoạt, giờ làm việc ngắn hơn và giới hạn thời gian làm thêm. Để khuyến khích sáng kiến này, Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi Nhật Bản cũng bắt đầu cấp trợ cấp và dịch vụ tư vấn miễn phí.
“Bằng cách hiện thực hóa một xã hội mà người lao động có thể lựa chọn nhiều phong cách làm việc khác nhau, dựa trên hoàn cảnh của họ, chúng tôi hướng đến mục tiêu tạo ra một chu kỳ tăng trưởng và phân phối lành mạnh, giúp mọi người lao động có triển vọng tốt hơn cho tương lai”, Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi Nhật Bản cho biết.
Theo các nhà hoạch định chính sách và giới phân tích, việc thay đổi tư duy làm việc có ý nghĩa quan trọng để duy trì lực lượng lao động trong bối cảnh tỷ lệ sinh giảm mạnh của Nhật Bản.
Theo dữ liệu của Chính phủ, với tốc độ thấp của tỷ lệ sinh tại Nhật Bản, một phần là do văn hóa tập trung vào công việc, dân số trong độ tuổi lao động dự kiến giảm 40% xuống còn 45 triệu người vào năm 2065, từ mức 74 triệu người hiện tại.
Chính phủ Nhật Bản lần đầu tiên bày tỏ sự ủng hộ chính sách tuần làm việc ngắn ngày vào năm 2021 khi các nhà lập pháp đồng loạt tán thành ý tưởng này. Tuy nhiên, cho tới nay, đó vẫn chưa phải là chính sách bắt buộc và được cộng đồng tiếp nhận với tốc độ chậm chạp.
Theo Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi Nhật Bản, chỉ khoảng 8% doanh nghiệp trong nước cho phép nhân viên nghỉ 3 ngày trở lên mỗi tuần.
Hiroshi Ono, giáo sư về nguồn nhân lực tại Đại học Hitotsubashi cho biết, số ít công ty áp dụng chính sách tuần làm việc 4 ngày thường không phải là các công ty truyền thống của Nhật Bản, ví dụ Microsoft Nhật Bản.
Tim Craig, người đã hơn 20 năm giảng dạy và tiến hành nghiên cứu tại các trường kinh doanh hàng đầu ở Nhật Bản cho biết: “Lý do người Nhật làm việc nhiều giờ là do văn hóa và xã hội. Những điều đó không thể thay đổi nhanh chóng”.
Ông giải thích rằng người Nhật coi trọng công việc vì họ có xu hướng coi đó là “một phần tích cực của cuộc sống”, nhưng áp lực xã hội cũng đóng vai trò nhất định.
“Nếu ai đó về nhà sớm, đồng nghiệp sẽ nhìn anh ta với ánh mắt dò xét và phải làm việc nhiều hơn để bù đắp cho phần công việc của anh ta. Dù thế nào đi nữa, đó cũng không phải là cảm giác dễ chịu”, ông Craig nói.
Ông Martin Schulz, chuyên gia kinh tế chính sách tại Fujitsu cho hay, nơi làm việc cũng là nơi mà hầu hết người Nhật tương tác xã hội nhiều nhất, ví dụ họ sẵn sàng ở lại lâu hơn để giúp đỡ nhóm của mình hay tham dự các bữa tối công ty kéo dài. “Điều này thường dẫn đến giờ làm việc dài hơn, không phải là giờ làm việc hiệu quả hơn”, ông nói.
Tháng 10/2023, Bộ Y tế Nhật Bản công bố báo cáo thường niên về tình trạng giờ làm việc quá dài của Nhật Bản cũng như mối liên hệ của tình trạng này với chứng trầm cảm và karoshi (cái chết do làm việc quá sức), hay tử vong do làm việc quá sức.
Năm 2022, 2.968 người tự tử do karoshi, tăng so với 1.935 người vào năm 2021. Báo cáo nhấn mạnh, 10,1% nam giới và 4,2% phụ nữ làm việc hơn 60 giờ/tuần.
Ông Hiroshi Ono chia sẻ: “Tôi nghĩ rằng sẽ mất thời gian để chính sách tuần làm việc 4 ngày được áp dụng rộng rãi. Lý do là chúng ta không quen với sự linh hoạt. Chính sách này cũng khá hiếm ở các quốc gia khác.
Vì vậy, tôi nghĩ Nhật Bản sẽ mất một thời gian để thực hiện điều đó. Đối với các công ty truyền thống của Nhật Bản, thậm chí có thể mất nhiều thời gian hơn”.
Trên thế giới, một số quốc gia đã thử nghiệm mô hình tuần làm việc 4 ngày. Năm 2022, Anh đã thử nghiệm cơ chế này với 61 công ty tham gia. Khoảng 91% trong số đó cho biết họ sẽ duy trì cơ chế làm việc mới.
Minh Phương (theo CNBC)
Báo Lao động và Xã hội số 125
