Quay lại Dân trí
Dân Sinh
  1. Diễn đàn Dân sinh

Phát triển giao thông công cộng: Hướng đột phá trong không gian đô thị

LĐXH
LĐXH

(LĐXH) - Với một thành phố mang nhiều sứ mệnh và giàu tham vọng vươn tầm như TPHCM, vấn đề phát triển giao thông luôn có ý nghĩa vô cùng quan trọng.

Sau nhiều đắn đo, trăn trở và thử nghiệm, gần đây, chính quyền thành phố đã quyết định tạo bước đột phá về mô hình giao thông đô thị với một kế hoạch đồng bộ và dài hơi...

TOD - chiếc chìa khóa vàng 

Như vậy là sau 20 năm chờ đợi, tuyến metro số 1 Bến Thành - Suối Tiên đã chính thức khai thác thương mại từ những ngày cuối năm 2024.

Một loại hình giao thông mới được đưa vào khai thác không chỉ giúp cho thành phố có thêm phương tiện công cộng chuyên chở hành khách, mà còn gợi mở ra những ý tưởng mới mẻ về phát triển đô thị - liên quan tới các lĩnh vực quy hoạch, xây dựng, điều tiết dân cư, nhằm hướng tới một đô thị mang diện mạo mới, hiện đại, tiện dụng.

Phát triển giao thông công cộng: Hướng đột phá trong không gian đô thị - 1
Sau 20 năm chờ đợi, tuyến metro số 1 Bến Thành - Suối Tiên đã chính thức khai thác thương mại vào những ngày cuối năm 2024.

Nếu như những năm trước đây, khái niệm "đô thị vệ tinh" thường được nói tới như một giải pháp nhằm phát triển bề mặt đô thị, cơ cấu lại mật đô dân số ở các khu vực nhằm giải phóng áp lực nặng nề cho khu vực trung tâm, thì gần đây, khái niệm thành phố đa trung tâm lại thường được nhắc tới trên nhiều diễn đàn bàn thảo về giải pháp phát triển đô thị một cách hài hòa. 

TPHCM hiện tại được coi là chỉ có một trung tâm duy nhất là khu vực các quận 1 và 3. Đây là nơi tập trung hầu hết cơ quan điều hành hoạt động kinh tế - xã hội của thành phố.

Tại đây, nhiều trung tâm văn hóa, thương mại cũng hiện diện từ hàng chục năm nay, nên luôn có sức hút rất lớn không chỉ với cư dân bản địa mà còn là điểm đến của đông đảo du khách trong và ngoài nước.

Tuy nhiên, trong tương lai, điều này có thể sẽ thay đổi khi tư duy về phát triển đô thị có những chuyển biến quan trọng, với mô hình đô thị đa trung tâm. Cùng với đó là mô hình "đô thị nén" gắn với các dịch vụ, tiện ích của hệ thống giao thông công cộng  (Transit Oriented Development - TOD).

Đây là những khu vực ở gần các vị trí có thể kết nối với hệ thống giao thông công cộng, thường ở những khu vực đang phát triển đô thị dọc các tuyến đường sắt đô thị và đường vành đai, mật độ dân số sẽ được “nén chặt" với nhiều tòa nhà cao tầng và hệ thống tiện ích dịch vụ đầy đủ.

Cư dân sống ở đó vừa có thể được hưởng đầy đủ các tiện ích, vừa có thể dễ dàng kết nối với các khu vực khác thông qua hệ thống giao thông công cộng đang có kế hoạch được phát triển rộng khắp, đa dạng.

Đây cũng là mô hình đã được áp dụng thành công tại nhiều đô thị hiện đại trên thế giới, không chỉ có tác dụng giãn dân từ khu trung tâm ra các vùng ven, vùng phụ cận để giảm áp lực cho hệ thống hạ tầng, mà còn tạo nên bộ mặt mới hiện đại, văn minh, tạo nên những cộng đồng dân cư mới có điều kiện tiếp cận với xu thế văn minh, hiện đại, mặt bằng dân trí được nâng cao...

Biến giấc mơ thành hiện thực

Phát triển giao thông công cộng: Hướng đột phá trong không gian đô thị - 2

Mới đây, TPHCM đã công bố kế hoạch triển khai 11 vị trí TOD, trải rộng trên nhiều địa bàn, từ TP Thủ Đức tới các quận, huyện vùng ven ở Hóc Môn, Bình Chánh... Trong đó, vị trí TOD có diện tích lớn nhất là hơn 389ha ở xã Xuân Thới Thượng (huyện Hóc Môn), kết nối giao thông với đường vành đai 3.

Nơi có diện tích nhỏ nhất là Trung tâm Triển lãm và Trung tâm Thể dục thể thao quận Tân Bình chỉ khoảng 5,1ha nhưng quanh khu vực này đã có sẵn các khu dân cư hiện hữu, trường học, chợ búa sầm uất.

Vị trí này được tính toán phát triển TOD để kết nối giao thông với tuyến metro số 2 và số 5 (ngã tư Bảy Hiền - cầu Sài Gòn). Các vị trí còn lại kết nối với tuyến metro số 1, 2, 3 và đường vành đai 3.

Với những vị trí gần nút giao thông, kết nối đường vành đai 3 hoặc tuyến nhánh rẽ sẽ hình thành các khu dân cư, logistics, từ đó phát huy tối đa năng lực khai thác giao thông và hạ tầng kỹ thuật. 

Theo một số nhà chuyên môn về quy hoạch đô thị, để có thể nén mật độ dân số vào một khu vực, chúng ta có thể khai thác lòng đất, xây nhiều cao ốc chọc trời xung quanh các nhà ga metro.

Các đô thị này được dự tính phát triển tầm trung - cao tầng quanh lõi trung tâm, kết hợp khu nhà ở và dịch vụ xã hội; tại nội khu đô thị, cư dân sẽ được cung cấp đầy đủ tiện ích công cộng cần thiết (bệnh viện, trường học, công viên...), không gian thương mại và giải trí; giao thông nội khu chủ yếu là đi bộ, xe đạp, xe buýt điện...

Để di chuyển ra bên ngoài (đi làm, học hành...) cư dân chỉ cần di chuyển trong bán kính 500m - bán kính "vàng", hay 1.000m - bán kính "bạc" với các lựa chọn đi bộ, xe đạp, buýt điện... theo các tuyến gom nội khu đi ra tuyến metro, đường cao tốc. 

Như vậy, mô hình TOD không chỉ giải quyết được bài toán giao thông đô thị dựa trên hệ thống giao thông công cộng tích hợp (các tuyến metro, buýt điện, giao thông ngầm...), mà còn giải quyết được bài toán lưu thông của đô thị với việc tạo ra những luồng di chuyển, dịch chuyển thuận lợi cho cư dân để tiếp cận các tiện ích của đô thị từ thương mại, giải trí, việc làm... 

Nếu làm tốt 11 vị trí TOD vừa công bố, TPHCM sẽ tạo ra tổng giá trị về mặt kinh tế - xã hội là rất lớn khi kéo theo hàng loạt giá trị gia tăng về thương mại, dịch vụ... 

Một lưu ý khi phát triển TOD ở TPHCM được ông Ngô Anh Vũ, Viện trưởng Viện Quy hoạch xây dựng TPHCM chia sẻ là TOD phải phát triển đồng thời với phát triển, hoàn thiện các tuyến giao thông. Bởi lẽ, với độ nén đô thị của TOD, hệ số sử dụng đất được tăng lên tương ứng với nhu cầu về hệ thống hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội.

Nếu các tuyến giao thông phát triển chậm hơn so với các dự án bất động sản được cấp phép thực hiện trước thì có thể sẽ tạo ra áp lực quá tải về giao thông, hạ tầng.

Đồng thời tại vị trí các nút giao để làm TOD, thành phố hoàn toàn có thể tích hợp nhu cầu phát triển nhà ở xã hội, nhà cho người có thu nhập thấp vừa tạo điều kiện cho người dân hưởng tiện ích đô thị và thông qua đó còn hạn chế được việc sử dụng xe cá nhân.

TOD là mô hình đô thị hiện đại với nhiều điểm ưu việt, đã được nhiều đô thị lớn tại các nước phát triển áp dụng thành công. Tuy nhiên, để phát triển loại hình đô thị này cần rất nhiều nguồn lực về tài chính và nhân lực - bao gồm cả đội ngũ chuyên gia kỹ thuật cũng như lực lượng lao động tay chân phục vụ nhu cầu xây dựng nhà cửa, hạ tầng...

Đồng thời, cũng cần một khoảng thời gian đủ dài để có thể xây dựng các hạng mục hoàn chỉnh. Một vấn đề khác là những cư dân tương lai của các đô thị này cần có sự chuẩn bị tốt về nghề nghiệp, kỹ năng, tâm lý, tập quán... thì mới có thể hình thành nên những cộng đồng thị dân mới - mang dáng dấp của thời đại nhưng vẫn giữ được bản sắc truyền thống.

TPHCM đang nắm trong tay cơ hội rất lớn để bứt tốc. Và việc xác định phát triển mô hình đô thị TOD là bước đột phá táo bạo, góp phần quan trọng vào quá trình bứt tốc để đưa thành phố không ngừng vươn lên trong tương lai.

Khánh Nguyễn

Báo Lao động và Xã hội Xuân Ất Tỵ

Tin liên quan
TPHCM: "Thành phố tình yêu và nỗi nhớ"

TPHCM: "Thành phố tình yêu và nỗi nhớ"

(LĐXH) - “Thành phố tình yêu và nỗi nhớ” - dù bài hát không có câu, chữ nhắc đến địa danh cụ thể nhưng ai cũng biết đó là TPHCM. Đó là một trong...