Trẻ em tương tác trên môi trường mạng - Nhiều thuận lợi nhưng lắm rủi ro
Tác động tích cực của mạng Internet trong đời sống nói chung và đối với trẻ em nói riêng là điều không thể phủ nhận. Nhờ có mạng Internet, trẻ em có thể học tập trực tuyến, hoàn thiện các kỹ năng, tư duy phản biện, làm việc nhóm, bổ sung các kỹ năng ngôn ngữ, tham gia các hội nhóm, cộng đồng có cùng sở thích... Ngoài ra, việc thành thạo sử dụng Internet và các thiết bị điện tử sẽ giúp các em hoàn thiện nhiều kỹ năng sống cần thiết.
Tuy nhiên, Internet cũng có mặt trái, đó là nguy cơ trẻ tiếp cận những thông tin không phù hợp, hoặc ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần, thậm chí nhận thức bị lệch lạc. Theo khuyến cáo của các tổ chức y tế thì trẻ em chỉ nên truy cập mạng Internet 2-3 giờ/ngày. Tại Việt Nam, số liệu khảo sát của Bộ
LĐ-TB&XH, trong 3 tháng đầu năm 2023 cho thấy, có 89% trẻ em truy cập và sử dụng Internet, trong số này, 87% sử dụng Internet hằng ngày. Ngoài thời gian dành cho việc học, trung bình trẻ em sử dụng từ 5-7 giờ/ngày vào mạng xã hội.
Năm 2022, một dự án nghiên cứu của UNICEF khảo sát với 994 trẻ em Việt Nam từ 12 - 17 tuổi, có tới 2% cho biết trong năm qua đã bị yêu cầu trò chuyện về tình dục khi bản thân không mong muốn; 1% bị yêu cầu chia sẻ hình ảnh, video khỏa thân; 8% nhận được những bình luận khiếm nhã; 5% nhận được những hình ảnh nhạy cảm không mong muốn.
Ngoài ra, trẻ cũng gặp phải nhiều đề nghị cho tiền hoặc quà để đổi lấy hình ảnh, video nhạy cảm hoặc thực hiện hành vi đe dọa, tống tình để ép trẻ tham gia hoạt động tình dục.
Tại tỉnh Bắc Giang, các vụ việc xâm hại tình dục trẻ em xảy ra chủ yếu với những hành vi như: Thông qua mạng xã hội, kẻ xấu kết bạn, làm quen, dụ dỗ quan hệ, xâm hại tình dục trẻ em; thực hiện các hành vi đánh đập, xé quần áo nơi công cộng... rồi quay video và đăng tải lên mạng xã hội; xâm phạm quyền riêng tư; đăng tải, truyền bá các loại văn hóa phẩm đồi trụy, các thông tin xấu độc cổ súy lối sống buông thả, bạo lực, tệ nạn trong học đường...
Những thông tin, hình ảnh bạo lực, ứng xử thiếu văn hóa trên mạng xã hội sẽ tác động rất lớn đến tâm lý, tình cảm, đạo đức, tinh thần của trẻ, hình thành thói quen không tốt. Do hiếu kỳ, trẻ em dễ bị rủ rê, lôi kéo vào tệ nạn xã hội, hút thuốc lá điện tử, sử dụng ma túy và chơi cờ bạc… Hiện nay, trên không gian mạng xuất hiện nhiều trang web, ứng dụng cho phép người chơi dễ dàng tiếp cận. Các ứng dụng này được quảng cáo tràn lan trên mạng xã hội kèm theo những lời mời hấp dẫn. Thanh thiếu niên, học sinh dễ bị rơi vào những canh bạc online dẫn đến nợ nần, vi phạm pháp luật, ảnh hưởng tới việc học tập.
Nhiều giải pháp bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng
Toàn tỉnh Bắc Giang hiện có 498.113 trẻ em, chiếm khoảng 28% dân số. Nhận thấy những nguy cơ hiện hữu và nhằm bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng, UBND tỉnh Bắc Giang đã sớm ban hành kế hoạch và triển khai thực hiện Chương trình “Bảo vệ và hỗ trợ trẻ em tương tác lành mạnh, sáng tạo trên môi trường mạng giai đoạn 2021-2025”.
Trong đó, UBND tỉnh giao nhiệm vụ cụ thể cho các sở, ngành liên quan như: Sở Thông tin và Truyền thông, Sở Giáo dục và Đào tạo, Sở LĐ-TB&XH cùng các địa phương đẩy mạnh tuyên truyền, tập huấn, giáo dục nâng cao nhận thức, ý thức và kỹ năng cho các bậc cha mẹ, trẻ em trong sử dụng mạng xã hội.
Qua đó, từng bước góp phần bảo đảm các điều kiện cần thiết để trẻ em được tham gia an toàn, lành mạnh trên môi trường mạng; có giải pháp hỗ trợ phù hợp giúp trẻ em phục hồi khi chịu tác động tiêu cực từ mạng xã hội.
Triển khai rộng khắp Kế hoạch này, thời gian qua, Sở LĐ-TB&XH tỉnh Bắc Giang đã phối hợp với nhiều ban, ngành, đoàn thể và các địa phương tổ chức truyền thông, tuyên truyền về bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng, đặc biệt là truyền thông về các kỹ năng tự bảo vệ cho trẻ em trên địa bàn tỉnh.
Sở cũng tổ chức nhiều hội nghị tập huấn trang bị kỹ năng phòng, chống bạo lực, xâm hại ở trẻ em, trong đó chú trọng nội dung bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng.
Trong 6 tháng đầu năm 2024, tỉnh Bắc Giang đã tổ chức 7 hội nghị truyền thông cho 836 đại biểu về các nội dung: Phòng, chống tai nạn, thương tích, đuối nước trẻ em; quyền trẻ em; phòng, chống bạo lực, xâm hại trẻ em; thúc đẩy quyền tham gia của trẻ em; chăm sóc, hỗ trợ trẻ em khuyết tật; nghiệp vụ xã, phường, thị trấn phù hợp với trẻ em.
Sở đã phối hợp Cục Trẻ em (Bộ LĐ-TB&XH) tổ chức tập huấn trực tuyến về bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng cho 463 cán bộ làm công tác trẻ em cấp tỉnh, cấp huyện và cấp xã đại diện các ngành: Thông tin và Truyền thông, Giáo dục và Đào tạo, Công an, LĐ-TB&XH. Cùng với đó là đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền nâng cao nhận thức của các cấp, các ngành, cộng đồng dân cư về bảo vệ trẻ em, phòng, chống bạo lực, xâm hại trẻ em, trong đó có bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng.
Mới đây nhất, ngày 6/8/2024, UBND tỉnh Bắc Giang có văn bản số 4328/UBND-KGVX về việc thực hiện các biện pháp phòng, chống xâm hại trẻ em trên không gian mạng.
Theo đó, các sở, cơ quan, đơn vị thuộc UBND tỉnh; UBND huyện, thị xã, thành phố đảm bảo hoàn thành các mục tiêu đã đề ra tại Kế hoạch số 598/KH-UBND, cụ thể: 100% các trường tiểu học, THCS, THPT và các cơ sở bảo vệ, nuôi dưỡng trẻ em trên địa bàn tỉnh định kỳ tổ chức chương trình tuyên truyền, giáo dục kiến thức, kỹ năng cần thiết cho trẻ em để tham gia môi trường mạng an toàn; 100% trẻ em là nạn nhân bị xâm hại trên môi trường mạng được hỗ trợ, can thiệp;
100% tổ chức, cá nhân khi bị tố giác, phát hiện vi phạm quy định pháp luật đối với trẻ em trên môi trường mạng bị xử lý theo quy định pháp luật;
Tăng cường phối hợp liên ngành trong việc chỉ đạo, triển khai công tác bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng tại các cấp, các ngành;
Huy động sự tham gia của các tổ chức đoàn thể và của người dân trong việc bảo vệ, hỗ trợ trẻ em tương tác sáng tạo, lành mạnh trên môi trường mạng; Thường xuyên đôn đốc, kiểm tra, giám sát việc tổ chức thực hiện công tác bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng theo phạm vi lĩnh vực, địa bàn quản lý để kịp thời có biện pháp xử lý đối với các đơn vị, cá nhân vi phạm các quy định liên quan đến công tác bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng.
Để bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng, cùng với sự vào cuộc của các sở, ban, ngành, tỉnh Bắc Giang còn khuyến khích gia đình, cha mẹ, người chăm sóc trẻ em, giáo viên chủ động, thường xuyên cập nhật kiến thức, phương pháp hướng dẫn trẻ các kỹ năng tự bảo vệ mình, tìm hiểu thông tin và khả năng tự phát hiện, tố cáo các hành vi có nguy cơ xâm hại khi tham gia môi trường mạng.
Nam Anh
Ấn phẩm Vì trẻ em số 18