Nằm cách trung tâm TP Thanh Hóa chỉ chừng 40km, quần thể danh thắng Kim Sơn nằm ở xã Vĩnh An, huyện Vĩnh Lộc. Quần thể động Kim Sơn được Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch công nhận là danh thắng quốc gia vào năm 2009. Danh thắng này được bao bọc bởi 29 ngọn núi đá vôi, trải dài khoảng 3.000 m, cao hơn 500 m. Điểm nhấn của thắng cảnh là có một hệ thống hang động tuyệt đẹp dài khoảng 2 km được người dân phát hiện vào năm 1919.
Thời phong kiến, danh thắng này đã được xem là chốn bồng lai tiên cảnh, nhiều tao nhân mặc khách ghé thăm. Hiện trên vách đá trong các hang động còn lưu lại gần 20 bài thơ ca ngợi núi và hang động Kim Sơn của các văn nhân ngày trước.
Một số hạng mục công trình xây dựng trái phép tại quần thể danh thắng Kim Sơn
Là một vùng danh thắng nguyên sơ mang vẻ đẹp của tạo hóa, được thiên nhiên ban tặng quần thể núi non kỳ vỹ, trong đó có hệ thống động khô và động nước Kim Sơn, Tiên Sơn, cùng với đó là điểm tâm linh chùa Linh Ứng nằm ngay vách núi.
Đặc biệt, bức tranh sơn thủy hữu tình ở nơi đây còn có dòng suối Ấu thơ mộng, trong lành nép mình giữa thiên nhiên mà hiếm địa danh nào có được. Có lẽ vì thế mà người dân và du khách khi đến đây đều trầm trồ, ví vùng non nước kì thú này là "Tràng An thu nhỏ". Quần thể danh thắng Kim Sơn được đánh giá là có giá trị về mặt lịch sử, địa lý, kiến tạo địa chất và là nguồn tài nguyên tự nhiên vô giá để địa phương phát triển loại hình du lịch sinh thái và văn hoá tâm linh.
Trước những cảnh đẹp mà thiên nhiên ban tặng, nhằm khai thác, phát triển những thế mạnh sẵn có, ngày 17/4/2019, UBND tỉnh Thanh Hóa đã ban hành Quyết định số 1362/QĐ-UBND, "Phê duyệt Nhiệm vụ quy hoạch tổng thể bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị danh lam thắng cảnh quốc gia núi Kim Sơn xã Vĩnh An, huyện Vĩnh Lộc gắn với phát triển du lịch" với diện tích rộng khoảng hơn 173 ha.
Đến ngày 7/5/2019, trên cơ sở tờ trình của UBND huyện Vĩnh Lộc và các Sở, ban, ngành liên quan, UBND tỉnh Thanh Hóa đã có văn bản số 5430/UBND-THKH về việc đầu tư khai thác phát huy giá trị danh thắng quốc gia núi Kim Sơn với các nội dung: Thống nhất với Sở Kế hoạch và Đầu tư, đồng ý chủ trương cho UBND huyện Vĩnh Lộc thực hiện việc lập quy hoạch tổng thể bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị danh lam thắng cảnh quốc gia núi Kim Sơn, xã Vĩnh An, huyện Vĩnh Lộc gắn với phát triển du lịch; tham gia góp ý vào đồ án quy hoạch theo quy định của Luật Quy hoạch, Luật Xây dựng.
Sau khi quy hoạch tổng thể bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị danh thắng quốc gia núi Kim Sơn được các cấp có thẩm quyền phê duyệt; giao sở Kế hoạch và Đầu tư cùng UBND huyện Vĩnh Lộc và các đơn vị có liên quan hướng dẫn Công ty CP Trịnh Gia và những người bạn lập đề xuất dự án đầu tư khai thác phát huy giá trị danh thắng quốc gia núi Kim Sơn theo đúng trình tự của Luật Đầu tư và các quy định hiện hành, trình cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định.
Hệ thống nhà sàn, nhà hàng xây dựng tại khu vực I và II của danh thắng quốc gia núi Kim Sơn
Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại, dù chưa được cấp có thẩm quyền cho phép bằng văn bản, vùng "tâm lõi" của danh thắng quốc gia núi Kim Sơn lại bị xâm hại nghiêm trọng bởi hàng loạt công trình xây dựng tự phát.
Theo bà Hoàng Thị Thu Hiền, Chánh Văn phòng UBND huyện Vĩnh Lộc cho biết, UBND xã Vĩnh An đã giao khu vực này cho Công ty CP Du lịch danh thắng Kim Sơn do ông Trịnh Đăng Ngọc làm giám đốc, trông coi, trồng củ ấu. Tuy nhiên, ông Hà Tiến Dũng, Chủ tịch UBND xã Vĩnh An, lại cho biết xã đang ký hợp đồng với ông Trịnh Văn Thành (người Hải Phòng) nhận thầu bán vé tham quan, trông coi tại khu vực động Kim Sơn.
"Tất cả hạng mục do ông Thành tự ý xây dựng chứ không phải Công ty CP Du lịch Kim Sơn. Lúc đầu, chúng tôi chỉ cho ông Thành làm tạm mấy cái lều lán để du khách nghỉ chân uống nước. Nhưng sau đó, ông ấy cho xây dựng lớn quá nên chúng tôi đã lập biên bản yêu cầu dừng thi công và báo cáo huyện" - ông Dũng nói.
Khu vực trước cổng vào
Bảng giá kinh doanh các dịch vụ tại danh thắng Kim Sơn
Trước thực trạng trên, ngày 26/2, Phòng Văn hóa Thông tin và Phòng Kinh tế - Hạ tầng huyện Vĩnh Lộc cùng xã Vĩnh An đã tiến hành kiểm tra, lập biên bản hiện trạng làm việc. Ngày 27/2, đoàn công tác của UBND huyện Vĩnh Lộc, Sở Văn hóa – Thể thao và Du lịch tỉnh Thanh Hóa, UBND xã Vĩnh An tiếp tục kiểm tra những sai phạm xây dựng tại danh thắng quốc gia núi Kim Sơn.
Theo báo cáo số 92/BC-UBND của UBND huyện Vĩnh Lộc ngày 2/3 cho biết: Trong quá trình khai thác, hộ gia đình ông Phạm Văn Thành có cam kết không làm ảnh hưởng đến cảnh quan khu danh thắng Kim Sơn và chờ quy hoạch tổng thể được Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch, UBND tỉnh Thanh Hóa phê duyệt sẽ tiến hành đầu tư theo quy hoạch. Tuy nhiên, hộ gia đình ông Trịnh Văn Thành đã tự ý xây dựng một số hạng mục công trình xây dựng trái phép.
Cụ thể: 7 nhà chòi xây tường gạch có diện tích mỗi căn là 24 m2 (3 căn đã hoàn thiện, 4 căn đang thi công); một nhà hàng khung sắt lợp mái cọ diện tích 450m2; một bể nước rộng 20m2 nằm tại vị trí thửa số 6A, tờ bản đồ số 4 (bản đồ địa chính xã Vĩnh An đo vẽ năm 2002). Theo bản đồ khoanh vùng, vị trí này thuộc khu vực I.
Ngoài ra, 3 nhà sàn mỗi nhà rộng 140 m2 (trong đó 1 căn đã hoàn thiện, 2 căn đang xây dựng); khu vệ sinh 200m2 tường xây, lợp mái cọ nằm tại một phần thửa đất số 202, một phần thửa đất 02 tờ bản đồ số 4 (bản đồ địa chính xã Vĩnh An đo vẽ năm 2002). Theo bản đồ khoanh vùng bảo vệ di tích, vị trí này thuộc khu vực II.
Trao đổi với phóng viên báo Lao động và Xã hội, báo Dân Sinh, ông Nguyễn Văn Tâm, Phó chủ tịch UBND huyện Vĩnh Lộc cho biết: "Đến thời điểm hiện tại, UBND huyện Vĩnh Lộc đã lập biên bản, yêu cầu chủ hộ là ông Trịnh Văn Thành dừng thi công tất cả các hạng mục công trình và tháo dỡ các công trình xây dựng trái phép, không làm ảnh hưởng đến khu di tích vì quy hoạch chưa làm xong. Huyện cũng đã giao cho các phòng chuyên môn tham mưu, hoàn thiện các hồ sơ, thủ tục xử lý hành chính đối với những cá nhân, tập thể có liên quan" – ông Tâm thông tin.
Còn ông Nghiêm Văn Vinh, phó Chánh Thanh tra Sở Văn hóa – Thể thao và Du lịch tỉnh Thanh Hóa cho biết: "Tại buổi làm việc và qua kiểm tra trực tiếp chiều 27/2 có đại diện lãnh đạo UBND huyện Vĩnh Lộc và các phòng chuyên môn, xã Vĩnh An và hộ ông Trịnh Văn Thành. Việc xây dựng các công trình trong lòng danh thắng quốc gia khi chưa được cấp có thẩm quyền cho phép bằng văn bản là sai quy định.
Công trình được bắt đầu xây dựng từ tháng 7/2019, đến tháng 9/2019 huyện Vĩnh Lộc có phát hiện và lập biên bản yêu cầu dừng, trả lại nguyên trạng. Tuy nhiên Sở không nhận được báo cáo bằng văn bản từ huyện. Thời điểm kiểm tra, Sở đã yêu cầu hộ gia đình ông Thành dừng ngay việc thi công, đồng thời đề nghị UBND huyện Vĩnh Lộc, xã Vĩnh An tăng cường kiểm tra, xử lý nếu phát sinh thêm.
Hiện tại, Sở đang làm báo cáo xin ý kiến chỉ đạo từ UBND tỉnh, Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch để xử lý. Để phát huy tiềm năng danh thắng, trước mắt chưa yêu cầu tháo dỡ, yêu cầu dừng mọi hoạt động thi công để xin ý kiến chỉ đạo, lập quy hoạch. Hạng mục nào không nằm trong quy hoạch sẽ yêu cầu tháo dỡ. Về trách nhiệm quản lý nhà nước, trước mắt là xã Vĩnh An, huyện Vĩnh Lộc, cá nhân, tập thể nào để xảy ra sai phạm phải chịu trách nhiệm" – ông Vinh cho biết.
Được biết, trước khi phát hiện sai phạm trong xây dựng ở vùng "tâm lõi" danh thắng Kim Sơn, trước đây tình trạng ô nhiễm môi trường, các hoạt động nổ mìn phá đá xung quanh đã gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới danh thắng này khiến Sở Văn hóa – Thể tao và Du lịch tỉnh Thanh Hóa phải kiến nghị UBND tỉnh nếu cấp phép khai thác đá phải ưu tiên các doanh nghiệp có máy móc, thiết bị hiện đại, hạn chế nổ mìn phá đá để giảm thiểu độ rung chấn ảnh hưởng trực tiếp đến hang động và môi trường quanh danh thắng.