Đây là cơ hội vàng để Việt Nam thu hút vốn đầu tư FDI, các doanh nghiệp Việt có thêm cơ hội tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu.
Doanh nghiệp Nhật Bản ưu tiên chọn Việt Nam
Theo khảo sát thực trạng doanh nghiệp Nhật Bản đầu tư tại nước ngoài do Tổ chức Xúc tiến thương mại Nhật Bản (JETRO) công bố mới đây, tỷ lệ các doanh nghiệp trả lời đã dịch chuyển chức năng sản xuất từ các quốc gia và khu vực khác sang Việt Nam trong 5 năm gần đây (2019 - 2024) là 24,8%, cao nhất cả về số lượng và tỷ lệ trong khu vực châu Á, châu Đại Dương.
Cụ thể, trong số 181 doanh nghiệp Nhật trả lời "có dịch chuyển" sang Việt Nam, 81 chọn đến miền Bắc, 89 lựa chọn miền Nam và 11 chọn miền Trung. Trong tổng số 176 trường hợp dịch chuyển sản xuất từ Trung Quốc sang ASEAN, đến 90 trường hợp chuyển sang Việt Nam.
Tương tự, trong số 289 dự án dịch chuyển từ Nhật Bản sang ASEAN có 106 dự án lựa chọn Việt Nam, Thái Lan và Indonesia đứng ở các vị trí tiếp sau với lần lượt 67 và 43 dự án.
Các lý do được doanh nghiệp đưa ra bao gồm: "Ứng phó với việc dịch chuyển sản xuất của khách hàng", "đối phó với thuế quan do chiến tranh thương mại Mỹ - Trung" và "tránh sự mập mờ trong hoạt động kinh doanh tại Trung Quốc".
Cụ thể, trong trường hợp dịch chuyển từ Nhật Bản sang Việt Nam, các doanh nghiệp nêu lý do là thiếu hụt nhân sự tại các nhà máy ở Nhật Bản, chi phí nhân công cao, thu hẹp chức năng và nhằm đáp ứng nhu cầu cung ứng nội địa tại Việt Nam.
Còn đối với các doanh nghiệp Nhật dịch chuyển từ Trung Quốc sang Việt Nam, các động lực là: Các cơ sở sản xuất của khách hàng chuyển từ Trung Quốc sang Việt Nam; các biện pháp thuế quan do chiến tranh thương mại Mỹ - Trung;
Tránh sự mập mờ trong hoạt động kinh doanh tại Trung Quốc (do yêu cầu của khách hàng, lo ngại về rủi ro địa chính trị, sự gia tăng các chi phí, và ảnh hưởng từ các đợt phong tỏa do Covid-19).
Ông Matsumoto Nobuyuki, Trưởng đại diện Tổ chức Xúc tiến thương mại Nhật Bản, Văn phòng TPHCM (JETRO) cho rằng: “Để tận dụng tốt cơ hội từ xu hướng dịch chuyển đầu tư và sản xuất, Việt Nam có thể tiếp tục cải thiện môi trường đầu tư thông qua đơn giản hóa thủ tục hành chính và hoàn thiện hệ thống pháp luật.
Bên cạnh đó, phát triển mạnh ngành công nghiệp hỗ trợ, cải tiến công nghệ sản xuất để tăng khả năng tham gia vào chuỗi cung ứng của các nhà đầu tư nước ngoài, trong đó có Nhật Bản”.
Việt Nam có nhiều lợi thế để doanh nghiệp FDI lựa chọn
Nhận định từ các hiệp hội doanh nghiệp nước ngoài cũng cho rằng, các tập đoàn đa quốc gia cũng có thể tiếp tục chuyển dịch sản xuất sang Việt Nam. Điều này có thể không mạnh như giai đoạn năm 2018 nhưng vẫn là xu hướng còn tiếp diễn.
Theo các chuyên gia, Việt Nam sẽ có thể tiếp tục hưởng lợi từ căng thẳng Mỹ - Trung và là điểm đến cho các doanh nghiệp muốn dịch chuyển khỏi Trung Quốc nhờ sở hữu những lợi thế. Theo đó, chi phí sản xuất thấp hơn đáng kể so với Trung Quốc; vị trí địa lý gần Trung Quốc, thuận lợi cho việc dịch chuyển sản xuất của các doanh nghiệp.
Hơn thế, chiến lược ngoại giao “cây tre” của Chính phủ Việt Nam giúp hạn chế các rủi ro liên quan đến vấn đề chính trị. Trong nước đang đẩy mạnh đầu tư cơ sở hạ tầng. Cùng với đó là việc ký kết các hiệp định thương mại tự do (FTA) với độ phủ rộng hơn 60 quốc gia toàn thế giới. Điều này sẽ giúp dòng vốn FDI đầu tư vào Việt Nam tiếp tục tăng trưởng.
Những bước tiến gần đây cho thấy, Việt Nam có thể trở thành điểm đến triển vọng đối với dòng vốn FDI ngành bán dẫn. Kể từ năm 2023, Việt Nam đã thu hút số lượng dự án đầu tư ngành bán dẫn gia tăng đáng kể, chỉ đứng sau Singapore và Malaysia trong khu vực ASEAN.
Trong giai đoạn tới, Việt Nam sẽ thu hút được nhiều hơn nữa các dự án FDI vào ngành công nghiệp bán dẫn, đặc biệt là những dự án công đoạn lắp ráp, kiểm thử. Điều này nhờ vào sự cạnh tranh gay gắt trong ngành bán dẫn giữa Mỹ và Trung Quốc thúc đẩy các doanh nghiệp đa quốc gia dịch chuyển sản xuất sang Việt Nam. Việt Nam có vị trí địa lý nằm gần Trung Quốc.
Trung Quốc là quốc gia cung cấp nhiều khoáng sản quan trọng cần thiết cho ngành bán dẫn và chiếm 79% sản lượng silicon thô (dùng sản xuất chip) toàn cầu. Điều này giúp các doanh nghiệp FDI đầu tư vào Việt Nam có thể tiết kiệm chi phí vận chuyển. Đó là chưa kể định hướng của Chính phủ giúp thu hút vốn FDI vào ngành công nghệ chất bán dẫn.
Chuyên gia kinh tế, TS Santiago Velasquez (Đại học RMIT) nhận định, chiến lược “Trung Quốc + 1” sẽ tiếp tục nâng cao sức hấp dẫn của Việt Nam với tư cách một trung tâm sản xuất.
Vị trí chiến lược và thị trường lao động cạnh tranh với mức lương chỉ bằng một nửa so với các khu vực ven biển Trung Quốc mang lại lợi thế đáng kể. Sản xuất, xuất khẩu cũng được hưởng lợi từ nhu cầu toàn cầu mạnh mẽ và nền kinh tế Việt Nam hiện nay phụ thuộc rất lớn vào thương mại quốc tế.
Cũng theo các chuyên gia, để Việt Nam khẳng định vị thế trung tâm sản xuất của khu vực nhằm tăng sức hút với giới đầu tư đang đòi hỏi phải cải thiện nhiều hơn ở chuỗi cung ứng nội địa.
Theo ông Bruno Jaspaert, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam, cam kết của Việt Nam trở thành quốc gia không phát thải carbon vào năm 2050 trở thành điểm khác biệt thu hút đầu tư trong bối cảnh châu Á và Việt Nam trở nên độc đáo trong mắt nhà đầu tư.
Điều quan trọng là có các cụm sản xuất tích hợp chuỗi cung ứng sẽ tạo điểm khác biệt của Việt Nam so với Malaysia, Indonesia hay Thái Lan.
Đức Thọ
Báo Lao động và Xã hội số 16
