Trong dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) đang lấy ý kiến tại Kỳ họp thứ 7, Bộ LĐ-TB&XH đề xuất giảm năm đóng BHXH tối thiểu từ 20 xuống 15 năm nhưng tỷ lệ hưởng lương hưu tối thiểu của lao động nam khác nữ.
Cụ thể, mức hưởng của lao động nghỉ hưu trong điều kiện bình thường bằng 45% bình quân tiền lương tính đóng bảo hiểm xã hội, tương ứng với 20 năm đóng bảo hiểm của lao động nam và 15 năm với lao động nữ. Sau đó, cứ thêm 1 năm đóng bảo hiểm được hưởng thêm 2%.
Lao động nam đóng 15 năm BHXH hưởng tỷ lệ tối thiểu 33,75% và cần đóng 35 năm để hưởng lương hưu tối đa 75%. Nam đóng đủ 15 năm đến dưới 20 năm thì mức hưởng được tính thêm 2,25% mỗi năm. Lao động nữ tham gia 15 năm hưởng lương hưu tối thiểu 45% và cần đóng 30 năm để đạt mức tối đa 75%.
Lý giải đề xuất này, Bộ LĐ-TB&XH cho biết, trong quá trình xây dựng dự thảo luật, cơ quan soạn thảo đã nghiên cứu kỹ lưỡng, đánh giá tác động nhiều chiều với nguyên tắc đảm bảo sự ổn định, kế thừa thành quả Luật BHXH 2014, tránh xáo động lớn trong xã hội.
Để đảm bảo cân đối Quỹ BHXH trong dài hạn, Luật BHXH 2014 đã có lộ trình điều chỉnh tỷ lệ hưởng lương hưu bình quân cho 1 năm đóng BHXH (tỷ lệ tích lũy) từ 3% còn 2,5% (giảm 0,5%) đối với nữ và từ 2,5% còn 2,14% (giảm 0,36%) đối với nam.
Như vậy, lộ trình điều chỉnh giảm của nữ nhiều hơn nam là 0,14%/năm. Vì thế, việc quy định mức tối thiểu 15 năm hưởng 33,75% đối với nam, 45% đối với nữ là phù hợp.
Cũng theo Bộ LĐ-TB&XH, bình quân trong 30 năm, tỷ lệ hưởng lương hưu bình quân cho 1 năm đóng BHXH (tỷ lệ tích lũy) của nam là 2,14%/năm.
Tuy nhiên, để đảm bảo mối tương quan hài hòa, đồng thời đảm bảo lương hưu tương đương 15 năm tham gia BHXH không quá thấp, cơ quan soạn thảo đã dự thảo tỷ lệ tích lũy đối với nam là 2,25%, tương đương 15 năm đóng hưởng 33,75% thay vì hưởng 32,1%.
Với quy định tỷ lệ hưởng lương hưu tính bình quân cho 1 năm đóng BHXH (tỷ lệ tích lũy) của Việt Nam hiện nay là 2,14% đối với nam và 2,5% đối với nữ, trong khi các nước như Trung Quốc và Hàn Quốc thì tỷ lệ này chỉ 1%; bình quân của thế giới chỉ khoảng 1,7%.
Như vậy, với tỷ lệ tích lũy theo quy định hiện hành, cùng với việc quy định tỷ lệ hưởng lương hưu tối đa là 75%, chế độ hưu trí của Việt Nam đang được đánh giá là thuộc nhóm cao nhất so với các nước.
Tại dự thảo, cơ quan soạn thảo cũng bổ sung quy định, từ năm 2026, sổ BHXH bằng bản giấy chỉ được cấp khi người lao động yêu cầu, thay vào đó sẽ thực hiện cấp sổ BHXH bằng bản điện tử cho người tham gia BHXH.
Cụ thể, theo Điều 24 dự thảo luật, sổ BHXH chứa đựng những thông tin nhân thân cơ bản của người lao động, ghi nhận việc đóng, hưởng và giải quyết các chế độ theo quy định của luật này. Sổ BHXH được cấp cho từng người bằng bản điện tử, bản giấy và có giá trị pháp lý, hiệu lực thi hành như nhau.
Từ ngày 1/1/2026, sẽ thực hiện cấp sổ BHXH bằng bản điện tử cho người tham gia BHXH. Dữ liệu về sổ BHXH được cập nhật chính xác, kịp thời, đối chiếu thông tin và quản lý theo quy định. Chính phủ quy định lộ trình hoàn thành việc cấp sổ BHXH bằng bản điện tử.
Cùng với cấp sổ BHXH bằng bản điện tử, dự thảo luật cũng bổ sung quy định về giao dịch điện tử trong lĩnh vực này. Theo đó, cơ quan, tổ chức, cá nhân có đủ điều kiện thực hiện giao dịch điện tử trong lĩnh vực BHXH thì thực hiện giao dịch điện tử với cơ quan BHXH theo quy định của luật này và pháp luật về giao dịch điện tử.
Hồ sơ, chứng từ sử dụng trong giao dịch điện tử thực hiện phù hợp với quy định của pháp luật về giao dịch điện tử. Giao dịch điện tử trong lĩnh vực BHXH có giá trị pháp lý, hiệu lực thi hành tương đương với giao dịch truyền thống.
Từ ngày 1/1/2027, cơ quan BHXH phải bảo đảm điều kiện để thực hiện giao dịch điện tử thuộc lĩnh vực BHXH.
Chính phủ quy định chi tiết nội dung này và việc điều chỉnh hồ sơ, thủ tục thực hiện BHXH từ phương thức giao dịch bằng bản giấy theo quy định của Luật BHXH sang phương thức giao dịch điện tử, để bảo đảm thuận tiện cho người tham gia và người thụ hưởng BHXH.
Châu Giang - Vũ Hằng
Báo Lao động Xã hội số 71