64,8% lao động phi chính thức cần được phủ lưới an sinh

Chiếm tỷ trọng lớn nhưng lại ở thế yếu

Với hơn 33 triệu lao động phi chính thức, chiếm 64,8% trong tổng số việc làm của nền kinh tế, lao động phi chính thức đang chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu thị trường lao động, tác động mạnh mẽ đến phát triển và bảo đảm việc làm nói chung.

Tuy nhiên, số lao động này hầu hết có trình độ chuyên môn thấp, làm các công việc thiếu bền vững, bấp bênh, ít được bảo vệ bởi pháp luật lao động vì không ký kết hợp đồng lao động.

Do đó, hầu như họ không được hưởng các chế độ an sinh, phúc lợi xã hội và các điều kiện lao động an toàn như lao động chính thức.

Theo các chuyên gia về lao động, lao động phi chính thức thường ở thế yếu trong thương lượng để bảo đảm điều kiện làm việc cũng như cơ hội, yêu cầu nâng cao thu nhập. Điều đó dẫn đến hệ quả là người lao động trong khu vực này có thu nhập thấp hơn so với mức lương tối thiểu vùng.

Bài học từ đại dịch Covid-19 cho thấy dù Chính phủ đã có nhiều chính sách hỗ trợ lao động bị ảnh hưởng, gồm cả nhóm lao động phi chính thức nhưng thực tế nhiều người lao động  tự do đã không tiếp cận được các gói hỗ trợ này. 

Những kết quả nghiên cứu đã khẳng định thực tế, việc làm trong khu vực phi chính thức đang không thỏa đáng. Bên cạnh đó, phương tiện, môi trường làm việc của lao động phi chính thức cũng không được bảo đảm.

Lý do là phần lớn chủ sử dụng lao động của họ thường là cơ sở sản xuất - kinh doanh nhỏ lẻ, quy mô tài chính hạn hẹp. Vì thế, việc trang bị cho người lao động trong môi trường làm việc chỉ ở mức cơ bản.

Ông Tạ Việt Anh, Chủ tịch Quỹ Hỗ trợ chương trình - dự án An sinh xã hội Việt Nam cho biết, trong tổng số lao động phi chính thức chỉ 0,2% đóng BHXH bắt buộc và 1,9% đóng BHXH tự nguyện, còn lại 97,9% không tham gia.

"Như vậy, phần lớn lao động phi chính thức đối diện rất nhiều thiệt thòi vì không được bảo vệ đầy đủ bởi hệ thống pháp luật về lao động. Trong khi đó, lao động khu vực này đang giữ vị trí, vai trò quan trọng đối với tăng trưởng kinh tế, tạo việc làm, tăng thu nhập và giảm nghèo", ông Việt Anh nói.

Cần đẩy mạnh đào tạo nghề, tạo việc làm cho lao động phi chính thức

Bà Nguyễn Thị Lan Hương, nguyên Viện trưởng Viện Khoa học xã hội (Bộ LĐ-TB&XH) cho rằng, những con số thống kê đã chỉ ra các tác động nặng nề của đại dịch Covid-19 đối với thị trường lao động.

Bắt đầu từ khoảng tháng 4/2023 đến nay, các doanh nghiệp lúc đóng, lúc mở, luôn trong trạng thái trực chiến, tác động của đại dịch không chỉ trước mắt mà còn là lâu dài. Thực tế, đã có những người lao động di chuyển về quê và không biết bao giờ mới trở lại.

“Một nhóm bị ảnh hưởng nặng mà chúng ta có thể thấy chính sách chưa đến, đó là nhóm lao động tự do thị trường phi chính thức. Thường chúng ta đã bỏ qua nhóm này”,  bà Hương nhận định.

Theo bà Hương, lao động phi chính thức làm bất cứ công việc gì hợp pháp cũng đang ngày đêm tạo ra của cải vật chất cho xã hội, đóng góp vào tốc độ tăng trưởng kinh tế.

ì vậy, nên có các giải pháp để phát triển thị trường lao động, đặc biệt quan tâm đến lao động phi chính thức vì số lượng lao động phi chính thức chắc chắn sẽ tiếp tục tăng mạnh.

Sau Covid-19, doanh nghiệp đã tái cơ cấu sản xuất, đầu tư dây chuyền, thiết bị, công nghệ, máy móc tiên tiến, hiện đại, dần tự động hóa nên những ngành thâm dụng lao động như da giày, dệt may, điện tử, máy tính, điện thoại... cũng không cần nhiều lao động phổ thông làm những công việc giản đơn.

Do vậy, ngay cả khi kinh tế thế giới phục hồi, hoạt động xuất khẩu được đẩy mạnh, thì lực lượng lao động phi chính thức vẫn áp đảo.

“Mới có khoảng 26% lực lượng lao động đã qua đào tạo, giải pháp cấp bách và lâu dài là phải tập trung đào tạo, đào tạo lại lực lượng lao động thì mới giảm được lao động phi chính thức - những người đang chịu thiệt thòi khi thu nhập bình quân chỉ bằng 50% lao động chính thức”,nguyên Viện trưởng Viện Khoa học xã hội đề xuất.

Bảo Châu

Báo Lao động Xã hội số 60