Liên quan vụ nước sạch Sông Đà nhiễm bẩn, ngày 17/10, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an huyện Kỳ Sơn (tỉnh Hòa Bình) đã ra quyết định khởi tố vụ án hình sự để làm rõ hành vi Gây ô nhiễm môi trường, theo quy định tại điều 235, Bộ luật Hình sự 2015.
Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng, cần xem xét khởi tố vụ án “lừa dối khách hàng” để làm rõ vai trò, trách nhiệm của các cá nhân liên quan. Ngoài ra, dư luận cũng đang quan tâm về việc người dân có quyền khởi kiện công ty CP Đầu tư nước sạch Sông Đà để đòi bồi thường thiệt hại hay không?
PV báo Người Đưa Tin đã có cuộc trao đổi với luật sư Nguyễn Thế Truyền (đoàn luật sư TP.Hà Nội) xung quanh vấn đề này.
Thưa luật sư, liên quan vụ nước sạch Sông Đà nhiễm bẩn, Công an huyện Kỳ Sơn đã khởi tố vụ án Gây ô nhiễm môi trường. Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng, cần xem xét khởi tố thêm vụ án “lừa dối khách hàng”. Quan điểm của ông về vấn đề này như thế nào?
Luật sư Nguyễn Thế Truyền: Việc Công an huyện Kỳ Sơn (Hoà Bình) khởi tố vụ án liên quan đến tội danh “gây ô nhiễm” đã làm thoả mãn một phần cơn bức xúc, phẫn nộ của người dân.
Khởi tố vụ án cũng có thể sẽ chỉ mặt, đọc tên những cá nhân, tổ chức đứng sau vụ việc khi cơ quan điều tra làm rõ được động cơ mục đích, ý thức chủ quan của những người có liên quan.
Tuy nhiên, việc này chưa giải quyết được toàn diện vấn đề, chưa dám trực diện đấu tranh với hành vi vi phạm trong việc hàng nghìn hộ dân tại Hà Nội phải dùng nước nhiễm styren trong những ngày qua.
Ông có thể phân tích cụ thể hơn?
Luật sư Nguyễn Thế Truyền: Về việc hàng nghìn hộ dân tại Hà Nội phải dùng nước nhiễm styren, công ty CP Đầu tư nước sạch Sông Đà có trách nhiệm chính nhưng không thể xử lý theo hành vi “Gây ô nhiễm môi trường” như Công an Hoà Bình đang làm với vụ án xả dầu nhớt.
Có thể hiểu rằng, công ty CP Đầu tư nước sạch Sông Đà bán nước sạch sinh hoạt cho người dân – đó là quan hệ hợp đồng.
Tuy nhiên, nước mà người dân dùng do công ty nước sạch Sông Đà cấp đã không đảm bảo theo thoả thuận trong hợp đồng và theo quy định pháp luật về nước sạch.
Như vậy, ở đây có 2 vấn đề. Thứ nhất, phía công ty phát hiện ra nước cấp cho dân bị nhiễm dầu từ ngày 8/10, đã tăng cường hoá chất để xử lý việc nhiễm dầu thải này… Rõ ràng, phía công ty biết chất lượng nước không đảm bảo chất lượng nhưng lãnh đạo doanh nghiệp này vẫn bao biện cho việc xử lý hoá chất, công bố bảng xét nghiệm của công ty đảm bảo chỉ tiêu chất lượng, nhằm trốn tránh trách nhiệm.
Theo điều 198 Bộ luật Hình sự 2015 quy định về tội Lừa dối khách hàng, có thể được hiểu rằng: “Người thực hiện hành vi lừa dối khách hàng là do cố ý (cố ý trực tiếp hoặc cố ý gián tiếp). Tức là nhận thức rõ hành vi của mình là trái pháp luật, biết rõ hành vi của mình là gây thiệt hại cho khách hàng, nhưng vẫn thực hiện.
Động cơ, mục đích của người phạm tội này không phải là dấu hiệu bắt buộc của cấu thành tội phạm. Tuy nhiên, người phạm tội lừa dối khách hàng bao giờ cũng vì động cơ tư lợi”.
Còn theo Thông tư 41/2018/TT-BYT ban hành “quy chuẩn kỹ thuật quốc gia và quy định kiểm tra, giám sát chất lượng nước sạch sử dụng cho mục đích sinh hoạt” thì trường hợp này phải xét nghiệm đầy đủ chỉ tiêu nước sinh hoạt.
Bởi vì, quy định nêu rõ, 1 trong 4 trường hợp phải làm xét nghiệm đầy đủ tiêu chí là “Khi có nghi ngờ về chất lượng nước thành phẩm qua theo dõi báo cáo tình hình chất lượng nước định kỳ hoặc đột xuất của đơn vị cấp nước”.
Tức là, chiếu theo quy định này, từ ngày 8/10, khi công ty nước sạch Sông Đà phát hiện có dầu thải nhiễm nước thì phía công ty buộc phải cho xét nghiệm đầy đủ các chỉ tiêu theo TCVN 01-1:2018/BYT.
Thế nhưng, phía công ty đã tự công bố nước vẫn đảm bảo chất lượng.
Xét cả 2 mặt, công ty không làm xét nghiệm đầy đủ thì cũng phải chịu trách nhiệm; còn làm mà ra chỉ tiêu sai lệch càng vi phạm nghiêm trọng.
Hơn thế nữa, dù lãnh đạo công ty cấp nước nói rằng, làm vì cái tâm, vì dân thì cũng không thể phủ nhận là dù bán nước có dầu và nồng độ clo đậm đặc thì phía công ty chưa có bất kỳ thông báo nào cho dân là “do không đủ chất lượng nên công ty không thu tiền nước”.
Như vậy, tức là đủ dấu hiệu để xác định công ty “thu lợi bất chính”. Theo quan điểm cá nhân tôi, trong vụ này đã có căn cứ để xem xét khởi tố vụ án “Lừa dối khách hàng”.
Về phía người dân bị thiệt hại thì sẽ phải đòi bồi thường thế nào, thưa luật sư?
Luật sư Nguyễn Thế Truyền: Việc này là khó nhưng không phải không có tiền lệ, điển hình như vụ Vedan xả thải ra sông Thị Vải làm ảnh hưởng đến người dân 3 tỉnh, doanh nghiệp này đã phải bồi thường,
Còn trong vụ nước sạch Sông Đà nhiễm bẩn, trước hết, cần bám vào hợp đồng cung cấp nước sạch như đã nói ở trên.
Hợp đồng cung cấp nước sạch là một trong những loại hợp đồng buộc phải đăng ký tại cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng (bộ Công Thương). Cái này là hợp đồng theo mẫu, phải tuân thủ theo điều kiện giao dịch chung.
Hay nói cách khác, đây là loại hợp đồng bị quản lý chặt chẽ, chứ không phải muốn soạn ra sao thì soạn.
Do đó, người dân có quyền làm đơn đề nghị giải quyết việc bồi thường thiệt hại đến hiệp hội Bảo vệ người tiêu dùng hoặc tại cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng (bộ Công Thương).
Vậy, trong trường hợp khác, nếu người dân không làm đơn khởi kiện thì doanh nghiệp có phải bồi thường hay không?
Luật sư Nguyễn Thế Truyền: Căn cứ theo điểm b khoản 1 Điều 28 luật Bảo vệ người tiêu dùng, quy định nội dung tham gia bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng của tổ chức xã hội: “Đại diện người tiêu dùng khởi kiện hoặc tự mình khởi kiện vì lợi ích công cộng”.
Về căn cứ tố tụng, theo khoản 3 Điều 187 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015 quy định như sau: “Tổ chức xã hội tham gia bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng có quyền đại diện cho người tiêu dùng khởi kiện bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng hoặc tự mình khởi kiện vì lợi ích công cộng theo quy định của luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng”.
Xin cảm ơn ông!