Đây là mốc đánh dấu bước cải cách quan trọng khi bổ sung trợ cấp hưu trí xã hội, góp phần xây dựng hệ thống BHXH đa tầng, mở rộng quyền lợi cho người lao động (NLĐ) và NCT.
Theo ông Phạm Trường Giang, Vụ trưởng Vụ BHXH (Bộ LĐ-TB&XH), Luật BHXH sửa đổi năm 2024 có hiệu lực giúp mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc với 5 nhóm mới, bổ sung chế độ thai sản vào BHXH tự nguyện và tạo điều kiện để nhiều NLĐ có cơ hội nghỉ hưu đúng tuổi, ngay cả khi tham gia BHXH muộn.
Theo ông Giang, số người nghỉ hưu bình quân trước đây khoảng 99.000 - 100.000 người tăng mới một năm. Nhưng kể từ khi Nghị quyết số 28-NQ/TW (về cải cách chính sách BHXH) đi vào cuộc sống và nội dung tuổi nghỉ hưu được thể chế hóa tại Bộ luật Lao động 2019, số người nghỉ hưu mới giảm xuống còn 77.000 người/năm.
Qua tổng kết thi hành Luật BHXH 2014, độ bao phủ chính sách BHXH vẫn còn khoảng trống. Theo đó, còn khoảng 8 triệu NCT chưa được hưởng các chính sách, trợ cấp hàng tháng, kéo theo cuộc sống khó khăn. Luật BHXH 2024 đặt mục tiêu bao phủ đối với số người này, tiến tới BHXH toàn dân.
“Việt Nam hiện là nước có tốc độ già hóa dân số nhanh nhất thế giới. Trong năm 2025, cứ 6 lao động (từ 15 - 59 tuổi) thì chỉ có 1 người không trong tuổi lao động. Nhưng đến năm 2055, hai NLĐ phải hỗ trợ 1 người ngoài tuổi lao động.
Như vậy, nếu vẫn duy trì tốc độ, mức hưởng, không có cải cách, đến năm 2055, thế hệ sau sẽ phải đóng vào Quỹ BHXH với mức gấp 3 lần hiện nay”, ông Giang cho biết.
Một trong những điểm nổi bật của Luật BHXH 2024 là bổ sung trợ cấp hưu trí xã hội nhằm đảm bảo cuộc sống tốt hơn cho NCT gồm: Giảm độ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội từ 80 tuổi xuống 75 tuổi, một số nhóm đối tượng đặc biệt có thể hưởng từ 70 tuổi;
Tăng mức trợ cấp lên 500.000 đồng/người/tháng từ 1/7/2025; cung cấp BHYT miễn phí cho NCT từ 75 tuổi trở lên không có lương hưu. Dự kiến, có khoảng 1,2 triệu người từ 75 tuổi trở lên sẽ được hưởng chính sách này ngay khi luật có hiệu lực.
Bên cạnh đó, nhóm người từ 60 đến dưới 75 tuổi không có lương hưu nhưng từng tham gia BHXH cũng sẽ được nhận trợ cấp tùy theo số năm đã đóng BHXH.
Tại dự thảo Nghị định hướng dẫn về điều kiện, thủ tục để hưởng trợ cấp hàng tháng, trợ cấp hưu trí xã hội đang được Bộ LĐ-TB&XH lấy ý kiến quy định, người hưởng là công dân Việt Nam đủ tuổi nghỉ hưu có đóng BHXH nhưng không đủ điều kiện thời gian hưởng lương hưu (tối thiểu 15 năm), chưa đủ điều kiện hưởng trợ cấp hưu trí xã hội.
Để được hưởng chế độ này, NLĐ cần đáp ứng điều kiện không nhận BHXH một lần, không bảo lưu thời gian đóng BHXH và có yêu cầu hưởng trợ cấp hàng tháng.
Thời gian hưởng, mức hưởng trợ cấp hàng tháng được xác định căn cứ vào thời gian đóng, căn cứ đóng BHXH của NLĐ. Mức trợ cấp hàng tháng thấp nhất bằng mức trợ cấp hưu trí xã hội. Trong thời gian hưởng trợ cấp hàng tháng này, NLĐ cũng được hưởng thêm chế độ BHYT miễn phí và mai táng phí khi qua đời như chế độ hưu trí.
Bên cạnh đó, theo dự thảo nghị định, trình tự, thủ tục thực hiện, điều chỉnh, thôi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội hàng tháng được thực hiện theo trình tự, thủ tục quy định tại Nghị định số 20/2021/NĐ-CP.
Thời điểm hưởng trợ cấp hưu trí xã hội hàng tháng như sau: NCT đủ 75 tuổi trước ngày 1/7 thì hưởng từ ngày 1/7; NCT đủ 75 tuổi sau ngày 1/7 thì hưởng kể từ thời điểm người đó đủ 75 tuổi.
Người thuộc hộ nghèo, cận nghèo thuộc đối tượng hưởng trợ cấp hưu trí xã hội thì tính thời điểm hưởng như sau: NCT đủ 70 tuổi trước ngày 1/7 thì hưởng từ ngày 1/7; NTC đủ 70 tuổi sau ngày 1/7 thì hưởng kể từ thời điểm người đó đủ 70 tuổi.
Minh Vũ
Báo Lao động và Xã hội số 18
