Mô hình đào tạo hệ 9+: Để mô hình đào tạo hệ 9+ trở thành xu hướng

Xu hướng đào tạo mới cho thị trường lao động

Theo ông Phạm Vũ Quốc Bình, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp (Bộ LĐ-TB&XH), thời gian gần đây trên thị trường lao động đã từng bước hình thành xu hướng học tập, đào tạo mới, đó là chuyển dần từ thời gian dài sang ngắn, diện hẹp sang diện rộng, tức là đi từ kiến thức bao quát đến chuyên sâu, từ đào tạo theo niên chế sang đào tạo theo tín chỉ nhằm tạo sự linh hoạt cho người học.

Việc phân luồng học sinh sau THCS tham gia mô hình đào tạo 9+ đang trở thành một trong những chiến lược quan trọng theo đúng xu thế này nhằm nâng cao chất lượng đào tạo và nguồn nhân lực của đất nước.

“Mô hình 9+ có lợi thế cạnh tranh lớn khi gia nhập thị trường lao động. Bên cạnh việc thời gian đào tạo được rút ngắn, các em còn được trang bị kỹ năng, trở thành lao động có nghề, lành nghề, thay vì học hết lớp 12 vẫn hoang mang về nghề nghiệp hay mất thời gian quay trở lại học.

Quan trọng nhất là phù hợp với khả năng và vẫn có cơ hội học tiếp trong quá trình làm việc”, ông Bình cho biết.

Trong thị trường lao động cạnh tranh và hội nhập, mô hình 9+ giúp người học không chỉ trang bị kiến thức chuyên môn, mà còn phát triển kỹ năng mềm như làm việc nhóm, hợp tác, tự học, kỹ năng cảm xúc.

Ngoài ra, có 2 kỹ năng quan trọng là kỹ năng số và trình độ ngoại ngữ phù hợp với môi trường làm việc quốc tế. Công tác phân luồng càng sớm càng tránh nhiều lãng phí, góp phần định hướng và rèn luyện kỹ năng cho các em.

Cũng theo ông Phạm Vũ Quốc Bình, những ưu điểm nổi bật của học sinh tốt nghiệp THCS khi tham gia hệ 9+ so với các hệ đào tạo cùng bậc hiện nay là sự linh hoạt trong việc lựa chọn học kiến thức, học nghề tùy theo nhu cầu (trong đó có nhiều nghề “hot” như: Công nghệ thông tin, công nghệ ôtô, du lịch, logistics, quản trị kinh doanh...) và còn được miễn giảm học phí.

Học sinh được học song song cả phần kiến thức văn hóa THPT và phần kiến thức, kỹ năng nghề nghiệp. Với các em có nhu cầu học tập ở trình độ cao hơn sẽ được đăng ký học các môn văn hóa theo chương trình giáo dục thường xuyên, được chủ động đăng ký dự kỳ thi quốc gia, nếu kết quả đủ điều kiện tốt nghiệp được cấp song bằng.

Bằng tốt nghiệp THPT và bằng trung cấp nghề chỉ sau 3 năm, tiết kiệm thời gian công, sức và tiền bạc của gia đình và bản thân... Ngoài ra, tính tự lập, sáng tạo và môi trường học nghề cho độ tuổi này cũng thu hút sự năng động của các em vì vừa được học, vừa được trải nghiệm thực tế, không nhàm chán...

Đặc biệt, chương trình này được Nhà nước hỗ trợ kinh phí học nghề theo quy định của Luật Giáo dục nghề nghiệp và Nghị định số 81/2021/NĐ-CP ngày 27/8/2021 của Chính phủ về chính sách miễn giảm học phí cho học sinh sinh viên.

Thêm vào đó, nhiều tỉnh, thành phố và các cơ sở giáo dục nghề nghiệp còn có những chính sách ưu đãi khuyến khích, khen thưởng riêng cho học sinh tham gia học hệ trung cấp tùy theo khả năng và điều kiện. 

Học nghề 9+ có là quá sớm?

Mặc dù mô hình đào tạo có rất nhiều ưu điểm nhưng vẫn còn quan niệm cho rằng việc các em học sinh tốt nghiệp THCS tham gia học nghề là quá sớm. Theo các chuyên gia, quan điểm này là chưa đầy đủ dưới góc nhìn về phát triển toàn diện, đúng lứa tuổi cho học sinh ở thời đại hội nhập kinh tế toàn cầu và nền kinh tế số hiện nay.

Thực tế, Việt Nam vẫn còn đi quá chậm trong triển khai mô hình 9+ so với các nước phát triển.

Ví dụ ở Nhật Bản, chương trình đào tạo theo mô hình Kosen được tiến hành cách đây gần 100 năm, thu hút học sinh từ cấp THCS, vừa học văn hóa, vừa học nghề, vừa được kích hoạt quan tâm phát triển năng lực sáng tạo, tài năng đặc biệt trong các lĩnh vực khoa học, kỹ thuật... và thu hút được rất nhiều học sinh. Hiện Nhật Bản có gần 50 trường nghề đào tạo cho đối tượng này.

Còn theo ông Đặng An Bình, Hiệu trưởng Trường Cao đẳng nghề Kỹ thuật công nghệ, học nghề từ sớm là xu hướng tất yếu, phù hợp để phụ huynh và học sinh được quyền lựa chọn lối rẽ cuộc đời cho tương lai của con em phù hợp sở thích, năng lực, điều kiện, hoàn cảnh kinh tế gia đình.

Đồng thời thúc đẩy sự trưởng thành, bản lĩnh và trách nhiệm của học sinh với bản thân, gia đình, cuộc sống và trách nhiệm xã hội, tạo động lực cho khơi mầm sáng tạo và khởi nghiệp, tạo cơ hội sớm cho sự thành công của các em trên con đường lập nghiệp.

Để thu hút ngày càng nhiều học sinh tham gia hệ 9+

Theo PGS, TS Trần Thị Thái Hà (Viện Nghiên cứu khoa học Việt Nam), để thu hút học sinh tham gia hệ 9+ thì điều quan trọng nhất là bản thân cơ sở giáo dục nghề nghiệp cần nâng cao sức hấp dẫn đối với học sinh và phụ huynh thông qua việc nâng cao chất lượng và hiệu quả đào tạo, tăng cường cơ sở vật chất và các điều kiện đảm bảo chất lượng, đổi mới chương trình và phương pháp đào tạo gắn với nhu cầu của thị trường lao động, nâng tỷ lệ học sinh tốt nghiệp có việc làm và làm việc đúng ngành nghề đào tạo.

Trong đó, việc bồi dưỡng đội ngũ giáo viên là quan trọng nhất vì đây là yếu tố quyết định chất lượng đào tạo. 

“Điều đặc biệt quan trọng là cần tuyên truyền nâng cao nhận thức của toàn xã hội, phụ huynh, học sinh và các tầng lớp nhân dân về ý nghĩa, tầm quan trọng của học nghề đối với phát triển kinh tế - xã hội, phát triển con người và phân luồng sau THCS; tăng cường tuyên truyền về những tấm gương thợ giỏi, làm nghề giỏi, “nhất nghệ tinh, nhất thân vinh”.

Từ đó, giúp học sinh, phụ huynh học sinh tự tin cho con vào học trường nghề, từng bước thay đổi nhận thức đúng về con đường học tập và lập nghiệp, trong đó vào đại học không phải là con đường duy nhất của mỗi con người”, PGS, TS Trần Thị Thái Hà nói.

Về phía các cơ sở giáo dục nghề nghiệp cần tăng cường công tác tư vấn tuyển sinh một cách thiết thực và hiệu quả hơn nữa để phụ huynh, học sinh thấy được những mặt mạnh của trường. Muốn vậy, cần tuyển chọn và đào tạo những người tư vấn nghề có tâm, trung thực và thực sự hiểu rõ ngành nghề đào tạo và thị trường lao động.

Nhà trường cũng cần tổ chức các hoạt động giáo dục hướng nghiệp tích hợp trong chương trình các môn học và hoạt động giáo dục theo định hướng giáo dục tích hợp khoa học, công nghệ, kỹ thuật, toán (giáo dục STEM) phù hợp với xu hướng phát triển ngành nghề của quốc gia, gắn với các hoạt động trải nghiệm thực tiễn.

Theo các chuyên gia giáo dục, một điểm mấu chốt khác của việc phân luồng học sinh sau THCS tham gia hệ 9+ là bản thân các trường phải đánh giá, xếp loại học lực của học sinh một cách chính xác.

Đối với những học sinh có học lực trung bình hoặc yếu, nhà trường có thể tư vấn cho cha mẹ lựa chọn mô hình đào tạo ngoài công lập hoặc trường nghề sẽ thuận lợi hơn, vừa đỡ tốn kém tiền bạc, vừa không mất nhiều công sức ôn luyện tuyển sinh.

Các trường THCS cần bố trí cán bộ, giáo viên làm công tác hướng nghiệp một cách chuyên nghiệp; thường xuyên phối hợp các cơ sở giáo dục nghề nghiệp có những buổi tư vấn nghề nghiệp, được tiếp cận và trải nghiệm thực tế tại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, giúp các em có định hướng về tương lai của mình một cách tự nguyện.

Thùy Hương

Báo Lao động Xã hội số 60