Hiệp hội Rau quả Việt Nam cho biết, xuất khẩu đầu năm gặp nhiều khó khăn, đặc biệt với sầu riêng - mặt hàng xuất khẩu chủ lực. Nguyên nhân chính được cho là do Trung Quốc đã tăng cường kiểm định chất lượng với chất bảo vệ thực vật có nguy cơ gây ung thư, gọi là chất vàng 0.
Sầu riêng nội địa giá rẻ giật mình
Sau Tết Nguyên đán, nhiều tài khoản online bán sầu riêng với giá rẻ giật mình, chỉ khoảng 50.000 đồng/kg. Nguyên nhân là do trước tết, hàng không thông quan được để xuất khẩu sang Trung Quốc nên phải quay đầu tiêu thụ nội địa. Trên chợ mạng, 1 thùng sầu riêng Ri6 trọng lượng 8 - 9kg bán với giá khoảng 290.000 đồng; sầu riêng Thái khoảng 400.000 đồng/thùng.
Tại các vựa thu mua sầu riêng ở đồng bằng sông Cửu Long, giá sầu riêng đang ở mức thấp bất thường, chỉ bằng 50% so với đầu tháng 1. Theo đó, sầu riêng Ri6 loại A có giá 60.000 đồng/kg, loại B 40.000 đồng/kg; các loại phẩm cấp thấp hơn chỉ từ 25.000 - 31.000 đồng/kg.
Sầu riêng Dona (Thái) loại A 90.000 đồng/kg, loại B 70.000 đồng/kg nhưng cũng chỉ một số vựa thu mua sầu riêng Dona loại thấp cấp, thậm chí tạm dừng mua vì chưa tìm được đầu ra.
Ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam cho biết, xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc trước tết gặp trục trặc khi nước này tăng cường kiểm soát chất vàng O và cadimi khiến doanh nghiệp trở tay không kịp.
Cuối năm 2024, Tổng cục Hải quan Trung Quốc phát hiện một số lô sầu riêng của Thái Lan có dư lượng vàng O, hay còn gọi là Auramine O, Basic Yellow 2 hoặc BY 2. Đây là chất dùng để tạo màu trong công nghiệp, đã có nhiều bằng chứng cho thấy chất này gây ung thư trên động vật và người.
Vì vậy, Hải quan Trung Quốc đã kiểm tra 100% lô hàng nhập khẩu và có thể mất đến một tuần để thông quan. Việc này khiến hoạt động xuất khẩu sầu riêng của Việt Nam bị gián đoạn, nhiều lô hàng không có giấy kiểm định phải quay về. Cùng đó, nhu cầu về sầu riêng tại Trung Quốc ở mức thấp nên ảnh hưởng đến mặt bằng giá sầu riêng.
Nhiều thị trường nâng tiêu chuẩn nhập khẩu
Ông Đặng Phúc Nguyên nhận định, nếu những rào cản về kiểm định không sớm được tháo gỡ, mục tiêu xuất khẩu 8 tỷ USD năm nay sẽ khó đạt được. Không chỉ Trung Quốc, nhiều thị trường khác cũng nâng tiêu chuẩn nhập khẩu. Mỹ cấm 7 hoạt chất dư lượng thuốc bảo vệ thực vật và yêu cầu mã số vùng trồng, mã số đóng gói do Bộ Nông nghiệp Mỹ cấp.
Châu Âu tăng tỷ lệ kiểm tra thuốc bảo vệ thực vật trên nhiều loại trái cây từ 10% lên 20%. Bộ NN&PTNT đã công bố danh sách 9 phòng kiểm nghiệm được Việt Nam và Trung Quốc công nhận đủ tiêu chuẩn cấp chứng nhận. Đây là cơ sở để sầu riêng Việt Nam tiếp tục thâm nhập thị trường trị giá gần 10 tỷ USD.
Với việc các phòng kiểm nghiệm chất vàng O được cấp phép, hoạt động xuất khẩu được nối lại và giá sầu riêng sẽ tăng trở lại trong thời gian tới. Sầu riêng trái vụ của Việt Nam sẽ kéo dài đến cuối tháng 3. Từ giữa tháng 4, các tỉnh miền Tây bắt đầu bước vào mùa thu hoạch sầu riêng chính vụ.
Năm 2023, xuất khẩu rau quả Việt Nam đạt kỷ lục 7,15 tỷ USD, tăng 27,6% so với năm trước. Hầu hết thị trường trọng điểm đều ghi nhận mức tăng trưởng 10 - 80%, ngoại trừ Hà Lan.
Để đảm bảo tăng trưởng bền vững, Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) khuyến nghị nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp cần tăng cường liên kết, nâng cao chất lượng sản phẩm và khẳng định thương hiệu Việt trên thị trường toàn cầu.
Ông Nguyễn Đình Tùng, Tổng giám đốc Vina T&T Group - "ông lớn" trong ngành xuất khẩu trái cây cho rằng, trước việc Trung Quốc dựng hàng rào kỹ thuật khẩn cấp buộc các doanh nghiệp xuất khẩu phải tuân thủ để tiếp tục xuất khẩu bình thường trở lại.
Tuy nhiên, đây là xu thế chung của các nước về an toàn thực phẩm, các quy định kiểm dịch thực vật sẽ ngày càng nghiêm ngặt và phía sản xuất phải đáp ứng để duy trì khả năng cạnh tranh.
Khoảng 3 tháng nữa, Việt Nam sẽ vào vụ thu hoạch chính sầu riêng, làm tăng áp lực tiêu thụ, đòi hỏi xuất khẩu phải thông suốt.
Ông Đặng Phúc Nguyên cho rằng, doanh nghiệp cần có giải pháp bảo quản, chống nấm sau thu hoạch như Thái Lan để yên tâm xuất khẩu, nếu không sẽ ảnh hưởng đến tăng trưởng ngành rau quả; đồng thời, cần kiểm soát chất lượng từ gốc theo quy định mới.
Khánh Vân
Báo Lao động và Xã hội số 16
