Như mọi thợ làm bánh, một ngày của gia đình ông Masayuki Kaneta bắt đầu từ trước bình minh. Nhiều giờ sau, khi ánh nắng giữa buổi chiều chiếu xuyên qua cửa sổ trong căn bếp của gia đình, người đàn ông 85 tuổi Masayuki và đứa con trai Shigeuki vẫn miệt mài làm việc.
Họ cán những sợi bột làm từ lúa mạch và đường nâu, sau đó cắt rồi đem chúng đi nướng, cuối cùng là đóng gói để tạo nên một trong những món kẹo đặc trưng của họ.
Đại diện cho thế hệ thứ 3 và thứ 4, gia đình Kaneta có thể hồi tưởng lại lịch sử của ngôi làng Nanmoku trong 140 năm qua. Từng là một cộng đồng thịnh vượng ở vùng núi sâu tại đảo Honshu của Nhật Bản, cách 100km về phía tây Tokyo, nhưng dân số thuộc cộng đồng này đã sụt giảm nhiều trong vài thập niên gần đây.
“Đã từng có khoảng 40 cửa hàng trong phạm vi 150m tại đây. Bây giờ chỉ còn lại 2 cửa hàng kẹo, một nhà hàng và một dịch vụ taxi”, ông Masayuki chia sẻ đầy buồn bã với Al Jazeera.
Quả thực, cửa chính của căn nhà hướng ra con phố từng rất nhộn nhịp này là một trong số ít những cánh cửa được treo rèm “noren” - loại rèm của Nhật Bản báo hiệu đây là một cửa hàng.
Nhiều tòa nhà đóng cửa và bỏ hoang trải dài khắp con phố. Tương tự, trong ngôi làng rộng lớn trải dài khắp sườn đồi này có nhiều ngôi nhà nằm trơ trọi không người ở và được gọi là “akiya” trong tiếng Nhật.
Ước tính có khoảng 9 triệu “akiya” trên khắp nước Nhật, nơi đang chịu sự già hóa nhanh chóng và làn sóng di cư từ nông thôn lên thành phố lớn của lớp trẻ.
Đây là cuộc khủng hoảng dân số mà Nhật Bản đã phải đấu tranh trong gần một thế hệ. Điều này thể hiện rõ nhất tại làng Nanmoku với 67% dân cư hơn 65 tuổi và trở thành làng có dân số già nhất đất nước. Nơi đây chính là một trong số 20 cộng đồng thuộc tỉnh Gunma được các chuyên gia dự đoán biến mất vào năm 2050.
Cách đó nửa giờ lái xe qua những cung đường núi lộng gió, thị trấn Kanna lân cận cũng đang hứng chịu sự sụt giảm dân số tương tự. Trớ trêu thay, tương lai ngôi làng này có thể sẽ khởi sắc hơn nhờ vào việc khám phá ra dấu vết của thời tiền sử.
Vào giữa thập niên 80 của thế kỷ XX, nhờ tình cờ phát hiện ra dấu chân khủng long mà một nguồn hóa thạch phong phú từ kỷ Phấn trắng đã được khai quật. Chính quyền địa phương đã quyết định phát triển ngôi làng này thành điểm thu hút du lịch. Tại đây có các trung tâm trải nghiệm với những mô hình hoạt hình và các bộ xương khủng long kích thước chuẩn cho du khách tương tác.
“Có thời điểm chúng tôi đón tới hơn 1.000 khách du lịch trong một ngày”, quản lý của trung tâm, Yuuya Mogi chia sẻ. Thời điểm bận rộn nhất trong năm là kỳ nghỉ Tuần lễ vàng trong mùa xuân tại Nhật Bản.
Anh Yuuya nói đầy tự hào: “Nhiều gia đình tới tham quan nơi này. Họ cũng tới những khu vực lân cận như khu cắm trại của thị trấn và con sông tuyệt đẹp của chúng tôi để giải trí”. Anh cho biết thêm rằng trung tâm du lịch này đã làm hồi sinh thị trấn của anh.
Trở lại làng Nanmoku, dân làng đã xây dựng những căn nhà mới ít ỏi và trợ cấp tiền thuê nhà cho bất kỳ người mới nào tới ở. Anh Yuuta Sato là một trong số những người được chào đón theo cách này, anh đưa cả gia đình tới sinh sống và làm việc trực tuyến tại nhà, đồng thời thực hiện các dự án cộng đồng để hỗ trợ những cư dân lớn tuổi.
Tổ chức của anh cung cấp dịch vụ giao đồ ăn cho những người không thể rời khỏi nhà và vận hành một trung tâm hỗ trợ người cao tuổi. Sato vẫn giữ thái độ tích cực nhưng anh cũng nhìn nhận thực tế về những gì anh và các cư dân trẻ khác có thể đối mặt.
“Tôi nghĩ sẽ thật là tự phụ nếu nói rằng chúng tôi đang hồi sinh ngôi làng hay thổi bừng lên sự sống mới tại đây. Thay vì thế, ít nhất chúng tôi có thể hướng tới mục tiêu đem tới cho ngôi làng một làn gió mới”, anh nói.
Với sự suy giảm dân số liên tục tại Nanmoku, có lẽ ngôi làng này phải chấp nhận số phận sáp nhập với những cộng đồng khác tại tỉnh Gunma.
“Ngôi làng này được biết đến như nơi có khả năng bị biến mất lớn nhất, nhưng chúng tôi phải cân nhắc liệu sự biến mất này có xấu hay không. Để tạo ra một thứ gì mới, đôi khi việc “tái khởi động” là cần thiết”, Sato nói.
Trở lại với gia đình làm bánh Kaneta, công việc của hai cha con đôi lúc bị gián đoạn khi vài khách hàng dừng lại để mua thứ gì đó từ tủ trưng bày phía trước cửa hàng. Ông Masayuki cho biết, phần lớn hoạt động buôn bán hiện nay tới từ những người thuộc các khu vực lân cận bởi nhiều cư dân trong làng không thể ra ngoài mua sắm thường xuyên do họ đã quá già để lái xe.
Làm xong một mẻ bánh, con trai ông, anh Shigeyuki suy nghĩ đầy triết lý về tương lai. “Tôi mong ngôi làng lại tràn đầy sức sống một lần nữa, nơi có nhiều người qua lại. Tôi muốn được thấy nhiều ánh đèn chiếu sáng trong đêm hơn nữa”, anh bày tỏ.
Phương Ngân (theo Al Jazeera)
Báo Lao động và Xã hội số 110
