Việc đầu tư làm phim lịch sử vừa tốn kém vừa mang tính... rủi ro cao khiến phim đề tài này thiếu vắng trong nền điện ảnh Việt Nam.
Tại Việt Nam, số lượng phim truyện sản xuất là 40 phim/năm, ở mức trung bình trong khi tiềm năng còn rất phong phú. đề tài lịch sử, điện ảnh cách mạng Việt Nam đã để lại những tác phẩm như:
Sao tháng 8; Hà Nội mùa đông năm 46; Vĩ Tuyến 17 ngày và đêm, Nguyễn Ái Quốc ở Hồng Kông… hay điện ảnh đương đại cũng có nhiều tác phẩm thành công như: Long Thành cầm giả ca; Những người viết huyền thoại; Mùi cỏ cháy; Đào phở và piano…
Theo Thứ trưởng Bộ VH-TT&DL Tạ Quang Đông, điện ảnh Việt Nam còn thiếu tác phẩm hay về đề tài lịch sử cũng là lý do làm cho nhiều khán giả tìm đến phim về đề tài lịch sử nước ngoài.
Bởi thực tế, chính những bộ phim công phu, hấp dẫn được xây dựng từ chất liệu lịch sử của các nền điện ảnh nổi tiếng thế giới đã thu hút, kích thích người xem quan tâm, tìm hiểu lịch sử của những quốc gia này.
Theo nhà văn Nguyễn Quang Thiều, thách thức trong việc làm phim lịch sử và chuyển thể tác phẩm văn học thành tác phẩm điện ảnh đến từ nhiều phía, trong đó có từ chính tác phẩm văn học, người xem, từ người làm phim và nhà quản lý.
Đôi khi các nhà làm phim lại tôn trọng tác phẩm văn học quá mức (đối với phim chuyển thể) hoặc mơ hồ với nhân vật lịch sử quá nên đã kìm hãm sự sáng tạo.
“Chúng ta phải được quyền tạo ra không gian sáng tạo nhân vật hay giai đoạn lịch sử đó. Việt Nam có nhiều nhà làm phim tài năng làm ra các bộ phim sáng giá nhưng đề tài lịch sử bị hạn chế. Chúng ta thiếu sáng tạo hay không dám phán định lịch sử. Chúng ta hạn chế trong nghệ thuật và tư duy. Chúng ta sợ hãi và tự ngăn cản mình", ông Thiều chia sẻ.
Cùng quan điểm, đạo diễn Charlie Nguyễn chia sẻ thêm, bản thân đạo diễn cũng sợ và hoang mang khi tiếp xúc với chủ đề này.
“Nhiều người đón nhận phim lịch sử như phim tài liệu, nó sẽ bó tay bó chân nhà làm phim. Nhìn nhận một bộ phim lịch sử là tác phẩm nghệ thuật chứ không phải là lịch sử, để có cái nhìn đúng về tác phẩm điện ảnh về lịch sử.
Hành trình làm phim lịch sử phải biến con người lịch sử thành con người có cảm xúc, có đời sống nội tâm, đời sống tinh thần. Nếu đòi hỏi tác phẩm điện ảnh phải chính xác như lịch sử thì chỉ có lịch sử, không có điện ảnh", đạo diễn Charlie Nguyễn cho biết.
Ngoài thách thức trong sáng tạo thì nguồn vốn làm phim lịch sử cũng rất lớn để đầu tư bối cảnh, trang phục. Nhiều nhà làm phim nói vui rằng chưa làm phim thì còn có nhà ở, làm phim xong... mất nhà.
Nhà sản xuất Trinh Hoan chia sẻ, nhiều nhà làm phim có kịch bản về lịch sử, đặc biệt là nhà Nguyễn nhưng đầu tư tốn kém nên rất khó kêu gọi vốn. Đồng thời cái khó thứ 2 trong làm phim lịch sử là sự quan tâm của công chúng.
“Làm sao để thu hút công chúng mà vẫn phải đảm bảo tính lịch sử, tính sáng tạo? Nếu không có sự kích thích, hỗ trợ từ Nhà nước thì khó cho các nhà làm phim đầu tư vào đề tài lịch sử. Chúng ta cần nhiều thứ từ bối cảnh, trường quay, trang phục, đạo cụ...
Mỗi một triều đại có đặc trưng riêng, phải có sự nghiên cứu và thống nhất đối với từng triều đại. Nếu có sự động viên của Nhà nước, có đầu tư kho để lưu trữ phục trang, đạo cụ cùng một triều đại, thời điểm lịch sử để phục vụ các đoàn làm phim thì sẽ kích thích sự sáng tạo", nhà sản xuất Trinh Hoan nói.
PGS, TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội cho biết: "Các phim lịch sử sẽ phải là dòng phim quan trọng với đất nước. Chúng ta luôn mong muốn có các bộ phim cho người Việt Nam, vì người Việt Nam; truyền tải thông điệp văn hóa, lịch sử, chính trị.
Nhiều nguyên nhân cản trở sự phát triển phim lịch sử Việt Nam. Tôn trọng lịch sử là trách nhiệm đạo đức với mọi người, đặc biệt là văn nghệ sĩ. Chúng ta có nhiều chính sách khuyến khích dòng phim này", PGS Bùi Hoài Sơn nói và đề xuất, Nhà nước thông qua Bộ VH-TT&DL có chính sách tạo điều kiện cho phim lịch sử bằng việc đặt hàng, trại sáng tác để có các tác phẩm chất lượng cao.
Khánh Chi
Báo Lao động và Xã hội số 136
