Thông tin được bà Đàm Thị Minh Thu, Cục trưởng Cục Phòng chống tệ nạn xã hội (Bộ LĐ-TB&XH) cho biết về công tác cai nghiện và kết quả 3 năm thi hành Luật Phòng chống ma túy năm 2021.
Sau 3 năm thi hành Luật Phòng, chống ma túy năm 2021, công tác cai nghiện được đánh giá có nhiều chuyển biến. Bà có thể chia sẻ về các kết quả này?
- Để thi hành Luật Phòng, chống ma túy năm 2021, Uỷ ban Quốc gia phòng, chống AIDS, ma túy, mại dâm đã chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương triển khai đồng bộ các giải pháp, lấy phòng ngừa là chính, đấu tranh ngăn chặn ma túy từ xa, từ sớm là quan trọng để giải quyết tổng thể - cả về giảm cung, giảm cầu và giảm tác hại của ma túy.
Trong đó công tác cai nghiện, quản lý sau cai nghiện ma túy thuộc phạm vi, trách nhiệm của Bộ LĐTB&XH cũng đã có kết quả đáng ghi nhận.
Cụ thể, Cục Phòng, chống tệ nạn xã hội đã tham mưu Bộ LĐ-TB&XH kịp thời ban hành các văn bản chỉ đạo nhằm tổ chức thực hiện nghiêm Luật Phòng, chống ma túy và các văn bản hướng dẫn thi hành, trọng tâm là công tác cai nghiện ma túy bắt buộc, cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng.
Đặc biệt tập trung rà soát, đánh giá nhu cầu đầu tư nguồn lực để thực hiện có hiệu quả công tác cai nghiện, quản lý sau cai nghiện ma túy, đảm bảo các điều kiện, tiêu chuẩn theo các quy định mới của luật này.
Theo đó, Bộ LĐ-TB&XH đã chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành liên quan xây dựng trình cấp có thẩm quyền ban hành hoặc ban hành theo thẩm quyền: 2 pháp lệnh, 3 nghị định, 3 thông tư.
Đến nay, các văn bản hướng dẫn thi hành luật liên quan đến lĩnh vực cai nghiện và quản lý sau cai nghiện ma túy thuộc phạm vi, trách nhiệm của Bộ LĐ-TB&XH đã cơ bản đầy đủ và đồng bộ, góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật về phòng, chống ma túy…
Kết quả sau 3 năm thực hiện Luật Phòng, chống ma túy năm 2021, số lượng người nghiện ma túy ý thức cao hơn, họ tham gia cai nghiện để dứt nghiện tăng lên.
Cụ thể, năm 2022 là 44.486 người (tại cơ sở cai nghiện ma túy công lập 40.830 người; tại gia đình, cộng đồng 3.656 người). Năm 2023 là 60.104 người (tại cơ sở cai nghiện ma túy công lập 55.829 người; tại gia đình, cộng đồng 4.128 người). Trong đó cai nghiện cho người từ đủ 12 tuổi đến dưới 18 tuổi là 588 người, tổ chức dạy nghề ngắn hạn cho 15.259 người, quản lý sau cai nghiện ma túy tại nơi cư trú cho 38.056 người.
Bên cạnh kết quả tích cực, vẫn có một số địa phương phản ánh những khó khăn, vướng mắc khi thực hiện Luật Phòng chống ma túy năm 2021. Bộ LĐ-TB&XH đã rà soát, đánh giá những khó khăn, vướng mắc này thế nào?
- Chúng tôi đã tiến hành rà soát, đánh giá và ghi nhận một số khó khăn, hạn chế. Theo kết quả rà soát của Bộ LĐ-TB&XH, hiện nay hơn 50% cơ sở không bảo đảm các yêu cầu, điều kiện về cơ sở vật chất, trang thiết bị tối thiểu để thực hiện quy trình chuyên môn về cai nghiện cũng như các điều kiện sinh hoạt cho người cai nghiện ma túy.
Hơn nữa, về nhân sự làm việc tại cơ sở cai nghiện ma túy công lập ở các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương chưa được bố trí đủ theo định mức chuẩn 1 cán bộ quản lý 7 học viên, trong đó số người làm việc theo chế độ hợp đồng lao động chiếm gần 30%; trình độ sơ cấp hoặc chưa qua đào tạo chiếm khoảng 43%. Chưa kể, nhiều cơ sở cai nghiện không tuyển được nhân sự làm việc lâu dài; đặc biệt đối với nhân sự là y sĩ, bác sĩ.
Về cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng, số lượng đơn vị đăng ký hoặc được chỉ định, giao nhiệm vụ cung cấp dịch vụ cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng chưa đáp ứng nhu cầu thực tế…
Việc tổ chức triển khai các chính sách này trên thực tế gặp nhiều khó khăn, bất cập do cấp huyện, cấp xã rất khó khăn trong việc bố trí nguồn lực (kinh phí, người thực hiện) và cách thức tổ chức thực hiện (xây dựng quy trình, tổ chức dịch vụ, đánh giá…), rồi cơ sở vật chất, trang thiết bị còn thiếu so với quy định, nhân sự chưa được đào tạo, tập huấn, cập nhật kiến thức chuyên môn phục vụ công tác cai nghiện ma túy.
Hiện nay, cả nước có hơn 10.000 người ở cấp xã được phân công thực hiện nhiệm vụ tư vấn tâm lý, xã hội, quản lý hỗ trợ người cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng và quản lý sau cai nghiện ma túy.
Tuy nhiên, số nhân sự này mới được giao nhiệm vụ từ khi thực hiện Luật Phòng, chống ma túy năm 2021 nên phần lớn chưa được đào tạo, tập huấn, nâng cao năng lực chuyên môn nên công tác tư vấn tâm lý, quản lý hỗ trợ người nghiện ma túy tại gia đình, cộng đồng còn nhiều hạn chế.
Bà có đề xuất, kiến nghị giải pháp gì để nâng cao hiệu quả công tác cai nghiện, quản lý sau cai nghiện?
- Hiện nay tình hình tệ nạn ma túy, người sử dụng và người nghiện ma túy có nhiều diễn biến phức tạp, tình trạng người nghiện và người sử dụng ma túy tổng hợp không những không giảm mà còn gia tăng. Dự báo trong thời gian tới sẽ gia tăng số người tham gia cai nghiện ma túy.
Để thực hiện hiệu quả Luật Phòng chống ma túy cũng như nâng cao hiệu quả công tác cai nghiện, quản lý sau cai nghiện ma túy, các bộ, ngành, địa phương cần thực hiện nghiêm các chỉ đạo của Ủy ban quốc gia phòng, chống AIDS, ma túy, mại dâm và Bộ trưởng Bộ LĐ-TB&XH trong việc tổ chức thực hiện công tác cai nghiện ma túy và quản lý sau cai nghiện.
Đồng thời, tổ chức triển khai có hiệu quả Quyết định số 966/QĐ-TTg ngày 17/8/2023 của Thủ tướng về Quy hoạch mạng lưới cơ sở trợ giúp xã hội thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, trong đó có quy hoạch hệ thống cơ sở cai nghiện ma túy.
Ngày 8/11, tại kỳ họp thứ 8 Quốc hội Khoá XV, Chương trình mục tiêu quốc gia phòng, chống ma túy đến năm 2030 (trong đó có các hoạt động, dự án nhằm hỗ trợ, khắc phục các tồn tại, hạn chế và nâng cao hiệu quả công tác cai nghiện, quản lý sau cai nghiện ma tuý) do Bộ Công an chủ trì, phối hợp với Bộ LĐ-TB&XH và các bộ, ngành liên quan triển khai xây dựng đã được Chính phủ thẩm định, báo cáo với Quốc hội.
Tại phiên họp, đại diện Ủy ban Xã hội, Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội khẳng định, chương trình này đã bảo đảm điều kiện trình Quốc hội xem xét, quyết định phê duyệt chủ trương đầu tư tại kỳ họp thứ 8 và sẽ được triển khai thực hiện từ năm 2025.
