Thời gian qua, ngành Giáo dục Việt Nam đã tổ chức nhiều chương trình nhằm thúc đẩy các hoạt động giáo dục bảo vệ môi trường cho trẻ em trong trường học và tại cộng đồng.
Đa dạng hóa của hoạt động giáo dục bảo vệ môi trường
Từ năm 2023, Bộ GD-ĐT đã phê duyệt Danh mục nhiệm vụ bảo vệ môi trường với nhiều nội dung quan trọng. Bộ tập trung xây dựng khung chương trình giáo dục bảo vệ môi trường biển, đại dương phù hợp với chương trình giáo dục phổ thông mới, dành cho trẻ mầm non và học sinh phổ thông.
Ngoài ra, Bộ GD-ĐT còn xây dựng mô hình trường đại học thân thiện với môi trường theo hướng tiếp cận sinh thái, phát triển tài liệu tập huấn nhằm nâng cao nhận thức về bảo tồn đa dạng sinh học và bảo vệ loài hoang dã cho giảng viên, sinh viên. Hoạt động tuyên truyền, nâng cao ý thức bảo vệ môi trường, phòng tránh thiên tai cũng được đẩy mạnh.
Những năm gần đây, nhiều địa phương đã triển khai mô hình “trường học xanh” nhằm thúc đẩy giáo dục bảo vệ môi trường. Những trường học xanh không chỉ giảm bớt gánh nặng cho môi trường, mà còn giúp nâng cao hiệu quả học tập, giúp thế hệ trẻ nhận thức được giá trị sống bền vững.
Các trường học cũng tổ chức nhiều hoạt động ý nghĩa như tạo khu vườn xanh; trồng cây, hoa trong khuôn viên; dạy học sinh tái chế, quản lý rác thải...
Trong nhiều môn học, giáo viên đã nghiên cứu để tích hợp kiến thức về bảo vệ môi trường trong bài giảng. Đặc biệt, trong các tiết hoạt động trải nghiệm, tự nhiên và xã hội, giáo dục STEM… học sinh được làm những sản phẩm liên quan đến nội dung bảo vệ môi trường sống.
Nhiều trường mầm non cũng tích cực giáo dục trẻ về bảo vệ môi trường thông qua các hoạt động như: Tiết kiệm điện, nước, trồng cây, phân loại rác, tái chế... Những hoạt động này giúp trẻ hình thành thói quen tốt và ý thức bảo vệ môi trường từ sớm.
Tại các trường đại học, những chiến dịch bảo vệ môi trường, trồng cây gây rừng, nhặt rác trên bãi biển, ngày chủ nhật xanh… đã thu hút đông đảo sinh viên tham gia.
Hợp tác quốc tế trong giáo dục bảo vệ môi trường
Trong hoạt động giáo dục học sinh bảo vệ môi trường, Việt Nam cũng đã nhận được sự hợp tác, giúp đỡ của nhiều đơn vị, tổ chức quốc tế uy tín.
Ngày 23/10/2024, Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam kết hợp với Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO) đã tổ chức hội thảo tham vấn đánh giá tình hình giáo dục bảo tồn đại dương.
Hội thảo nhằm tham vấn kết quả khảo sát ban đầu về tình hình bảo tồn biển - đại dương tại Cù Lao Chàm và Cần Giờ; trao đổi về vấn đề liên quan đến lồng ghép, tích hợp nội dung bảo tồn đại dương trong chương trình giáo dục phổ thông 2018;
Lắng nghe ý kiến từ các chuyên gia và những người trực tiếp tham gia vào quá trình bảo vệ môi trường biển; trao đổi về phương án và ý tưởng xây dựng bộ tài liệu giáo dục bảo tồn đại dương trong thời gian tới.
Trong khuôn khổ Chung kết “STEAM For Girls” do Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam phối hợp cùng Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF) tổ chức, ngày 4/10/2024, tại TPHCM đã diễn ra Diễn đàn “Giáo dục về năng lượng tái tạo và biến đổi khí hậu”.
Hoạt động đã tạo ra không gian đối thoại và hợp tác giữa các nhà quản lý giáo dục, chuyên gia, giáo viên, học sinh, sinh viên và những người quan tâm đến các vấn đề về giáo dục biến đổi khí hậu, năng lượng tái tạo hướng đến sự phát triển bền vững.
Theo GS. TS Lê Anh Vinh, Viện trưởng Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam, cần thiết kế giáo dục tích hợp, lồng ghép năng lượng tái tạo và thích ứng với biến đổi khí hậu vào chương trình giảng dạy của nhà trường; đồng thời thiết lập các chương trình đào tạo nhằm khuyến khích nghiên cứu và phát triển trong lĩnh vực này.
Trước đó, hưởng ứng Ngày Quốc tế giảm nhẹ rủi ro thiên tai, trong hai ngày (27, 28/9/2024), Bộ GD-ĐT phối hợp với UNICEF Việt Nam và Sở GD-ĐT Tuyên Quang tổ chức Hội thảo “Học sinh với lối sống xanh” khu vực miền Bắc.
Hội thảo được tổ chức nhằm nâng cao nhận thức hành động và trách nhiệm của học sinh tại các trường học về thực hiện kỹ năng xanh, hành vi xanh; trao đổi, chia sẻ các sáng kiến, mô hình đã triển khai; đề xuất, kiến nghị về kỹ năng xanh, hành vi xanh và lối sống xanh để bảo vệ môi trường, thích ứng với biến đổi khí hậu; thúc đẩy lối sống xanh...
Vai trò của cha mẹ
Để giáo dục trẻ bảo vệ môi trường, bên cạnh nhà trường, cha mẹ có vai trò rất quan trọng. Trước hết, cha mẹ cần thực hành lối sống xanh như: Tiết kiệm điện, nước, phân loại rác, tái sử dụng và tái chế đồ dùng, giảm thiểu sử dụng nhựa dùng một lần, mang theo túi vải khi đi mua sắm...
Cha mẹ cũng nên giao nhiệm vụ cụ thể để trẻ cảm thấy mình đóng góp vào việc bảo vệ môi trường như: Để trẻ chịu trách nhiệm chăm sóc cây hoặc giám sát việc phân loại rác.
Ngoài ra, cha mẹ có thể cùng con tham gia các hoạt động, chiến dịch bảo vệ môi trường như: Dọn rác, trồng cây xanh, tham gia “Ngày Trái đất”, “Ngày môi trường thế giới”, hoặc tham gia các câu lạc bộ, hội nhóm bảo vệ môi trường tại trường học, địa phương…
Bên cạnh đó, cha mẹ nên dạy trẻ về tầm quan trọng của môi trường và hậu quả của sự ô nhiễm thông qua sách, phim tài liệu và các buổi trò chuyện; khuyến khích trẻ làm đồ thủ công từ vật liệu tái chế; đưa trẻ đi tham quan các khu bảo tồn thiên nhiên; tìm hiểu các giải pháp bảo vệ môi trường hiện đại; tham dự các cuộc thi sáng tạo liên quan đến môi trường như: Vẽ tranh, hùng biện, làm dự án khoa học hoặc viết bài luận…
Có thể nói, cha mẹ cần tạo môi trường tích cực để trẻ cảm thấy việc bảo vệ môi trường không chỉ là trách nhiệm mà còn là niềm vui. Khi trẻ có những hành động tích cực bảo vệ môi trường, cha mẹ nên ghi nhận, khen thưởng kịp thời.
Minh Thư
Ấn phẩm Vì trẻ em số 3
