Không khí tết những ngày này rất vui và nhiều ý nghĩa trong cuộc sống của đồng bào các dân tộc.
Người Thái đón Tết Độc lập nhớ ơn Đảng, Bác Hồ
Tết Độc lập là ngày lễ quan trọng trong năm của đồng bào dân tộc Thái ở Tây Bắc, Nghệ An, Thanh Hóa. Tại các huyện miền tây Nghệ An như Quỳ Hợp, Quỳ Châu, Quế Phong, Con Cuông, Tương Dương… đồng bào Thái tổ chức ăn Tết Độc lập to như Tết Nguyên đán.
Đây là dịp để đồng bào thể hiện tấm lòng biết ơn Đảng, Bác Hồ đã giành lại độc lập, tự do cho dân tộc.
Để chuẩn bị cho Tết Độc lập, từ cuối tháng 8, trên mọi nẻo đường của bản làng người Thái đều treo cờ Đảng và cờ Tổ quốc. Thanh niên trong bản dựng sân khấu chuẩn bị cho các hoạt động văn nghệ, thể thao, hội thi trò chơi dân gian. Người người, nhà nhà đều quét dọn, sửa sang nhà cửa, ngõ xóm sạch đẹp để đón tết.
Người dân dành những món ăn ngon nhất, vào rừng tìm lá dong đẹp nhất để gói bánh chưng chuẩn bị dâng lên tổ tiên và Bác Hồ kính yêu. Những ngày này, nhiều người con của bản làng đi làm ăn xa cũng tranh thủ trở về quê hương để vui Tết Độc lập, con cháu sum vầy cùng ôn lại những ký ức hào hùng của dân tộc.
Trong ngày Tết Độc lập, mâm cơm truyền thống người Thái dâng cúng tổ tiên là thủ tục không thể thiếu. Đây là một trong những nghi lễ quan trọng nhất, được các gia đình tiến hành chu đáo. Các món ăn dâng cúng tổ tiên dịp này là các món ăn truyền thống, được nấu từ nguyên liệu tươi ngon nhất.
Sau khi chuẩn bị chu đáo các món ăn và bánh truyền thống, chủ nhà làm lễ mời tổ tiên về ăn Tết Độc lập và chia vui cùng con cháu. Sau đó sẽ dọn mâm cỗ mời anh em, con cháu trong nhà và tiếp đãi khách. Các món ăn chủ yếu được chế biến từ gà, vịt, lợn...
Đặc biệt, các gia đình người Thái đều làm các loại bánh đặc trưng như bánh chưng sừng trâu, bánh ít, hò mọc.
Vào dịp này, toàn bộ mọi công việc đều được người dân gác lại. Trong các bản làng người Thái, đâu đâu cũng vang lên câu lăm, điệu suối ơn Đảng, ơn Bác Hồ. Cùng với đó là âm thanh cồng chiêng, khắc luống vui hội, người Thái quây quần bên chum rượu cần, say sưa trong điệu múa lăm vông, cùng nhau nhảy sạp thể hiện sự đoàn kết của bản làng, lòng biết ơn đối với Đảng, Bác Hồ đã mang đến cho người dân một cuộc sống độc lập, tự do, ấm no, hạnh phúc.
Lễ mừng Tết Độc lập thường bắt đầu từ tối 1/9, kéo dài đến trưa 2/9. Đây là dịp để mọi người được giao lưu với nhau, tăng thêm tình đoàn kết, gắn bó giữa các dân tộc anh em. Bên cạnh đó, còn nhắc nhở, giáo dục thế hệ trẻ biết yêu quý tự do và lòng tự hào dân tộc.
Tết Độc lập của người Mông Sơn La
Ngày 2/9/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn Độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Hàng năm, đúng ngày Quốc khánh 2/9, tất cả người Mông không phân biệt già, trẻ, gái, trai, giàu, nghèo từ các bản gần xa trong huyện lại nô nức rủ nhau xuống thị trấn Mộc Châu, Sơn La để tỏ lòng biết ơn Đảng, Bác Hồ, Chính phủ đã đem lại độc lập, tự do cho đồng bào cả nước nói chung và người Mông nói riêng.
Tết Độc lập của người Mông kéo dài từ ngày 31/8 đến ngày 2/9, nhưng đông vui nhất là ngày 1/9 vì đây là ngày Mộc Châu tổ chức lễ hội chợ tình, lễ hội được bà con mong chờ hàng năm. Ngày này, các dân tộc anh em đua nhau đến đây không phải để mua sắm mà để hẹn hò, trao gửi tình cảm yêu thương đến nhau, vui đùa thỏa thích sau những ngày làm lụng vất vả.
Để tới lễ hội, bà con người Mông phải chuẩn bị từ nhiều ngày trước đó. Họ chọn cho mình những bộ trang phục đẹp nhất, rực rỡ nhất. Con trai thì đầu quấn khăn, cổ đeo vòng, vai vác khèn. Con gái diện áo váy rực rỡ nhất, tay cầm đàn môi, leng keng nhạc ngựa xuống chợ. Sắc cờ đỏ thắm kỷ niệm ngày Tết Độc lập hòa cùng sắc màu rực rỡ từ trang phục của bà con người Mông dệt nên bức tranh sinh động đẹp mắt.
Tết Độc lập cũng như Tết năm mới, người Mông đều làm lễ cúng mời ông bà tổ tiên. Các hoạt động vui chơi lành mạnh trong dịp này của đồng bào dân tộc Mông diễn ra sôi nổi góp phần lưu giữ và phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc, củng cố tinh thần đoàn kết và lòng yêu nước, niềm tin về Đảng, Bác Hồ kính yêu.
Nếu như Tết truyền thống của người Mông chỉ gói gọn trong phạm vi gia đình, họ hàng, hoặc giữa các bản làng với nhau thì Tết Độc Lập lại diễn ra rộng hơn bởi có sự liên kết giữa đồng bào các dân tộc thiểu số ở nhiều vùng miền khác nhau.
Khởi đầu, Tết Độc lập chủ yếu là của người Mông ở Mộc Châu và một vài huyện lân cận, nhưng mấy năm trở lại đây do điều kiện sống của đồng bào ngày càng phát triển, nhu cầu sinh hoạt văn hóa, tinh thần cũng vì thế được nâng cao, nên họ muốn được nới rộng giao lưu văn hóa với nhiều dân tộc khác.
Chính vì vậy, Tết Độc lập không chỉ thu hút đồng bào Mông ở các huyện Sông Mã, Thuận Châu, Yên Châu, Phù Yên... (Sơn La) và người Mông ở các tỉnh Lai Châu, Điện Biên, Lào Cai, Hà Giang, Thanh Hóa, Nghệ An... mà còn thu hút nhiều dân tộc Thái, Mường, Kinh, Dao, Tày... ở các tỉnh lân cận và cả ở nước bạn Lào cũng về Mộc Châu vui tết.
Trong những ngày Tết Độc lập còn có nhiều trò chơi dân gian như thi giã bánh dày, thi nấu cơm, tung còn… Tại đây còn có các gian hàng trưng bày ẩm thực, công cụ lao động sản xuất của người Mông. Các hoạt động diễn ra ngay tại thị trấn với sự tham dự của đông đảo đồng bào các dân tộc khác.
Tết Độc lập - Tết đoàn viên của người Mường
Theo những vị cao niên ở đây kể lại, phong tục ăn Tết Độc lập 2/9 ở huyện Lạc Sơn (Hoà Bình) xuất phát từ vùng Cộng Hòa (huyện Lạc Sơn đến nay vẫn gom các xã thành các vùng: Vùng Huyện, vùng Đại Đồng, vùng Cộng Hòa, vùng Quyết Thắng và vùng Cao) gồm các xã: Nhân Nghĩa, Miền Đồi, Quý Hòa, Mỹ Thành, Văn Nghĩa, Tuân Đạo, Tân Lập.
Cuối năm 1949, thực dân Pháp rút quân, vùng Cộng Hòa của huyện Lạc Sơn được giải phóng. Dịp Quốc khánh 2/9/1950, Hội các Cụ phụ lão cùng chính quyền xã tổ chức mít tinh, vui văn hóa, thể thao, mổ trâu chia cho nhân dân cùng ăn mừng ngày độc lập.
Trong các gia đình đều lập bàn thờ Tổ quốc, treo cờ, ảnh Bác và các vị lãnh tụ. Từ đó thành lệ, cứ Ngày Quốc khánh 2/9 các năm đều tổ chức ăn mừng, sau đó lan ra toàn huyện Lạc Sơn thành phong tục như ngày nay.
Ngày Quốc khánh, người Mường sẽ thức dậy sớm hơn bình thường. Các thành viên trong gia đình cùng nhau vệ sinh nhà cửa, lau dọn sạch sẽ bàn thờ Tổ quốc, ảnh Bác Hồ.
Dọc các bản làng, cờ đỏ sao vàng tung bay phấp phới. Tiếng cồng chiêng cùng tiếng hò reo xen cả những câu hát Mường vang vọng một vùng Tây Bắc. Trong ngày tết này, tất cả người dân tộc Mường ở Lạc Sơn sẽ mặc những bộ quần áo đẹp nhất, mới nhất đến thăm nhà nhau.
Giống như Tết cổ truyền, người dân ai cũng tất bật chuẩn bị mâm cơm dâng lên bàn thờ tổ tiên và Bác Hồ cùng với lời cầu nguyện sức khỏe, gia đình êm ấm, mùa màng bội thu, quê hương đất nước bình yên. Để chuẩn bị cho những mâm cơm ngày Tết Độc lập, đàn ông làm thịt lợn, thịt vịt, thịt gà, phụ nữ gói bánh uôi, thổi xôi...
Trong mâm cỗ dâng tổ tiên ngày tết không thể thiếu món bánh uôi. Đây còn là món quà của chủ nhà dành cho khách đến chơi trong tết này.
Mỗi gia đình thường chuẩn bị 5 mâm cỗ cúng tổ tiên. Cụ cao tuổi nhất trong nhà sẽ đại diện mời tổ tiên, các vị thần về nhận lễ chứng giám cho lòng thành của con cháu. Sau đó, con cháu xin phép lùi mâm xuống, tất cả cùng nhau nâng ly chúc mừng ngày Quốc khánh và chúc nhau may mắn, thành công trong cuộc sống, thắt chặt tình đoàn kết.
Đây cũng là dịp để gia đình cùng con cháu ôn lại truyền thống cách mạng của quê hương đất nước, nhớ công ơn Đảng, Bác Hồ đã đem lại độc lập, tự do cho nhân dân.
Minh Châu
Báo Lao động và Xã hội số Kỷ niệm 79 năm Quốc khánh 2/9, Ngày truyền thống ngành LĐ-TB&XH 28/8
