Trẻ em như búp trên cành…
Đó là quan niệm của Chủ tịch Hồ Chí Minh, cũng là quan niệm của dân tộc ta về thiếu nhi, về việc chăm sóc thiếu nhi. Búp trên cành mơn mởn, tươi non, đẹp đẽ, nhưng dễ bị gãy, dễ bị tổn thương nên phải nâng niu.
Bác luôn dành tình thương yêu đặc biệt, động viên thế hệ măng non của đất nước. Người từng nói: “Tôi không có gia đình, cũng không có con cái. Nước Việt Nam là đại gia đình của tôi. Tất cả trẻ em Việt Nam đều là con của tôi...” và ân cần căn dặn: “Dạy trẻ cũng như trồng cây non. Trồng cây non được tốt thì sau này cây lên tốt. Dạy trẻ nhỏ tốt thì sau này các cháu thành người tốt”.
Tình cảm, sự quan tâm, chăm sóc, giáo dục của Bác qua những bức thư, lời dạy, bài viết gửi đến thiếu niên, nhi đồng cả nước nhân các dịp lễ, tết… mãi mãi khắc sâu, trở thành tài sản vô giá đối với các thế hệ măng non Việt Nam.
Khi đất nước còn đắm chìm trong vòng nô lệ, chứng kiến cảnh cơ cực, lầm than của thiếu niên nhi đồng - những chồi non, những “búp trên cành”, Bác rất xót xa, và chính Người đã giáo dục, giác ngộ, động viên các cháu thiếu niên nhi đồng góp một phần sức lực nhỏ bé của mình cho sự nghiệp giải phóng nước nhà.
Những tấm gương thiếu niên nhi đồng dũng cảm đã làm rạng rỡ truyền thống của Đội thiếu niên và nhi đồng.
Cách mạng Tháng Tám thành công, Người tin tưởng và kỳ vọng ở các em: "Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để sánh vai với các cường quốc năm châu được hay không, chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các em".
Trong trái tim nhân hậu của vị cha già dân tộc, ở giai đoạn nào của cuộc cách mạng, trẻ em cũng luôn là lớp công dân đặc biệt được Bác dành sự quan tâm sâu sát, và mong mỏi “các em mai sau lớn lên thành những người dân xứng đáng với nước độc lập tự do”.
Trong những năm cả nước tiến hành cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, Bác Hồ cũng dành thời gian cho các cháu thiếu niên nhi đồng.
Người từng nói: “Bác thương các cháu lắm. Bác hứa với các cháu rằng: Đến ngày đánh đuổi hết giặc Pháp, kháng chiến thành công, thì Bác cùng Chính phủ và các đoàn thể cũng cố gắng làm cho các cháu đều được no ấm, đều được vui chơi, đều được học hành, đều được sung sướng”.
Từ nhận thức sâu sắc rằng, tương lai của đất nước phụ thuộc vào một trong những nhân tố rất quan trọng - đó là chăm sóc, giáo dục thiếu niên, nhi đồng, Bác Hồ từng căn dặn cha mẹ, các cấp bộ, ngành, đoàn thể, các thầy cô giáo: “Giáo dục trẻ em là việc chung của gia đình, trường học và xã hội. Bố mẹ, thầy giáo và người lớn phải cùng nhau phụ trách; trước hết là phải gương mẫu cho các em trước mọi việc”.
Người cũng ân cần nói với thiếu niên, nhi đồng: “Các cháu phải chăm ngoan, ở nhà phải nghe lời bố mẹ, đi học phải siêng năng, đối với thầy phải kính trọng, lễ phép, đối với bạn phải đoàn kết thương yêu giúp đỡ lẫn nhau”, “Giữ kỷ luật, chớ tự do phóng túng vì tự do phóng túng là không tốt”, “phải thật thà, dũng cảm”, “việc gì có ích cho kháng chiến, có ích cho Tổ quốc thì các cháu nên gắng sức làm. Nhiều công việc nhỏ cộng lại thành công việc to”.
Nhân dịp kỷ niệm 20 năm ngày thành lập Đội thiếu niên tiên phong (15/5/1941 - 15/5/1961), Bác đã viết thư cổ vũ, động viên các em thực hiện tốt mấy điều sau: “Yêu Tổ quốc, yêu đồng bào. Học tập tốt, lao động tốt. Đoàn kết tốt, kỷ luật tốt. Giữ gìn vệ sinh thật tốt. Khiêm tốn, thật thà, dũng cảm".
Đặc biệt, đối với các cháu được gửi đi đào tạo tại nước ngoài, Người nhắn nhủ: “Các cháu cố gắng học tập để sau này về phục vụ nhân dân, phục vụ Tổ quốc, góp sức xây dựng chủ nghĩa xã hội và đấu tranh thực hiện thống nhất nước nhà, để xứng đáng là người đã được Đảng, Chính phủ, nhân dân và thầy giáo Liên Xô săn sóc, dạy bảo, để tiếp tục sự nghiệp đấu tranh cho chủ nghĩa xã hội, cho chủ nghĩa cộng sản mà các cháu đang làm và sau này các cháu phải làm”.
Bồi dưỡng thế hệ cách mạng…
Vào dịp Quốc tế Thiếu nhi (1/6/1969) Bác không được khỏe, nhưng với tình cảm và trách nhiệm với thế hệ trẻ, Bác đã viết bài báo và căn dặn Đảng và nhân dân ta: “Thiếu niên, nhi đồng là chủ nhân tương lai của nước nhà. Vì vậy, chăm sóc và giáo dục tốt các cháu là nhiệm vụ của toàn Đảng, toàn dân”.
Và trong Di chúc để lại cho toàn Đảng, toàn dân ta, Bác không quên nhắc nhở Đảng ta: “Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng và rất cần thiết”.
Trong quá trình xây dựng và phát triển đất nước, cùng với nhiều chính sách kinh tế, xã hội được ban hành, Nhà nước ta đã phê chuẩn Công ước quốc tế về Quyền trẻ em, ngày 20/2/1990. Việt Nam là quốc gia đầu tiên ở châu Á và thứ hai trên thế giới phê chuẩn công ước này.
Điều đó đã làm thay đổi khá nhanh nhận thức và hành động đối công tác bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em ở Việt Nam, theo đó: “Trẻ em được Nhà nước, gia đình, xã hội bảo vệ, chăm sóc và giáo dục, được tham gia vào các vấn đề về trẻ em. Nghiêm cấm xâm hại, hành hạ, ngược đãi, bỏ mặc, lạm dụng, bóc lột sức lao động và những hành vi khác vi phạm quyền trẻ em”.
Trên tinh thần ấy, quyền được bảo vệ, chăm sóc, giáo dục và các quyền khác của trẻ em tiếp tục được thể chế hóa trong các văn bản luật và các chỉ thị, nghị quyết của Trung ương phù hợp với công ước quốc tế và truyền thống văn hoá của dân tộc, đặc biệt là đáp ứng yêu cầu thực tiễn trong bối cảnh hội nhập quốc tế hiện nay và phát huy đầy đủ quyền của trẻ em.
Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng khẳng định: “Thực hiện đầy đủ quyền trẻ em, tạo môi trường lành mạnh, thuận lợi để trẻ em được phát triển toàn diện về thể chất, trí tuệ, tinh thần, đạo đức và mối quan hệ xã hội. Tăng cường giáo dục kiến thức, kỹ năng bảo vệ trẻ em, kiểm soát tình hình tai nạn, bạo lực, xâm hại trẻ em”.
Để nghị quyết đi vào cuộc sống, xây dựng môi trường an toàn, lành mạnh để trẻ em được phát triển toàn diện, cần có nhiều giải pháp. Trước hết cần nghiên cứu để hoàn thiện hệ thống pháp luật, các chính sách đảm bảo thực quyền của trẻ em, chú trọng các nhóm trẻ có hoàn cảnh đặc biệt, trẻ em miền núi, dân tộc thiểu số, trẻ em bị ảnh hưởng bởi thiên tai, dịch bênh…
Đẩy mạnh công tác truyền thông về quyền của trẻ em, chăm sóc và bảo vệ trẻ em. Phát triển các mô hình, xây dựng mạng lưới cung cấp dịch vụ bảo vệ chăm sóc trẻ em có sự liên kết các ngành, các cấp thuận lợi cho sự tiếp cận của trẻ em, cha mẹ và người chăm sóc trẻ.
Tăng cường kiểm tra, giám sát việc thực hiện đúng và đầy đủ các kế hoạch, chương trình hành động vì trẻ em, giải quyết kịp thời khiếu nại, tố cáo và xử lý vi phạm pháp luật về trẻ em. Tích cực hội nhập và hợp tác quốc tế về quyền trẻ em. Tạo điều kiện thuận lợi để huy động các nguồn lực của các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước tham gia vào các hoạt động trợ giúp, chăm sóc, bảo vệ trẻ em.
Xã hội ta luôn dành những điều kiện tốt nhất để trẻ em vui chơi, học hành. Hằng năm nước ta có tháng hành động vì trẻ em, trong đó có chứa những thông điệp của chương trình “Bảo vệ trẻ em; an toàn hôm nay, bền vững tương lai”; Trẻ em tham gia các diễn đàn “Trẻ em với quyền trẻ em”... Thực tế có rất nhiều em đã trưởng thành và có nhiều đóng góp trong phong trào chăm sóc và bảo vệ trẻ em.
Bên cạnh những thành tựu đã đạt được vẫn còn những yếu kém trong công tác chăm sóc và bảo vệ trẻ em. Thật đau lòng khi còn nhiều nguy cơ như trẻ em chưa được chăm sóc sức khỏe tốt; trẻ em bị bóc lột và lạm dụng kể cả lạm dụng tình dục; trẻ em lang thang, thiệt thòi vì bị bạo hành, ngược đãi và những bất hạnh khác…
Bác đã đi xa, nhưng lòng yêu thương và những lời dạy của Người vẫn luôn đồng hành cùng thiếu niên, nhi đồng mọi thời đại. Lời dạy “ Vì lợi ích trăm năm trồng người” của Bác Hồ đã, đang và sẽ tiếp tục được toàn Đảng, toàn dân ta học tập, làm theo với phương châm “trẻ em hôm nay, thế giới ngày mai”!
Nhớ ơn Bác, toàn thể thiếu niên, nhi đồng Việt Nam nguyện cố gắng học tập, tu dưỡng và rèn luyện thật tốt, trở thành con ngoan, trò giỏi để xứng đáng với tâm nguyện của Bác và sự dày công chăm sóc và rèn luyện của Đảng ta, bồi dưỡng một lực lượng cách mạng hùng hậu thực hiện khát vọng của dân tộc, xây dựng đất nước hùng cường, phồn vinh, hạnh phúc.
Trần Công Huyền
Báo Lao động Xã hội số 66
