Dự thảo Nghị định hướng dẫn thi hành một số điều của Luật BHXH sửa đổi về BHXH tự nguyện đang được lấy ý kiến, đề xuất điều chỉnh số năm đóng BHXH còn thiếu được đóng một lần để hưởng ngay lương hưu. Luật BHXH hiện hành quy định lao động tham gia BHXH tự nguyện đủ tuổi nghỉ hưu và đóng 20 năm thì được hưởng hưu trí.
Người đủ tuổi nghỉ hưu mà còn thiếu năm tham gia thì được đóng một lần cho thời gian còn thiếu để hưởng lương hưu ngay nhưng không quá 10 năm. Chính sách này tạo điều kiện cho 60.000 người giai đoạn 2016 - 2023 đóng một lần để nhận hưu trí.
Tuy nhiên, cơ quan xây dựng Dự thảo Nghị định lý giải, Luật BHXH sửa đổi có hiệu lực từ 1/7 tới đã giảm thời gian đóng BHXH tối thiểu để hưởng lương hưu từ 20 năm xuống còn 15 năm, do đó thời gian đóng một lần cũng cần điều chỉnh từ 10 xuống còn 5 năm cho phù hợp nguyên tắc đóng - hưởng và khả năng cân đối của Quỹ BHXH.
Việc điều chỉnh không tác động ngân sách, trong khi số năm giảm xuống còn 5 kéo theo số tiền lao động phải đóng một lần cũng giảm đi giúp họ dễ tiếp cận hưu trí hơn.
Như vậy, theo đề xuất, người lao động (NLĐ) đến tuổi nghỉ hưu và có đủ 10 năm đóng BHXH trở lên nhưng chưa đủ số năm đóng BHXH tối thiểu để hưởng lương hưu thì được đóng một lần cho những năm còn thiếu để được hưởng ngay lương hưu, nhưng không quá 5 năm một lần.
Tiền đóng một lần cho số năm còn thiếu được tính bằng tổng mức đóng của các tháng còn thiếu, áp dụng lãi gộp bằng lãi suất đầu tư Quỹ BHXH bình quân tháng của năm trước liền kề năm đóng do BHXH Việt Nam công bố. Ngoài ra, lao động còn được chọn đóng một lần cho nhiều năm về sau, nhưng không quá 5 năm một lần.
Tiền đóng được tính bằng tổng mức đóng của các tháng đóng trước, chiết khấu theo lãi suất đầu tư Quỹ BHXH bình quân tháng của năm trước liền kề với năm đóng do BHXH Việt Nam công bố.
Bên cạnh đó, cơ quan soạn thảo cũng đề xuất hai phương án hỗ trợ tiền đóng với lao động khu vực tự nguyện trong bối cảnh bao phủ chậm. Theo đó, phương án 1, ngân sách hỗ trợ bằng 50% với người thuộc hộ nghèo, người sinh sống tại xã đảo, huyện đảo; bằng 40% với người thuộc hộ cận nghèo; 30% với người dân tộc thiểu số (DTTS) và 20% với các nhóm khác.
Dự kiến kinh phí nhà nước hỗ trợ người đóng BHXH tự nguyện giai đoạn 2025 - 2030 gần 19.800 tỷ đồng hỗ trợ cho 5,8 triệu người tham gia. Ban soạn thảo đánh giá phương án này giúp mở rộng khu vực tự nguyện, đạt mục tiêu Nghị quyết 28 về cải cách chính sách BHXH đề ra.
Phương án 2 điều chỉnh tỷ lệ hỗ trợ thấp hơn, bằng 30% với người thuộc hộ nghèo, người sinh sống tại xã đảo, huyện đảo; bằng 25% với người thuộc hộ cận nghèo; 20% với người DTTS và 10% với các nhóm khác.
Phương án này cũng giúp mở rộng diện đóng là người sinh sống ở xã đảo, huyện đảo, DTTS song lại giảm động lực ở nhóm khác do không có sự thay đổi về mức hỗ trợ.
Thời gian hỗ trợ căn cứ số năm tham gia BHXH tự nguyện của mỗi người nhưng không quá 10 năm. Người đóng thuộc nhiều nhóm thì được hưởng mức cao nhất. Tùy điều kiện kinh tế xã hội và ngân sách, Chính phủ xem xét điều chỉnh mức hỗ trợ tiền đóng cho người tham gia.
Vũ Hằng
Báo Lao động và Xã hội số 26
